O‘zbekcha yoz!

Anchadan beri hech qayerda ma’ruza bermagandim — vaqt kam, ish ko‘p. Blogda ham postlar ancha kamayib qoldi. Aybdorman. Qisman aybimni yuvish uchun, ertaga Hasharga chiqyapman: siz ham keling — reklama, kreativ, zo‘r keyslar va pul haqida gaplashamiz. Diydorlashaylik endi.

O‘ZBEKISTONDA CANNES YOUNG LIONS BRONZASI BOR ❤️‍🔥

O‘rta Osiyoda endi Cannes Lion bor. Birdaniga oltin. Kechagina GForce Grey Almaty agentligi buni uddaladi. Buni allaqachon bilsangiz kerak, chunki marketing va reklamaga doir deyarli hamma ommaviy shaxslar bu haqida fikr bildirib bo‘lishdi. G‘olib keysni har ehtimoga qarshi joylab ketaman. Endi nima bo‘ladi? Soha turtki oladi — agentliklar va mijozlar bizning mahalliy kreativ ham xalqaro darajada mukofot olishi isbotlandi. Hozirgi kungacha hamma nazariyada «bo‘lishi mumkin» degan narsa bo‘ldi. Bu zo‘r. Brendlar yanada botirroq kommunikatsiyaga «ruxsat» berib, yaqin orada qo‘shnilarimizning muvaffaqiyatini qaytarishga intilsa, ajoyib. Yana bir katta plyus — O‘rta Osiyo ko‘zga ko‘rindi. Yaxshigina. Kuchli mutaxassislar, agentliklar, katta brendlar va bizneslar mintaqamizdagi kreativ ham «yorivorishini» o‘z ko‘zi bilan ko‘rdi. Bu degani +pul, +obro‘, +yangi kadrlar, +sohaga qiziqish. Lekin bitta muhim narsa bor: festivallarni yutish yakka maqsad bo‘lmasligi kerak. «Biz ham yutaylike» degan falsafada bosib «kreativ» ishlar qilishga tushib ketish ham xato. Ilhomlanish kerak, lekin me’yoriga. Bizga ham Kann sheri keladi — bu vaqtga bog‘liq xolos. Ammo buning uchun qilayotgan ishlarimiz faqat sher uchun emas, odamlar, biznes, dunyoni biroz bo‘lsa-da yaxshi tomonga o‘zgartirish uchun qilinishi shart.

Xalqaro brendlar O‘zbekistonga kelganida o‘zlarining sloganlari, kommunikatsion xabarlari va shu kabi muhim gap va iboralarini o‘zimizni ona tilimizga tarjima qilishga majbur. Qonun shunaqa. Lekin o‘zbek tili juda injiq til. Kitobda yozilgan narsa har doim ham hayotda ishlayvermaydi. Avtomatik tarjimalar yo‘q, bo‘lsa ham — rasvo. Buni brendlar tushunmaydi, chunki ularning dunyosida 2-3 so‘zni bemalol Google bilan tarjima qilib ketaversa bo‘ladi (aslida, slogan yoki brend message’larni hech qanaqa tilda auto-translate qilib bo‘lmaydi, bu katta risk, ha mayli, bu boshqa masala). Xullas, oxir oqibat ko‘p brendlar kopiraytlarni mahalliylashtirishda chi… xato qilib qo‘yishadi. Bu muammoni chet ellik marketologlarga tushuntirish uchun, ularga mana bu keysni tashlab qo‘yavering. Yetib boradi.

Ko‘pincha mijozga sizning matningiz kerak emas — muammosini yechimi kerak. Odatda kopirayterlar matnga, g‘oyani ichiga fokus berib, umumiy ahvolni e’tibordan chetda qoldirishadi. Klassik vaziyat: mijoz keladi-da, «menga pr maqola kerak» deydi. Shu joyidan boshlab ikkita yo‘l bor: 1) Bajaramiz aka deb maqola yozish uchun maqola yozish; 2) «Maqola sizga nimaga kerak?» degan savolni berib, ishni mag‘zini chaqish. Balki mijozga maqola emas, reklama kampaniyasi kerakdir, balki, uning maqsadini blogerlar bilan birorta faollik yaxshiroq yopib berar. Muhim narsa: agar mijoz aytgan narsani yaxshi qilib bersangiz, siz shunchaki «maqolani yaxshi yozadigan bola» bo‘lib qolasiz, lekin agar uning muammosiga yechim topsangiz — og‘irini yengil qiladigan, kuchli mutaxassis sifatida esda qolasiz.

Kreativ — qonuniy biznesning bir qismi. Bu juda muhim haqiqat, va biz uni har doim yodimizda tutishimiz kerak. Har qanaqa o‘ylab topilgan rolik, tashqi reklama, aksiya va boshqalar nafaqat mijozning «vkuslari», balki qonun doirasiga ham mos tushishi kerak. Aniqrog‘i, «Reklama to‘g‘risida»gi qonunga. Masalan, bolalar uchun yaratilmagan mahsulot reklamasida bolalar asosiy rollarni ijro eta olmasligini bilarmidingiz? Hech qanaqa kopiraytda hujjat asosidagi isbotsiz «eng» deb bo‘lmasligini-chi? Bu hujjatni o‘rganib chiqmasdan turib professional kreativ yarata olmaysiz — chunki qonunga mos kelmagan kontent hech qachon rasmiy kanallarda chiqa olmaydi. Rolik falon pulga suratga olinadi, agentlik yoki kreator o‘zini pulini oladi, lekin rolik — chiqmaydi. Bu biznesga moliyaviy zarar keltiradi, sizga esa reputatsion zarba bo‘ladi.

Brending professional bo‘lishi shart emas. Uni 158 marta D&AD yutgan art direktor yasashi shart emas. Uni yaratish uchun mijoz $150 000 to‘lashi ham shart emas. Brending odamlarga yaqin bo‘lishi — shart. Qadrdon. Iliq. Tushunarli. Makro, jigarim. Yemadi.

Kreativ o‘ylab topayotganda «Dalba*ob faktori»ni inobatga olish kerak. Har qanday ajoyib g‘oya, zo‘r fikr, qiziqarli mexanika bir guruh ahmoq bachkanalar tufayli barbod bo‘lishi mumkin. Masalan, yaqinda Dublin va Nyu-York orasida onlayn portal o‘rnatildi: yumaloq ekran orqali 24/7 shaharlararo to‘g‘ridan-to‘g‘ri translyatsiya ketadi — odamlar bir-birini ko‘rib, salom yo‘llashi, muloqot qilishi mumkin. Umuman olganda, zo‘r fikr. Faqat bitta narsa inobatga olinmagan — dalba*oblar. Tepadagi videoda bu juda yaxshi ko‘rinib turibdi. Xullas, O‘zbekiston uchun kreativ qilasizmi, AQSh uchunmi, o‘zingizga har safar bitta savolni bering: «Mening g‘oyamni dalba*oblar rasvo qilishi mumkinmi?».

Yaqin orada Kopirayting PRO kursimizning yangi guruhi ochiladi — narxlar tepadagi rasmda. 15-maygacha hamma tarifga 10% chegirma amal qiladi: chegirma olish uchun istalgan tarifni tanlab, $50 to‘lab joyni band qilish kifoya. Ulgurib qoling.

CTA uxladi, endi CTO yozamiz. Va bu ajoyib. Chunki birovni harakatga undagandan ko‘ra, unga muammosini yechimini birdaniga sotish — ancha samaraliroq. Hech kim «moshniy» kompyuter sotib olmaydi: «zo‘r o‘yinlarga kirib mazza qilish»ni sotib oladi. Hech kim muzlatkich sotib olmaydi: «mahsulotlarni uzoq muddat saqlash»ni sotib oladi. Hech kim lift sotib olmaydi: «birinchi qavatdan charchamasdan o‘ninchi qavatga chiqish»ni sotib oladi. Mahsulot beradigan manfaatga urg‘u berib yozing, shunda yutasiz.