İbrahim Nebioglu

Avstriyada keçirilən bir rəy sorğusu. Sorğuda iştirak edənlərə cəmi bir sual verilir: “Ən çox kimə sayğı duyursuz?” Respondentlər sənət adamları, alimlər, siyasətçilər, idmancılar kimi variantlardan birini seçməli idilər. Sorğu iştirakçıları ən çox “çətinliklərə baxmayaraq başını dik duranlara sayğı duyduqlarını” göstəriblər… Sizcə, belə bir sorğu bizdə keçirilsə nəticə necə olar, biz ən çox kimə sayğı duyarıq?

Türk alim, fizik, Bilkent universitetindən Fatih Ömer İlday Almaniyanın 2024-cü il “Alexander von Humboldt Professorship” adına layiq görüldü. Dünyanın prestijli elmi adlarından bu mükafat Almaniyanın ən yüksək maliyyə dəstəyi verən tədqiqat mükafatı olaraq bilinir. 5 milyon avro dəyərində maliyyə dəstəyi alacaq İlday, araşdırma mərkəzi qurmaq üçün Almaniyanın Bochum Ruhr universitetinə də dəvət olunub. Boğaziçi (İstanbul), Cornell (Nyu York), MIT (Massaçusets) universitetlərindən keçib 10 ildən bəridir ki, Ankaradakı Bilkent universitetində çalışan 48 yaşlı alim son illərdə qeyri-xətti lazer-maddə qarşılıqlı əlaqəsi sahəsini dəyişdirən ultrasürətli lazer texnologiyası ilə məşğul olur. Prof.İldayın çalışmaları lazer texnologiyasının inkişafında yeni mərhələnin başlanmasına səbəb olub.

15 may 1618-ci il tarixində İohannes Kepler Günəş sistemindəki planetlərin orbitlərini göstərən sadə riyazi qaydanı kəşf etdi. Bu qayda Elm tarixinə Keplerin 3-cü qanunu kimi girdi.

EŞQİ ANCAQ ZAMAN ANLAYA BİLƏR Sevgi, Mutluluq, Təkəbbür, Zənginlik, Bilik və b. yaşadığı bir ada varmış. Bir gün baxırlar ki, ada batmağa başlayır. Adadakılara qayıqlara minib adanı tərk etsinlər deyirlər. Sevgi əvvəlcə adanı tərk etmək istəmir, vəziyyətin ciddiləşdiyini anlayanda isə boş qayıq tapa bilmir. Təlaş içində Zənginliyin yanına qaçır ki, onun qayığına minsin. Zənginlik “Səni yanıma ala bilmərəm, - deyir. – Bütün qızıllarımı, daş-qaşlarımı qayığa yığmışam, yer yoxdur”. Sevgi Təkəbbürdən yardım istəyir, “Məni qayığına mindir” deyə yalvarır. Təkəbbür onun yalvarışlarına məhəl qoymur, “Sən dəli kimi aşıqsən, başını itiribsən, qayığıma zərər verərsən” deyir. Əlacsız qalan Sevgi Kədərin yanına yönəlir, “İcazə ver səninlə gəlim” söyləyir çarəsizcə. Kədər “Çox kədərliyəm, tək qalmağa ehtiyacım var” deyir. Ən son Mutluluğa üz tutur Sevgi. Ancaq Mutluluq o qədər mutludur ki, onun səsini eşitmir. Birdən Sevgi bir səs eşidir: “Ey Sevgi, gəl sənə yardım edim”. Bu səs tanımadığı birinə aid idi. Sevincindən onun kim olduğunu soruşmağı unudan Sevgi beləcə bu fəlakətdən qurtulur. Sahilə ayaq basanda ona yardım edənin kim olduğunu öyrənmək istəyir. Qarşısına çıxan Bilikdən ona yardım edənin kimliyini soruşur. Bilik “Sənin həyatını Zaman qurtardı” deyir. Sevgi “Zaman nə üçün mənə yardım etdi” deyə sual edir. Bilik də gülümsəyərək belə cavab verir: “Çünki Sevginin nə qədər böyük bir şey olduğunu ancaq Zaman anlayır”..

85 yaşlı amerikan sinemasının canlı əfsanəsi Frensis Ford Koppola yeni filmi olan “Megapolis”in tizerini paylaşdı. Paylaşım Kann festivalının açılışı ərəfəsində edildi. “Megapolis” 1979-cu ildə Apocalipsis filminin Kannın əsas mükafatını – Qızıl Palma budağını qazanmasından təxminən 40 il sonra çəkilib. Koppola film üzərində 30 ildən çoxdur ki, işləyir, onun xəyalını qururdu. Süjet qədim Roma tarixçisi Qay Salustius Crispusun "Katilinanın sui-qəsdi haqqında" traktatına əsaslanır. Ünlü memar Serj Katilina gələcəyin Nyu-Yorkunu dünyanın utopik mərkəzinə çevirməyə çalışır. Ancaq Nyu Yorkun meri Frank Cicero-nun layihəsi ilə rəqabət aparmağa məcbur qalır... “Megapolis” Koppolanın şəxsi vəsaiti ilə çəkilib. İki dəfə Qızıl Palma Budağı mükafatı qazanmış Koppola yeni filmi ilə birinciliyə ən real namizədlərdəndir.

DÜNYA YENİ BİR FORMATA OTURMAQ ÜZRƏDİR Təbiətdə yeni bir reallıq kəşf etdik. Zəka insanlara xas deyil, daha çox hər bir maddədə ortaya çıxan xüsusiyyətdir... – Sam Altman, OpenAI CEO-su OpenAI-nin yeni modeli olan GPT-4o Həzrətlərinin Dünyanın necə dəyişdirdiyinin fərqindəsizmi? Sam Altman və möhtəşəm ChatGPT komandası bir neçə gün əvvəl “kino”nu real həyata daşıdı. GPT-4o artıq insanların hisslərini, duyğularını anlayır... səni görür, işlərini görür, problemlərini həll edir... Dünəndən bəri yaşadıqlarımı, oxyub dərk etməyə çalışdıqlarımı mətnə töküm dedim, daha doğrusu cəhd edim. Beləliklə... Yeni GPT-4o elə GPT-4 səviyyəsindədir - hər kəs üçün pulsuz və əlçatan olacaq; səsli söhbət funksiyası inanılmaz dərəcədə təkmilləşdirilmişdir, mükəmməldir yəni...faylları yükləyə bilərsiniz; elə texniki təkmilləşdirmələr də aparılıb hətta riyaziyyatdan məsələ-misal da həll edir; real vaxtdakı səs və video mükəmməl dərəcədə təbii səslənir; hava durumunu verəcək; kod yazacaq; ən çətin suallarınıza cavab tapacaq; sinxron tərcüməçilik edəcək. Kodlaşdırma baxımından da kifayət qədər inkişaf etmiş kimi görünür. Real zaman rejimində insan-makina qarşılıqlı əlaqəsini gecikməsiz həyata keçirməyi bacarır. r Ortaya çıxacaq bəzi suallara qısa cavablar: - GPT-4o modeli pulsuz olacaq; - Yaxın həftələrdə işıq üzünə çıxarılacaq; - Masaüstü versiyada da istifadə edilə biləcək; - Səni görə biləcək; - Hal və əhvalını, bütün emosional vəziyyətini təhlil edə biləcək; - Sənə gecikməsiz tərcüməçilik edəcək; - Gözü görməyən əlillər üçün vizual köməkçi kimi fəaliyyət göstərəcək; - GPT-4o yaxın həftələrdə istifadəyə çıxarılacaq. GPT-4o-nin digər modellərdən fərqi böyükdür. Bu model alışdığımız GPT strukturundan daha çox son həftələrdə gündəmdə olan GPT2-chatbot (yeni GPT versiyası) üzərində qurulub. Bu isə o deməkdir ki, OpenAI mövcud GPT strukturunu fərqli bir “memari” səviyyəyə təkmilləşdirir. Rəqiblərsə hələ də ilkin texnologiyadan istifadə edirlər. Başqa sözlə, OpenAI qalxıb Generative Pre-training Transformer (GPT) texnologiyasını alır, onu yeni “arxitektura” üzərində qurur. Mövcud GPT-4 “baqajını” da bu yeni qabaqcıl texnoloji modelinə köçürür...

ChatGPT-nin yeni GPT-4o modeli gözü görməyən əlillər üçün vizual köməkçi kimi fəaliyyət göstərəcək...

Bir tələbə iPad ekranını yeni GPT-4o ilə paylaşır və Süni İntellekt onlarla danışaraq real zaman zərfində onu öyrətməyə başlayır... Ey indi təsəvvür edirsizmi, Dünyadakı bütün tələbələr bundan istifadı edir... Tolstoyevskilər təsəvvür edə bilməzlər, onlar guya orjinaldan Dostoyevski oxuyurlar. Onlar guya “İdiot”dakı Nastasya Filipovna Baraşkova, “Cinayət və cəza”dakı Sonya Marmeladova və ya Rodion Raskolnikov, “Karamazov qardaşları”ndakı Liza Xoxolakova, “Yazıq adamlar”dakı Mаkаr Devuşkin və Varvara Dobroselovanı oxuyur, öyrənirlər... Bax, belədir bizim tolstoyevskilər, bu qədər geri qalıblar Dünyadan...

Dünən tanıdılan yeni GPT-4o ilə sinxron tərcüməyə də Əl-Fatiha... Süni İnttellekt Dünyanı dəyişəcək deyəndə bir çoxları elə bilirdi ki, bu dəyişim dalğası 5-10 ilə baş verəcək. Halbuki həyatımız, bildiklərimiz, istifadə etdiyimiz fexnologiyalar ilbəil deyil, aybaay deyil, hər keçən gün dəyişir. FB profilimdə, "Ayna"da 10 ildən çoxdur yazdığım yazılarda həyəcan təbili çalır, uşaqlarımıza yaxşı təhsil verək, sabaha yatırım yapaq deyəndə çox adam istehza edirdi... Biz isə uşaqlarımızı 11 il (!!!) məktəbə göndərdik ki, rusca öyrənib, rusca danışsınlar və rus kimi düşünsünlər... Amma özümüzü yormayaq, artıq gecdir – Biz onlara çata bilmərik artıq...

Gələcəyin Nobel mükafatı laureatı, görkəmli fizik Riçard Feynman tələbə ikən riyazi analiz dərsi keçə bilmədiyinə görə təkbaşına öyrənmək qərarına gəldi. O, bu qeydləri əsasında öz dərsliyini tərtib etdi.