"حافظ‌پژوهی -تماشاگه راز"

«دریغا استاد سلیم نیساری! » حافظ در شعرش به تبریز اشاراتی دارد، ازجمله این بیت: عراق و فارس گرفتی به شعر خوش حافظ بیا که نوبت بغداد و وقت تبریز است ( با این توضیح که به قرینهٔ بغداد، درمی‌یابیم مرادش از عراق، عراقِ عجم بوده). آذربایجانی‌ها گویا بیش از هر قوم و گویش‌ورِ غیرفارسی‌زبانِ ایرانی، به حافظ‌پژوهی گرایش داشته‌اند. هم مصحّحِ آذریِ دیوان حافظ داریم و هم تحلیلگر و ... . از ابوطالب تبریزی ( یا لندنی و اصفهانیِ نویسندهٔ سفرنامهٔ سفینهٔ طالبی، چاپ استاد حسین خدیو‌جم) که تباری آذری داشته، گرفته (که با مقابلهٔ ۱۲ نسخه، نخستین گام را در تصحیح دیوان حافظ برداشت؛ چاپ ۱۲۰۶ قمری در کلکته؛ چاپ در ایران به‌کوششِ حسین خدیو جم، ۱۳۵۲) تا عبدالرحیم خلخالی که سال ۱۳۰۷ نسخهٔ مکتوب به‌سالِ ۸۲۷ (کهن‌ترین نسخهٔ شناخته‌شده تا آن زمان) را منتشرکرد و مجموعه‌مقالاتی نیز با‌عنوانِ حافظ‌نامه از او دراختیارِ ماست. نیز استاد منوچهرِ مرتضوی که با تألیف مکتب حافظ (چاپِ نخست، باعنوانِ «جامِ جم»، ۱۳۳۷) پیشروِ حافظ‌پژوهیِ نوین به‌شمار‌می‌رود. در میانِ این استادان، استاد رشیدِ عیوضی در تصحیحِ دیوانِ حافظ چهره‌ای نامدارند. ایشان نخست باهمکاریِ دکتر اکبر بهروز تصحیحی از دیوان حافظ ارائه‌دادند (۲۵۳۶) و سپس در تلاشی دیگر برپایهٔ هشت نسخهٔ کهن مستقلاً شعر خواجه را تصحیح کردند ( انتشارات صدوق ۱۳۷۶). استاد عیوضی صاحب اثر بسیار ارجمندی نیز هستند با عنوانِ حافظ برتر کدام است؟ (انتشارات امیرکبیر ۱۳۸۴). در این اثر گزینش‌های چاپ‌های سایه، سلیم نیساری، خرمشاهی_جاوید با تصحیح خودشان سنجیده‌شده‌است. از دیگر آذری‌زبان‌های حافظ‌پژوه می‌توان از استادان محمد‌امین ریاحی (نویسندهٔ گلگشت در اندیشه و شعر حافظ) و زریاب خویی (نویسندهٔ آیینهٔ جام) که باریک‌بینانه ابهام‌هایی در حوزهٔ حافظ‌پژوهی را برطرف ساختند، نام برد. استاد حسن انوری نیز در همین زمره‌اند. ایشان هم سرپرستی واژه‌نامهٔ بسامدی دیوان حافظ را به‌عهده داشتند (کلک خیال‌انگیز، ۵جلد، انتشارات سخن) و هم کتاب موجزی باعنوان یک‌ قصه بیش نیست، نگاشته‌اند که بارها چاپ شده‌است. در این میان مترجم شرح سودی بُسنوی بر حافظ را نیز نباید از یاد برد: خانم عصمت ستارزاده دختر ستارخان، سردار ملی. اگر تلاش‌های فریدون‌میرزا گورکانی را که به‌همت او چند عالم در دههٔ نخست قرن دهم ( ۹۰۷ قمری) با مقابلهٔ ده‌ها نسخه دیوان حافظ را (البته با شیوه‌های رایج در آن روز) تصحیح کردند و نیز همت ابوطالب تبریزی و تصحیح ذوقی اما بنابه‌ضرورتِ روزگارِ قدسی را، نادیده بگیریم، شیوهٔ مصححان دیوان حافظ از روزگار خلخالی به این‌سو، به پیش و پس از تصحیح استاد خانلری تقسیم می‌شود. استاد خانلری آغازگر راهی است که تا به‌امروز در این راه کسی را دقیق‌تر و امانت‌دارتر از او نمی‌شناسیم. او جز یکی دو مورد (از جمله « عبوس زهد...» که به‌جای «ننشید» تصحیح قیاسی کرده‌اند: «بنشیند») با وسواس تمام تفاوت ضبط‌های ۱۴ نسخه ( قدیمی‌ترین: ۸۱۱ ؛ متأخترین: ۸۳۸) را به‌دست‌داده است. زنده‌یاد استاد دکتر سلیم نیساری دنبال‌کنندهٔ شیوهٔ استاد خانلری و الگوی نستوهی و استمرار در کار حافظ‌پژوهی است. ایشان نخست سال ۱۳۲۷ اثری درباب حافظ با عنوان سخن حافظ منتشر کردند و درست نیم قرن پس از آن دیوان حافظ را برپایهٔ ۴۸ نسخه تصحیح کردند (انتشارات سینانگار، ۱۳۷۷). و درنهایت ثمرهٔ یک‌عمر حافظ‌پژوهی خویش را با عنوان «دفتر دگرسانی‌ها در غزل حافظ» (۱۳۸۵ انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی) به حافظ‌دوستان تقدیم کردند؛ کاری است به‌راستی کارستان؛ و البته نقدهایی نیز بر آن وارد است، به‌ویژه کنارگذاشتنِ ده‌ها غزل که از پشتوانهٔ ده‌ها نسخه برخوردارند و نیز تفاوت‌هایی در ترتیب ابیات و کاستی‌ها و افزونی‌های برخی غزل‌ها. تا آن‌جا که می‌دانم مستدل‌ترین انتقادها بر کار ایشان را در لابه‌لای شرح شوق نوشتهٔ استاد دکتر سعید حمیدیان باید جُست. استاد نیساری به‌برکتِ بیش‌از نیم‌قرن موانست با شعر خواجه و تخصص در نسخه‌پژوهی، از نسخه‌شناسان و خط‌شناسان بزرگ فرهنگ ما نیز بوده‌اند. هرچند در این زمینه نیز در کارشان اما و اگرهایی است. ازجمله سال ۱۳۸۷ که مجموعه‌غزل‌هایی مکتوب در روزگار حیات حافظ (به خط علا‍ء مرندی به کوشش دکتر علی فردوسی، انتشارات دیبایه) به‌چاپ رسید و ایشان ( و نیز استاد خرمشاهی) نسخه را اصیل تشخیص ندادند، اما بعدها مقالهٔ مفصل استاد ایرج افشار و تأیید استاد شفیعی کدکنی از اصالت نسخه خبرداد. استاد نیساری یک اثر کمترشناخته و بسیار تخصصی نیز درباب حافظ منتشر کردند: «تبصره‌ای بر تدوین غزل‌های حافظ» (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۲) این اثر سرشار از اشارات ارجمندی است درباب اصول نسخه‌پژوهی دیوان حافظ. استاد زنده‌یاد نیساری، سال‌ها عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بودند. یادشان گرامی! @azgozashtevaaknoon

نسخه الکترونیکی شماره اوّل مجلّه سفینه تبریز (ویژه نامه حافظ پژوهی در آذربایجان / 330 صفحه / پاییز 1395) t.me/Safinehyetabriz

نسیم زنده رود و باغ کاران به فریادم رسید ای غمگساران مرا یادآورید ای شادخواران خبرتان نیست ای مستان خوش‌خواب ز چشم خیرۀ اخترشماران به‌یکباره مرا مهجور کردید بنامیزد زهی زنهارخواران سرِ ادبار بر زانو نهادم نشسته بر پلاس سوگواران که آرَد رحمتی بر مستمندان که ریزد جرعه‌ای بر خاکساران فلانی را بپرسید و بگویید که ای پشت و پناه دوستداران حرامت باد و نوشت باد بی ما نسیم زنده‌رود و باغِ کاران شرف‌الدین شفروۀ اصفهانی (سدۀ ششم هجری) منبع: جُنگ اشعار شمارۀ ۵۳۱۹ کتابخانۀ ملک، سدۀ دهم ق، صفحۀ ۸۳۰ ‏.. اشارۀ لازم: در متن دو اصلاح صورت گرفته است: در بیت سوم، کردی به کردید بدل شده و در بیت پنجم، خاک‌یاران به خاکساران. این غزل در دیوان شرف شفروه موجود نیست. باغِ کاران، یکی از باغ‌های قدیمی اصفهان در مجاورت زنده‌رود بوده است. بیت آخر غزل شفروه، یادآور این بیت حافظ است: گرچه صد رود است در چشمم مدام زنده رود باغ کاران یاد باد! ‏.. "چهار خطی" https://telegram.me/Xatt4

https://99faucet.com/coupon https://99faucet.com/login https://faucetpay.io/‎ https://t.me/treeminebot/app https://t.me/pocketfi_bot/Mining https://t.me/vertus_app_bot/app https://t.me/XBlastAppBot/App https://t.me/wcoin_tapbot https://t.me/BlumCryptoBot/app‎ https://t.me/Shuttle_ton_bot https://t.me/minepoobot https://t.me/timecoinbot https://t.me/lottefiapp_bot/app https://t.me/onchaincoin_bot https://t.me/herewalletbot/app https://t.me/BullApp_bot/app https://t.me/dotcoin_bot https://t.me/BBQcoin_bot https://t.me/fueljetton_bot/app https://t.me/yescoingame_bot https://t.me/gamee/mining https://t.me/CyberbaseFarm_bot https://t.me/Babydogecoin_prizebot https://t.me/hamster_kombat_bot https://t.me/holdwallet_bot/app https://t.me/toftechbot https://t.me/holdwallet_bot/app https://t.me/memefi_coin_bot http://t.me/The_Rocket_bot/App https://t.me/wormfare_slap_bot https://t.me/DragonDotBot https://t.me/tronixapp_bot https://t.me/CyberFinanceBot http://t.me/seed_coin_bot/app https://t.me/dotcoin_bot https://t.me/cubesonthewater_bot https://t.me/preton_drop_bot https://t.me/cexio_tap_bot https://t.me/true_coin_bot https://t.me/CyberFinanceBot https://t.me/oxygenminerbot https://t.me/TimeTONbot https://t.me/tonparty_bot https://t.me/catgoldminerbot ‎-----------------------‎ https://charisma.ir https://trxclaimly.com https://bnbminer.cloud https://freebnbnow.com https://miningsol.com https://minerbig.com/account https://bnbpick.io/faucet.php https://cryptotabbrowser.com/en/ https://tronking.io

یکم اردیبهشت ماه جلالی روز بزرگداشت افصح المتکلمین، سعدی شیرازی بر تمامی ایرانی تباران گیتی فرخنده باد. فرو رفت جم را یکی نازنین کفن کرد چون کرمش ابریشمین به دخمه برآمد پس از چند روز که بر وی بگرید به زاری و سوز چو پوسیده دیدش حریرِ کفن به فکرت چنین گفت با خویشتن من از کِرم برکَنده بودم به زور بِکَندند از او باز کِرمانِ گور در این باغ سروی نیامد بلند که باد اجل بیخش از بن نکند قضا نقشِ یوسف‌جمالی نکرد که ماهیِ گورش چو یونس نَخَورد دو بیتم جگر کرد روزی کباب که می‌گفت گوینده‌ای با رباب: دریغا که بی ما بسی روزگار بروید گل و بشکفد نوبهار بسی تیر و دی ماه و اردیبهشت برآید که ما خاک باشیم و خشت کلیات سعدی(بوستان) تصحیح شادروان محمد علی فروغی، باب نهم، در توبه و راه صواب، نشر دوستان ص۳۳۴. @shahnamehferdowsiii

روزگار دشوار پیش‌رو برای مُروای نیکی به دیوان خواجه-حافظ سر بزدم. چنین بیآمد: 1-خواجه-حافظ از ایران بخواهد تا بر-خیزد و کاری بکند (تازش ایران به اسراییل) و جادوگری‌های خرافه‌گونی اسراییل (شطح-و-طامات) را نا-بود بکند: خیز تا خرقه‌ی صوفی به خرابات بریم شطح و طامات به بازار خرافات بریم خواجه-حافظ به یهود و یهودیان وادی ایمن بنمارید: با تو آن عهد که در وادی ایمن بستیم هم‌چو موسی اَرَنی‌گوی به میقات بریم گویای «تازش ایران به اسراییل» است. تازش اسراییل به ایران. خواجه-حافظ پاسخ اسراییل به ایران را «خار ملامت» بدانست. اسراییلی‌ها و هم‌پیمانانش تازش هشدارگونه ایران را «ملامت» کردند و سر-خوشی بکردند. خواجه-حافظ بگوید که ایران با پاسخ سنگینش، اسراییل را از «گلستان‌شان به زندان مکافات» ببرد. ور نهد در ره ما خار ملامت زاهد از گلستانش به زندان مکافات بریم خواجه-حافظ باور بدارد که تازش اسراییل و هم‌پیمانانش، تازش هوایی است و گویی که از «سقف مقرنس، فتنه می‌بارد»: فتنه می‌بارد از این سقف مُقَرنَس بر-خیز خواجه-حافظ باور بدارد که ایران هم از چکنم-چکنم؟! (:در بیابان فنا گم شدن آخر تا کی) باید تصمیم جدی بگیرد و «پی به مهمات» ببرد و پاسخ بسیار استواری به اسراییل و هم‌پیمانانش بدهد. برای این کار نباید از کشورهای دون‌پایه و سفله عربی یاری بخواهد و آب رخ خود بر در هر سفله‌ای بریزد یاری‌کننده‌ی ایران «قاضی حاجات» است. با این کار ایران در گیتی بلند-آوازه بشود و «کوس ناموس ایران بر کنگره عرش نوشته بشود». کوس ناموس تو بر کنگره عرش زنیم عَلَمِ عشق تو بر بام سماوات بریم حافظ! آب رخ خود بر در هر سفله مریز حاجت آن به که بر قاضی حاجات بریم. شکوهی

گزارشی از 《ماه روزه در ادب پارسی》 از سوی دکتر شکوهی -مشاور زبان و ادب پارسی معاون صدا- که از رادیوی فرهنگ در ماه رمضان پخش بشد. @Pehrest

امروز سیزده-به-دره است. در باغ‌ها و بوستان خوش باشیم.

هر رُوزتان نَو-رُوز بُواد نَو-رُوزتان پیروز بُواد آغاز سال خوری و نَو-رُوزی جم‌شیدی را به همه‌ی دُوستانم شادباش بگویم. یَک-سال دیگر بگذشت و با هم این رُوزگار را بگذراندیم. شادی-و-رادی‌تان را از یزدانِ مِهانِ جاویدان خواهانم. زمین-و-زمین نیک‌خواه‌تان بُواد. شکوهی