Жаҳонгир Ширинов

«МИРАНДА ҚОИДАСИ» ЎЗИ НИМА? «Миранда қоидаси» (инг. Miranda warning) келиб чиқиши Лотин Америкасидан бўлган АҚШлик жиноятчи Эрнесто Артуро Миранда (исп. Ernesto Arturo Miranda)нинг номи билан боғлиқ. Мазкур қоида АҚШ Олий суди томонидан 1966 йилда жиноят содир этишда гумонланувчилар томонидан ўзига-ўзи қарши гувоҳлик бериб қўймаслигини таъминлаш мақсадида киритилган. Яъни, мазкур қоиданинг моҳияти шундан иборатки, жиноят содир этишда гумон қилинувчи шахс ушланган пайтдан эътиборан унинг қонуний ҳақ-ҳуқуқлари тушунтирилмасдан аввал гумонланувчи томонидан айтилган ҳар қандай гап-сўз ёки сўроқ пайтида олинган ҳар қандай кўрсатма далил сифатида тан олиниши мумкин эмас. Эрнесто Артуро Миранда ким? 1941-1976 йилларда АҚШда яшаб ўтган учига чиққан жиноятчи. 1963 йилнинг баҳор фаслида Миранда навбатдаги айблов билан, бу сафар товламачилик ва номусга тегиш жинояти билан айбланиб қўлга олинади. Икки соатлик сўроқдан сўнг Миранда унга қўйилган барча айбловларни бўйнига олади ва иқрор бўлиб сўроқ баённомасига имзо чекади. Муҳим ҳолат шундаки — баённоманинг ҳар бир саҳифасида «Бу баённомага ўз ихтиёрим билан имзо чекдим, ҳеч ким мени мажбурламади, ҳеч қандай таҳдид қилмади. Менга мен томонимдан билдирилган ҳар қандай баёнот ўзимга қарши ишлатилиши мумкинлиги ва бошқа ҳуқуқларим тушунтирилди», деган ёзувлар бор эди. Лекин мазкур ҳуқуқларни ҳеч ким Мирандага оғзаки айтиб, тушунтириб бермаган эди. ҚОИДАНИНГ ТУҒИЛИШИ. Бир томондан қараганда, ҳаммаси кундек равшан эди. Барча далиллар ва кўрсатмалар Миранданинг айбдор эканлигини исботлаб турар эди. Буни ҳатто Миранданинг 73 ёшли адвокати Элвин Мур ҳам бинойидек билар эди. Лекин Мур ўша пайтда жуда ўзбошимча бўлиб кетган полициячиларнинг бурнини ерга ишқаш мақсадида охиригача боришга қарор қилади. Мур судда Миранданинг ҳақ-ҳуқуқлари талаб даражасида тушунтирилмаган, шунинг учун айбига иқрорлик билан боғлиқ барча далил ва кўрсатмалар ишдан чиқарилиши лозим деган важни илгари суради. Лекин биринчи инстанция суди адвокатнинг келтирган важларини асоссиз деб топади ва Мирандани 30 йил қамоққа ҳукм қилади. Адвокат бўш келмайди, 1966 йилда иш АҚШ Олий судигача етиб боради. Ана шунда кутилмаган ҳодиса юз беради. Олий суд адвокатнинг эътирозларини ўринли деб топади, «Миранданинг ҳуқуқлари бузилган» деб ҳисоблаб, ишдан Миранданинг кўрсатмаларини чиқариб ташлаш ва ишни қайта кўриш учун қарор чиқаради. Аслида Олий суднинг қарори Мирандага тайинланган жазони ўзгартирмайди, у барибир узоқ йилга ҳукм қилинади, чунки бошқа далиллар унинг айбдорлигини исботлаб турар эди. Лекин мазкур прецедент 1966 йилдан эътиборан АҚШ жиноят процессига янги институт - биринчи ўринда гумонланувчининг ҳақ-ҳуқуқлари тушунтирилиши шарт эканлигини назарда тутувчи «Миранда қоидаси»нинг киритилишига асос бўлиб хизмат қилади. Давоми бор... @AdolatFarzandi

“Миранда қоидаси” ҳақида Ҳозир ОАВ ва интернетда тилга олинаётган “Миранда қоидаси”га шубҳа билан қараётган одамларни ҳам тушунса бўлади. Изоҳлар, постлар, муносабатларда бу тез-тез кўриняпти. Аммо “қоғозда ёзилиб, ишламайдиган яна бир қоида нега керак?”, “барибир ҳеч нарса ўзгармайди”, деган фикрларга қўшилмайман. Бу ерда энг катта асосий фарқ бор: қонунларда йўқ нарсани бажармаганлик қонунбузилиш эмас, аммо қонунда белгиланган талабни бажармаслик жавобгарликка сабаб бўлади. Яъни ҳозир ушланган шахсга ҳуқуқларини тушунтирмаган орган ходимларига ҳеч қанақа эътироз билдиролмайсиз, талаб ҳам қилолмайсиз. Аммо бу Конституцияга киритилгандан кейин, мажбуриятга айланади. Ҳа, тўғри, дарров ҳамма бунга амал қилавермайди, бу тизим тўлиқ ишлаб кетмайди. Токи нормал ҳолатга келгунгача, минглаб қоидабузарликлар бўлиши, минглаб ҳолатларда орган ходимлари ўз мажбуриятини бажармаслиги, ушланган шахслар ҳуқуқлари яна бузилишда давом этиши мумкин, ҳа. Аммо энди орган ходимлари ҳар бир ҳолатда қонунбузарга айланади. Фарқни кўряпсизми? Битта мисол келтираман. Масалан, охирги пайтларда автоблогерларнинг ташвиқоти ортидан жуда кўп ҳайдовчилар ЙПХ ходимларидан қоидада ёзилганидек, тўхтатиш сабаби, хизмат гувоҳномаси, дислокация ва бошқа нарсаларни талаб қилишни ўрганиб олишди. Агар ходим ўзини таништирмаса, боди-камераси ишламаётган бўлса ёки бошқа қандайдир ноқонуний ҳаракат қилса бир зумда интернетда “юлдуз”га айланяпти. “Миранда қоидаси” ҳам худди шунақа бўлади. Қоида Конституцияга киритилади, қолганини ўзингиз талаб қилиб олаверасиз. Жамият бу қоидани қабул қилишга, ҳазм қилишга тайёр бўлса, энг асосийси, талаб қилса, эртами-кечми, ўз-ўзидан тизим ишлашни бошлайди. 👉 @xushnudbek 👈

#конституция 🏛Ж.Ширинов, Ш.Бафоев, Ш.Полвонов, Н.Юсупов: Конституциявий қонун лойиҳасини такомиллаштириш билан боғлиқ устувор вазифалар белгилаб олинди 📺 КАНАЛГА УЛАНИШ

Muxtabar HUSANOVA: Hokimlarga nisbatan ishonchsizlik votumini bildirish taklifi kelib tushgan Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzating: 👇 Telegram l Website l Facebook l Instagram l Youtube

1 ноябрдан эски «объективка»дан воз кечилиб, ходимни баҳолайдиган янги тизимга ўтилади "Оддий қилиб айтганда, раҳбарликка таcодифан келиб қолишнинг олди олинади", деди Шавкат Мирзиёев. 👉 https://kun.uz/80113442 Kun.uz расмий канали

Суриштирув ва тергов органларининг кадрлар салоҳиятини ошириш чоралари кўриб чиқилди 📍 https://uza.uz/posts/395503 🔻Ўзбекистоннинг ягона расмий ахборот агентлиги Тelegram | Facebook | Instagram | You Tube‌‌

Президент Шавкат Мирзиёев 3 август куни суриштирув ва тергов органлари учун кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш бўйича режалар тақдимоти билан танишди. Тегишли идоралар мутасаддилари тергов ва дастлабки суриштирувларни олиб боришдаги муаммоли омиллар, янги пайдо бўлаётган таҳдид ва жиноят турларини ҳисобга олган ҳолда терговчи кадрларнинг салоҳиятини оширишга қаратилган чора-тадбирлар юзасидан ахборот берди. Хусусан, коррупциявий ҳуқуқбузарликлар, иқтисодий жиноятчилик ҳамда кибермаконда ёки ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда содир этилаётган жиноятларни тергов қилиш бўйича фаолиятнинг методик таъминотини такомиллаштириш муҳимлиги алоҳида қайд этилди. Давлатимиз раҳбари замон талаблари ва халқаро стандартлар асосида суриштирув ҳамда тергов идоралари учун профессионал кадрлар тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини узлуксиз ошириб боришнинг янги самарали тизимини яратиш бўйича топшириқлар берди. @AdolatFarzandi

“Сиз сукут сақлаш ҳуқуқига эгасиз, ҳар бир айтган сўзингиз судда сизга қарши ишлатилиши мумкин”. Голливуд фильмарида жуда кўп маротаба дуч келганимиз бу жумла “Миранда қоидаси” деб аталади ва кўплаб ривожланган давлатлар қонунчилигида акс этган. “Миранда қоидаси”га биноан ушланган шахс сукут сақлаш, сўроқ жараёнида адвокати иштирокини талаб қилиш ва бошқа ҳуқуқларга эгалиги содда тилда шахсга илк сониялардаёқ тушунтирилади. Қўлга олинган шахс суд қарорисиз қирқ саккиз соатдан кўп муддат ушлаб турилиши мумкин эмас. Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Конституциясига айнан шу қоида киритилмоқда. 25-моддага кўра, шахсни ушлаш чоғида унинг ҳуқуқлари ва ушланиш асослари унга тушунарли тилда билдирилиши керак. Бу билан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларининг масъулияти янада кучайтирилади, фуқароларнинг эса ҳуқуқий маданияти ошиб, тергов жараёнидаги зўравонлик ёки қонунга хилоф хатти-ҳаракатларнинг олди олинади. 👉 @fayzboguz

#конституция 📗Жаҳонгир Ширинов: Брифинг по итогам всенародного обсуждения проекта Конституционного закона 📺 КАНАЛГА УЛАНИШ

#конституция 📗Жаҳонгир Ширинов: Конституциявий қонун лойиҳасининг умумхалқ муҳокамаси якунлари юзасидан ўткзилган брифинг 📺 КАНАЛГА УЛАНИШ