ሐሽማል ቤተ-መዘክር

አኮ መኖዬ ስትታወስ --- አፈንዲ ሙተቂ ------ በኦሮሞ ህዝብ አፈ-ታሪክ በስፋት ከሚታወቁ ገጸ-ባህሪዎች መካከል ናት -አኮ መኖዬ፡፡ ወደ የትኛውም የኦሮሚያ ዞን ብትሄዱ እርሷን የማያውቃት ሰው አታገኙም፡፡ በዚያ ላይ የእያንዳንዱ ዞን ነዋሪ “አኮ መኖዬ የኛ አካባቢ ሰው ናት” ይላችኋል፡፡ ቦረና ብትሄዱ “አኮ መኖዬ የዚህ አካባቢ ገዥ ነበረች፤ የኖረችበትን ሰፈርና የሞተችበትን ስፍራ ላሳይህ እችላለሁ” የሚል ሰው ይገጥማችኋል፡፡ ሸዋ ብትሄዱም “አኮ መኖዬ እዚሁ ነበረች እኮ” ትባላላችሁ፡፡ ወደ ሀረርጌ ብትመጡ ደግሞ “አኮ መኖዬ በጨርጨር አውራጃ ለገ-ቤራ በሚባለው አካባቢ ነው የኖረችው” የሚል የረዥም ጊዜ አፈ-ታሪክ አለ፡፡ ከዚህ እንደምንረዳው አኮ መኖዬ የኦሮሞ ህዝብ እንደ አሁኑ ተስፋፍቶ በሀይማኖትና በዘዬ ከመለያየቱ በፊት የነበረች ጥንታዊ ሴት ናት፡፡ የቅርብ ዘመን ሰው ብትሆን ኖሮ ታሪኳ በሁሉም የኦሮሚያ ዞን ሊታወቅ ባልቻለ ነበር፡፡ --- ያቺ በትውፊት በስፋት የምትታወቀው አኮ መኖዬ ጨካኝ ንግሥት ነበረች፡፡ በጭካኔ እርምጃዋ ብዙ ሰዎችን ፈጅታለች፡፡ ታዲያ ሰዎችን የምትገድለው እንዲሁ ከመሬት ተነስታ አይደለም፡፡ በቅድሚያ የሀገሬው ነዋሪዎች በጭራሽ ሊተግብሯቸው የማይችሏቸው ነገሮች እንዲደረጉላት ትጠይቃለች፡፡ ፍላጎቷ እርሷ በጠየቀችው መንገድ ካልተፈጸመላት በአንድ ቀን መቶ ሰዎችን ትጨርስና ታስቀብራለች (አፈ-ታሪኩ ከቦታ ቦታ ይለያያል፤ “በአንድ ጊዜ መቶ ሰው ትገድላለች”፤ “አንድ ሰው ትገድላለች”፤ “አስር ሰው ትገድላለች” እየተባለ ይነገራል)፡፡ አኮ መኖዬ ከጠየቀቻቸው ጥያቄዎች አንዱ “ከብቶች እንዳይሰማሩ፤ ከቤትም እንዳይውሉ” የሚለው ነው፡፡ እንዲህ ዓይነቱ ጥያቄ እንዴት ነው የሚመለሰው?… እርሷም የምትፈልገው ይህንኑ ነውና በአንድ ቀን መቶ ሰው ጨፈጨፈች፡፡ በሌላ ቀን ደግሞ “መሬትም ያልነካ ሰማይ ላይም ያልወጣ፤ አየር ላይ የተንሳፈፈ ቤት ስሩልኝ” አለች አሉ፡፡ ጥያቄዋ መላሽ ቢያጣ መቶ ሰው በአንድ ላይ ረሸነች፡፡ እንደገና ደግሞ “የቅቤ ተራራ ስሩልኝ፤ ይህ ተራራ ከተሰራ በኋላ ሳይናድ መቆየት አለበት” በማለት አዘዘች፡፡ በሰፈሩ ውስጥ ያለው ቅቤ ተሰብስቦ መለስተኛ ተራራ በጧት ተሰራ፡፡ ነገር ግን ጸሐይ እየጠነከረች ስትሄድ የቅቤ ተራራው ቀልጦ ፈሰሰ፡፡ አኮ መኖዬም እንደለመደችው መቶውን ሰው ፈጀች፡፡ አኮ መኖዬ እንዲህ እንዲህ እያደረገች ህዝቡን ስትጨርስ ሰነበተች፡፡ በመጨረሻም ሲያቀብጣት “በአየር ላይ የሚበር ፈረስ አምጡልኝ” የሚል ትዕዛዝ አወጣች፡፡ በዚህን ጊዜ የሰው እልቂት ያስመረራቸው የሀገሩ “ሀዩዎች” (አዋቂዎች) ተመካከሩ፡፡ ሴትዮዋን የሚያስወግዱበትን ብልሃት ለመፈለግ መላ መቱ፡፡ የአኮ መኖዬን ገመና የተረዳ አንዱ ውስጠ አዋቂ “ይህች ንግሥት የሜዳ አህያ አይታ አታውቅም፤ ስለዚህ ለምን በርሱ ላይ አስቀምጠናት ከገደል ገብታ እንድትሞት አናደርግም?” በማለት ተናገረ፡፡ ሌሎቹ ተሰብሳቢዎች ሰውዬው ባመጣው ዘዴ ተስማሙ፡፡ የሜዳ አህያ ተፈልጎ እንዲመጣም አዳኞች ወደ “ዲዳ” (የሳር ሜዳ) ተላኩ፡፡ የሜዳ አህያው ተይዞ መጣና ለአኮ መኖዬ ቀረበላት፡፡ ታዲያ አዋቂዎቹ የሜዳ አህያውን ሲያቀርቡላት እንዲህ የሚል ቃል አክለው ነገሯት፡፡ “ይህ ፈረስ በአየር ላይ ለመብረር የሚችለው ፊቱ በጨርቅ ከተሸፈነ ብቻ ነው”፡፡ አኮ መኖዬም ከሰዎቹ የተነገራትን ስትሰማ የእውነት መሰላት፡፡ በሃሳቡ መስማማቷን ገለጸችና የሜዳ አህያው በጨርቅ ተሸፈነ፡፡ እርሷም ተፈናጥራ ከጀርባው ላይ ወጣች፡፡ የሜዳ አህያው ከእስር ሲለቀቅ እንደ ጀት በረረ፡፡ ዳሩ ምን ያደርጋል?.. የአኮ መኖዬን ሰማይ ላይ የመውጣት ህልም ሳያሳካላት ከገደል ውስጥ ገባ፡፡ እርሷም ሆነ አህያው በአንድ ላይ ተሰባብረው ሞቱ፡፡ በዚህም መንገድ በጭቆናዋ የታፈነው ህዝብ ከስቃዩ ተገላገለ፡፡ -- አፈንዲ ሙተቂ መስከረም 4/2007 ----- ማስታወሻዎች 1. እንደ አኮ መኖዬ ስመ ገናና የሆኑ ሴቶች በሌሎች ህዝቦች አፈ-ታሪክ ውስጥ ይታወቃሉ። በዚህ ረገድ በሲዳማ ህዝብ የምትወሳው "ፉራ" እና በጉራጌ አካባቢ ታሪኳ የሚነገረው "ውርድውት" ይጠቀሳሉ። 2. ስለ አኮ መኖዬ አሟሟት የሚነገረው ታሪክ ከቦታ ቦታ ይለያያል፡፡ በሀረርጌና በቦረና ግን አሟሟቷ ከላይ በተገለጸው መንገድ እንደተፈጸመ ነው የሚነገረው፡፡ 3. አንዳንድ ምሁራን “የአኮ መኖዬ ታሪክ ሴቶች ወደ ስልጣን እንዳይመጡ ለመከላከል የተፈጠረ ሳይሆን አይቀርም” የሚል ግምት አላቸው፡፡ ነገር ግን ግምቱ ትክክል አይመስለኝም፡፡ በኦሮሞም ሆነ በሌሎች ህዝቦች አፈ-ታሪክ በከፍተኛ ተምሳሌትነታቸው የሚወሱ የሴት ነገሥታት አሉ፡፡ በአንጻሩ ደግሞ በጭካኔያቸው የሚኮነኑ የወንድ መሪዎች ብዙ ናቸው፡፡ ስለዚህ ለትውፊቱ ሌላ ግምት ከመስጠት ይልቅ የሞራል ዋጋን ለማስተማር የተፈጠረ ተረት አድርጎ መቀበሉ የተሻለ ይመስለኛል፡፡ ---- Afendi Muteki September 15/2014

So ልጅቷን እኛ መስሪያ ቤት ነው የማውቃት (this kinda storytelling ከticktock ነው ያየኹት። grammatically wrong ነው አይደል ?ደግሞ አብዛኛዎቹ ብዙ view አላቸው...ምን ያህል ወረኛ ብንሆን ነው በእመቤቴ ! ስራ የለንም እንዴ? ) እና ወደ ወሬዬ ስመለስ ልጅቷ እኛ መስሪያ ቤት አዲስ ገቢ ናት።ከቢሮአችን ጎን ነው ቢርዋ...በውበቷ ብዙ ሰው ስለሚያሸረግድላት...በቅርጿ ሴቶችም ሳይቀሩ መነጋገሪያ ስላደረጓት...እጅግ ጣሪያ የነካ መኮፈስ...መንጠባረር...መመፃደቅ...ይስተዋልባታል። ...አንድ ቀን እኛ ቢሮ ለጉዳይ መጥታ ፈገግ ብላ ሰላም አለቺኝ...ከደማቅ ፈገግታ ጋር አፀፋውን መለስኹ። ...ከዛ ሌላ ጊዜ በመንገድ ስንገናኝ ሰላም መባባል የለብንም ? በሁለተኛው ቀን ፊት ለፊት ስንገናኝ ከመተላለፋችን በፊት ሰላም ልበላት አልበላት እያልኹ ሳመነታ "ሰላም ነህ ?" አለቺኝ በዛ ድምጿ...አፀፋዋን መለስኹ። ከዛ በቀጣዩ ቀናቶች ፊት ለፊት ስንገጣጠም አንዴ ሰላም ትለኛለች ሌላ ጊዜ ትዘጋኛለች ። ብቻዬን "ሰላም ነው?" እያልኹ አልፋለሁ። አሁን አሁን እሷን ሳይ መሳቀቅ ጀመርኹ ሰላም ልበላት ወይስ አልበላት? ቆይ ማነኝ ብላ ነው የምታስበው? የእርሷ ሰላምታ ቀኔን የሚያበራው ፤ ምሽቴን የሚያደምቀው መሰላት ? ምናባቷ ነው የምታወዛግበኝ ፤ ስንት ሰው ሳቀብኝ ብቻዬን " ሰላም ነው? " እያልኹ እያለፍኹ ! ሰላም ነው? ©ሶፊ

እወዳታለሁ ❤ መውደዴ ሰላማዊ ነው። ጥርጣሬ የሚፈጥር ጨዋታ አታመጣም ። ከሰዎች ጋ ያላት ጨዋታ ሁኔታ፣ ትውውቅ ጨዋነት የተሞላበት ስለሆነ አይረብሸኝም ። እወዳታለሁ ፦ እንከኔን ስታይ እንዴት እንደምታስተካክለው እያሰበች ነው አሁን ማክሰኞ ለ'ት ወረቀት ኪሴ ውስጥ ሲዝረከረክ ተመልክታ ሌዘር ቆንጆ ዋሌት አመጣችልኝ ። የተበሳጨሁበትን ነገር ደግማ አታደርግብኝም ። እማትወደውን ነገር "ማርዬ እንዲ አታድርግ" ትለኛለች ለስለስ ያለ ሁኔታ ውስጥ ግግር አቋሟን አየዋለሁ ። በተጣላንበት በተጨቃጨቅንበት ጉዳይ በሌላ ቀን አንስተን አንንዘባዘብም ። ፍቅራችንን እና ፀባችንንም እወቁልን ስሙልን አንልም ። እሷን የሚያሳጣኝ ሁኔታ ውስጥ አልሳተፍም ። እንደምወዳት ነግርያታለሁ እንደምወዳት አሳይቻታለሁ ። እንደምቶደኝ ነግራኛለች እንደምቶደኝ አይቻለሁ ። መዋደድ ደስስ ይላል ❤ ©Adhanom Mitiku

https://t.me/gamee?start=ref_314556431 Participate in mining events, play games, and spin the Fortune Wheel to WIN. Welcome gift included!

ሎላሼ ዲጂታል መጽሔት ሎላሼ¶ {የንጋት ጸሀይ} . . . መኖርን በብርሀኗ ጅራፍ ቋጨን! በሶስት ሳምንት አንድ ግዜ ከሚደርሶ መጽሔታችን ጎን ለጎን፥ የእለት ሞሶባችንም ሙሉ ነው። ዛሬ ማታ ሁለት ሰአት ሎላሼ ዲጂታል መጽሔት ቅጽ አንድ ቁጥር አንድን ይጠብቁ የፌስቡክ ገጻችንንም ይቀላቀሉ። ይህን ስላደረጉ እናመሰግኖታለን https://www.facebook.com/profile.php?id=61556306424311&mibextid=ZbWKwL

እዉነት እንዳይመስልሽ . . ዛሬ ......ምን ብትደምቂ፤ ከቆነጃጅቱ እጅጉን ብትልቂ፤ ኑሮ ተመችቶሽ ያ.... ፊትሽ ቢወዛ፤ ወደድኩሽ የሚለዉ አፍቃሪሽ ቢበዛ ፤ ሴትነትሽ ማለት... መልክ ከመሰለሽ፤ ፍፁም አትመኪ እዉነት እንዳይመስልሽ፤ አንቺን ሳያማክር........ የጠቆረዉ ፀጉርሽ.. በሽበት ይተካል፤ ጸአዳዉም መልክሽ በፍጥነት ይረግፋል፤ ሴትነትሽ ማለት መልክ ከመሰለሽ፤ ፍፁም አትመኪ እዉነት እንዳይመስልሽ። .......................................... በዔደን ታደሰ

ሁሉም ነገር ለበጎ ነው! አንድ ሃብታም ጎብኚ ወደ አንዲት ሃገር ከተጓዘ በኋላ ከከተማ ራቅ ወዳለ ስፍራ ለጉብኝት ሄደ፡፡ በዚያም አንድን እጅግ በጣም ደሃ የሆነ አስጎብኚ ቀጠረውና አካባቢውን እያሳየው ሲጓዙ ሳለ ጎብኚው አንድ ከዚህ በፊት አይቶት የማያውቀው አይነት ዛፍ ተመለከተ፡፡ በነገሩ ተገረመና ውስጡ ምን እንደሆነ ለማወቅ ለጉዞ የያዘውን አነስተኛ መጥረቢያ አንስቶ ዛፉን እቆርጣለሁ ብሎ ተሳስቶ ጣቱን ቆርጦ ጣለው፡፡ ይህ ባለጠጋ ጎብኚ በስቃይ ሲጮህ አስጎብኚው፣ “አይዞህ ሁሉም ለበጎ ነው” እያለ በመደጋገም ሲነግረው እጅግ ተበሳጨና አጠገባቸው የሚገኝ ጉድጓድ ውስጥ ገፍትሮ ጥሎት ሄደ፡፡ ይህ ጎብኚ ትንሽ ከተጓዘ በኋላ ጸጉረ ልውጥ ሰው ሲያገኙ ቀቅለው የሚበሉ ጎሳዎች አገኙት፡፡ የሚበላ ሰው በማግኘታቸው የተደሰቱት እነዚህ ሰዎች ጥፍር ካሰሩት በኋላ እንደልማዳቸው እሳታቸውን አንድደውና መቀቀያውን ጥደው በዙሪያው ከጨፈሩ በኋላ ጎብኚውን መቀቀያው ውስጥ ሊጨምሩት ሲሉ በድንገት የተቆረጠውን ጣቱን ተመለከቱ፡፡ በእምነታቸው መሰረት እንደዚህ አይነት ሰው መብላት ክልክል ስለሆነ ሃሳባቸውን ቀይረው እንዲሄድ ለቀቁት፡፡ ይህ ጎብኚ የነበረበት የፍርሀት መንቀጥቀጥ ረገብ ሲልለት መጀመሪያ ትዝ ያለው በንዴት ገደል ውስጥ ገፍቶ የጣለው አስጎብኚው ነበረና ሄዶ ጎትቶ በማውጣት ይቅርታን ጠየቀው፡፡ የአስጎብኚው መልስ አሁንም እንደተለመደው፣ “ችግር የለውም፣ ሁሉም ነገር ለበጎ ነው” የሚል ነበር፡፡ ጎብኚው ይህንን መልስ በድጋሚ በመስማቱ፣ ምን ለማለት እንደፈለገ ጠየቀው፡፡ የአስጎብኚው መልስ እንደዚህ የሚል ነበር፡- “አንዱ ጣትህ በመቆረጡ ምክንያት በእነዚህ ሰዎች ከመበላት ዳንክ ስለዚህ አንዱ ጣትህ መቆረጡ ጥሩ ልምምድ ባይሆንም የኋላ ኋላ ግን ለበጎ ሆነ፡፡ አንተ ደግሞ እኔን በንዴት ገደል ውስጥ መክተትህ ምንም ጥሩ ነገር ባይሆንም፣ ያንን በማድረግህ ምክንያት እዚሁ ባልቀርና አብሬህ ብጓዝ ኖሮ አንተን ትተው እኔን ይበሉኝ ነበረ፡፡ ይህም ለበጎ ሆነ”፡፡ ካጠፋ በኋላ የሚመለስና ይቅርታ የሚጠይቅ ማንነት ላለው ሰው ሁሉም ነገር ለበጎ ነው! ይቅርታ ሲጠየቅ መለስ ብሎ ይቅር የሚል ጨዋ ማንነት ላለው ሰው ሁሉም ነገር ለበጎ ነው! በሁሉም ነገር በፈጣሪው ላይ ያለውን እምነት ለማይተው ሰው ሁሉም ነገር ለበጎ ነው! በአሁኑ ወቅት የምታልፉበት አስቸጋሪ ሁኔታ ለበጎ እንዲለወጥላችሁ ጸሎቴና ምኞቴ ነው፡፡ ✍ ዶክተር እዮብ

መልካም የናቶች ቀን ❤ 😥❤ አምስተኛ ክፍል ማጥናት፤ ትምህርት በደንብ መማር፣ መከታተል ጀመርኩ ። ለመጀመሪያ ጊዜ ሁለተኛ ወጣሁ ደስስ አለኝ። ለእናቴ ስበር ሄጄ ነገርኳት : ሎተሪ እንደደረሰው ሰው ፊቷ ፈካ። ትክ ብላ አይታኝ፤ "ስጋሃ?" አለችኝ (እውነት! እንደማለት ነው ) "ስጋሂ" አልኳት። ግንባሬን፣ አንገቴን ሳመችኝ ። "ጎበዝ ዝወደይ: ከማኻስ ዓሰርተ ዘይምወለድኩ " ( እንዳንተ አስር ልጅ በወለድኩ) ብላ አገላብጣ ደግማ ሳመችኝ። "ወሊድካ ተሓጎስ" (በልጅህ ደስ ይበልህ) "ተመስገን : ተመስገን: ምን ይሳንሃል ጌታዬ " ብቻዋን ከጌታዋ ጋር አጉተምትማ ስታበቃ ፤ "ምን ልግዛህል" አለችኝ ? "ኮካ ኮላ እና ጮርናቄ " አልኩ ከጉያዋ መሃረብ አውጥታ ጭምትር ያለች አምስት ብር ሰጠችኝ :ገዝቼ መጣሁ። "ብላ አባ ዘወደይ" "አንቺ አትበይም?" "ጠግቤያለሁ፤ ደግሞ እኔ ለስላሳ አልወድም አበሩ ጋር ጠላ ጠጥቻለሁ። በሚቀጥለው ደግሞ አንደኛ ትወጣለህ አይደል? " አለችኝ። "እንደዚህ ደስስ የሚልሽ ከሆነ እ'ማ እወጣልሻለሁ ። " "መጣሁ : ቤቱን ጠብቅ" ብላ የሆኑ ከቀበሌ የመጡ የእርዳታ ድርጅቶች የገዙልንን ትልቅ ድስት ይዛ ወጣች: ብዙ ቆይታ መጣች ። ስትመጣ ብረት ድስቱን አልያዘችውም። በብረት ድስቱ ፈንታ ጥቁር ፌስታል ይዛለች። ጥቁሩ ፌስታል የያዘውን ስታወጣው አመድማ ሸራ ጫማ እና ጥልፍልፍ ነጭ ክፍት ዘለበታም የባሊያችንን ቀለም የመሰለ ጫማ ገዛችልኝ ። ደስታ ሊገለኝ ደረሰ። ጋዴ ማድረግ አቆምኩ :ጋዴ ጫማዬ ተጣለ ። ቆይቶ በጣም ቆይቶ ነው በእርዳታ የተሰጠንን ድስቷን ሸጣ ጫማ እንደገዛችልኝ ያወኩት ። የዚህች እናት ልጅ ሆኜ እንዴት መስነፍ ይቻለኛል ?! © Adhanom Mitiku

እናታችሁን በሶስት ቃላት ግለፁ ብትባሉ እንዴት ትገልጿታላችሁ ? How would you describe your mother in three words?