رویای ایرانی (جوادی یگانه)

‏بدون برنامه بودن و اتکا به متخصصان، به مراتب بهتر از توهم برنامه و برنامه متوهمانه‌ و کشکول نظرات بجای برنامه است. ‏آنچه ضروری است، داشتن جهت‌گیری کلی و رویا (یا کابوس)ی است که افراد را به عمل جمعی برانگیزاند: نشان دادن رویای آینده‌ با رای به من و/یا کابوس با رای به هر که جز من.

سرنوشت انتخابات در گرو تغییر نظر دو گروه است، یکی آنها که اولویت اولشان احمدی‌نژاد بود و دوم معترضینی که به هیچ وجه قصد ندارند در انتخابات شرکت کنند. این دو دسته نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند اما با هم تفاوت بسیار دارند و کسب رای از هر دو گروه با هم، بسیار دشوار ولی ممکن است.

‏در چالش میان کارآمدی و‌ پاکدستی، اولویت مردم کارآمدی (به معنای توان بهتر کردن اوضاع و حل مسائل) است نه پاکدستی. ‏مدیر کارآمدی که حواشی فساد مالی دارد، پذیرفتنی‌تر است تا مدیر پاکدستی که کارآمدی‌اش اثبات نشده. فقط در شرایط کارآمدی حداقلی نامزدها است که پاکدستی اولویت پیدا می‌کند.

‍ ‏وضعیت ⁧ #دوجامعه‌ای‌شده⁩ یعنی در حالی که بخشی از جامعه نگران اعلام نامزدهای تاییدشده هستند، (لااقل) یک سوم جامعه معتقدند فرقی نمی‌کند چه کسی رئیس جمهور شود. بیشترِ کسانی که قصد شرکت ندارند، چنین عقیده‌ای دارند. ‏ یک دلیل این وضعیت، آن است که کسی که نظرات جامعه دوم را نمایندگی کند، در نامزدهای ثبت‌نامی نیست. و اصولا شرایط مندرج برای ثبت‌نام را ندارد. پ.ن. منبع این آمار، نظرسنجی ابتدای خرداد موسسه شناخت (اینجا) است که البته میزان عدد شرکت را اعلام نکرده است. ولی نظرسنجی‌های دیگر، عدم شرکت در انتخابات را تا اینجا، زیر ۵۰ درصد برآورد کرده است، که احتمالا در روزهای آتی، مقداری تغییر خواهد کرد .

تب رمزارز و عقلانیت‌های غیرعقلانی یادی از دوران گلدکوئست و گلدکوئستی‌ها امروزه تب کسب درآمد از طریق رمزارزها بسیار رایج شده و همه روزه افراد تازه‌ای را میبینیم که به تلگرام پیوسته‌اند و می‌توان حدس زد که رمزارزهای تازه آنها را وسوسه کرده است. من، در مقاله‌ای با عنوان «گلدكوئست: زنجيره‌ای از عقلانيت‌های غيرعقلانی»، که دو دهه پیش در باره گلدکوئست در همایشی ارائه کردم (اینجا) توضیح دادم که بر خلاف تصور عمومی، گلدکوئستی‌ها محاسبات عقلانی در تصمیمات خود دارند، هر چند نتیجه آن همه تلاش، غیرعقلانی و بدون حتی فایده اقتصادی بود. در بخشی از آن نوشتم: گلدکوئستيها، بويژه آنان که بيشتر موفقند، ويژگي هاي خاصي دارند، از جمله عقلانیت ابزاری. شايد حسابگري و عقل کاسب‌کار داشتن و دورانديشي و عقلانيت ابزاري، مهمترين ويژگي گلدکوئستي‌ها باشد. اصول انديشه گلدکوئست توجه به محاسبات مادي و ابزاري است. دقت کردن بر اينکه چه کساني مي توانند از طريق فرد عضو شوند (دوستان نزديک، فاميل و آشنايان، دوستان دانشگاه و محل کار، همسايگان، ... و بالاخره دوستان دوران دبستان) و نگارش اسامي آن، حساب دست ها را نگه داشتن، دقت کردن در ريز فعاليت ها و تلاش براي بيشتر کردن سود از نشانه هاي آن است. در موضوع رمزارز هم علل غیراقتصادی گسترش ناگهانی آن باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.

‏با: «آمده‌ام که اوضاع اندکی بهتر شود» یا «آمده‌ام که‌ وضعیت خیلی بدتر از این نشود»، شور انتخاباتی در نمیگیرد. ‏شور انتخاباتی، نتیجه ظهور ایده‌ای است که ناگهان: «وضعیت ما را در آینده، از این رو به آن رو کند». چنین ایده‌ای، نه نظرا و نه عملا، در این ساختار ممکن نیست.

‏جامعه روگردانده ‌از انتخابات و نظام، اگر پاسخ مناسبی به اینکه «رای بدهیم چه فرقی می‌کند» بگیرد، «شاید» مردد شود در انتخابات شرکت کند. ‏ آنها خطر ادامه وضع کنونی را بهتر از نامزدها درک میکنند، اما مساله‌شان این است که به نظرشان تغییر در این ساختار ممکن نیست. به این مساله باید پاسخ داد.

‏همه کسانی که رجل سیاسی هستند، حق دارند نامزد شوند و از مردم رای بگیرند، از جمله احمدی‌نژاد. حتی اگر ما از او‌ خوشمان نیاید، از حقش باید دفاع کنیم. ‏مقصر اما نظام سیاسی است که از سال ۸۴ و ماقبل، چشم بر تصمیمات ایران‌ویران‌کن او بست. اگر با او مماشات نمی‌شد، شاید هنوز در زندان بود.

‏نظام سیاسی‌ای که‌ فعالیت حزبی را نمی‌پذیرد و احزاب پرطرفدار و ریشه‌دار را به راحتی منحل می‌کند، ناچار می‌شود به این نمایش ثبت‌نام تن دهد؛ که این‌همه جویای نام، به امید تایید یا رد صلاحیت، مفهوم رجل سیاسی و رئیس جمهور را به سخره بگیرند. ‏تازه جلوی ثبت‌نام غیرسیاسی‌ها را گرفته‌اند!

‏مشکلات کشور متکثر است، تحریم هم یکی از آنها؛ ولی راه‌حل کشور در تدبیر و نظام مدیریت است. ‏رئیس‌جمهور نه نظریه‌پرداز است نه سخنران نه فعال توییتری؛ «مدیر ارشد» است. فهم جایگاه رئیس جمهور و توان پیدا کردن راه حل، تنها با تجربه اجرایی طولانی در سطوح متعدد، ممکن است به دست ‌آید.