یادداشت‌های فاطمه توفیقی

‌ 🔵 برنامۀ ارائه‌های سومین مدرسه تابستانی انعکاس +‌ چکیده ارائه‌ها 🔵«محمد [ص]: زندگی، جامعه و میراث فرهنگی» 🎓 ۷ ارائهٔ فارسی و ۱۷ ارائهٔ انگلیسی 💬 با ترجمهٔ همزمان فارسی 📄 برای مطالعه چکیده ارائه‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به کتابچه مدرسه رجوع کنید. ⭐️ فهرست ارائه‌ها 🔵روز ۱ 🟢رسول جعفریان | سخنرانی افتتاحیه 🟢ایلکا لینستت | وضعیت مذهبی عربستان در حوالی زمان میلاد محمد [ص] 🟢محسن‌حسام مظاهری | چالش تکریم "بنیان‌گذار" و مسئلۀ هویت: جایگاه پیامبر اسلام در مناسک شیعی 🔵روز ۲ 🟢آدام برسی | اعضاء و اماکن منتسب به پیامبر: یادگارهای محمد [ص] در اسلام متقدم 🟢احسان روحی | مقدمه‌ای بر روش‌های نوین سیره‌پژوهی در غرب: نمونه روایات غارت کاروان‌ها در سیره نبوی 🟢شری لوین | "پیامبری همچو موسی؟": آنچه دربارۀ واکنش یهودیان به ادعای همانندی محمد [ص] به موسی می‌توان دانست. 🔵روز ۳ 🟢جاشوا لیتل | بازسازی حیات محمد [ص]: مشکلات و راه‌حل‌ها در مطالعات انتقادی 🟢آندریاس گورکه | از تاریخ تا تفسیر: ریشه‌ها و تحول داستان محمد [ص] و زینب‌بنت‌جحش 🟢آیلا سانتی | بیت النبی و مسجد النبی: شهرسازی و معماری در مدینۀ صدر اسلام 🔵روز ۴ 🟢مهشید انصاری | جنبه‌های متافیزیکی نبوت محمد [ص] در مواجهه با نقدهای مدرن 🟢عمران البدوی | چگونه خدیجه مأموریت پیامبرانۀ محمد [ص] را شکل داد؟ 🟢قاسم درزی | گونه‌شناسی مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی قرآن: با تاکید بر نقش محمد [ص] در ادراک زیبایی‌‌شناختی 🟢خوان کول | قلب مکه: محمد [ص] و قدرت نرم 🔵 روز ۵ 🟢علی بهرامیان | مسئلۀ ابوطالب در تاریخ‌نگاری دورۀ اسلامی 🟢مهدی شاددل | نقد ژانر در مطالعۀ سیرۀ نبوی: «مغازی»، «تأریخ» و محمد تاریخی 🟢احمد الجلاد | چشم‌انداز دینی عربستان در نیمه اول هزاره اول میلادی 🔵 روز ۶ 🟢ابراهیم زین، حلیم رین، گایانه مکرتومیان، احمد الوکیل|مقدمه‌ای بر پیمان‌نامه‌های نبوی 🟢شان آنتونی|بازنگری در رویکرد‌های تاریخی مدرن به زمانه و زندگانی محمد [ص] 🔵 روز ۷ 🟢عبدالله گلدری | قبله: تلمیحی به «شماع» 🟢ماریون کتز | از مطالعۀ «موالید النبی» چه می‌توان آموخت؟ 🟢محسن گودرزی | پیمان مدینه و سورۀ مائده: تشابهات و ارتباط احتمالی دو متن از صدر اسلام 📄 چکیده ارائه‌ها در اینجا ⏲ مهلت ثبت‌نام: ۳۰ مرداد ۱۴۰۲ 🌐 ثبت‌نام و اطلاعات بیشتر: 🔵 inekas.org یا به @Inekas_admin پیام بدهید. #رویداد_انعکاس @inekas

🔴 در هفتادمین سالروز سرکوب یکی از جنبش‌های پیشروی مردمی در ایران، دیدن مستند Coup 53 (کودتای ۵۳) ساخته تقی امیرانی (۲۰۱۹) را پیشنهاد می‌کنم. این مستند بر مبنای اسنادی درزرفته از یک مأمور مخفی بریتانیایی، نقش دولت بریتانیا در کنار دولت امریکا را در سرنگونی دولت مصدق نشان می‌دهد. فیلم علاوه بر گفت‌وگوی بازسازی‌شده با این مأمور مخفی، نورمن داربیشر، اطلاعاتی جالب در گفت‌وگو با مأموران امنیتی سابق، کارشناسان تاریخی و حتی مزدوران ایرانیِ تاثیرگذار در رخدادها و نزدیکان مصدق و گزارشی از سرگذشت وی پس از کودتا دارد. در پایان فیلم، کارگردان در گفت‌وگو با کارشناسان توضیح می‌دهد که چگونه توفیق امریکا در عملیات مخفی در سال ۳۲ در ایران به دهن این دولت مزه کرد، به‌گونه‌ای که آن را در دولت‌های فراوان دیگر تکرار کردند و در ضمن هم به ملت‌های مسلمان این پیام را منتقل کردند که امریکا به دنبال دموکراسی در کشورهای آنها نیست. تماشای فیلم در این لینک: https://www.aparat.com/v/ybOtJ @ftofighi

در هفتادمین سالروز زخم تاریخی بزرگ ایران و سرکوب یکی از جنبش‌های پیشروی مردمی، دیدن مستند Coup 53 (کودتای ۵۳) ساخته تقی امیرانی (۲۰۱۹) را پیشنهاد می‌کنم. این مستند بر مبنای اسنادی درزرفته از یک مأمور مخفی بریتانیایی، نقش دولت بریتانیا در کنار دولت امریکا را در سرنگونی دولت مصدق نشان می‌دهد. فیلم اطلاعاتی جالب در گفت‌وگو با ماموران مطلع8 در پایان فیلم، کارگردان در گفت‌وگو با کارشناسان خود توضیح می‌دهد که چگونه توفیق امریکا در عملیات مخفی در سال ۳۲ در ایران به دهن این دولت مزه کرد، به‌گونه‌ای که آن را در دولت‌های فراوان دیگر تکرار کردند. https://www.aparat.com/result/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_53 @ftofighi

🌀 در این روزها که خیلی از ما با هم نشستیم، با هم گریه کردیم، با هم غذا پختیم، با هم به جایی رفتیم و برگشتیم، به این فکر می‌کنم این برکت را حفظ کنیم. سعی کنیم به هر مناسبتی یا شاید بی‌مناسبت دور هم جمع شویم. روزهای کرونا ما را به دوری عادت داد؛ چون مجبوریم چند شیفت کار کنیم، وقت خودمان را هم نداریم، چه برسد به بقیه؛ چون جمع‌هایمان با مصرف درآمیخته است، شاید مثل قبل پولمان هم نرسد؛ بهانه‌های مختلف عقیدتی و سیاسی هم مانع از گفت‌وگوی ما می‌شود. اما ما سعی کنیم جمع شدن را از دست ندهیم. به بهانه پختن آش و انداختن ترشی، پیاده‌روی در پارک، بازی کردن بچه‌ها با هم، فیلم دیدن با هم، جلسات کتابخوانی و .... سعی کنیم دور هم جمع شویم. برایش وقت جور کنیم، هزینه‌های مصرفی‌اش را کم کنیم، به دنبال بهانهٔ عقیدتی و سبک زندگی برای به‌هم‌زدن جمع‌ها نباشیم. (اگر هم می‌خواهیم فضیلت‌مندتر باشیم، اتفاقاً هم‌نشین کسانی شویم که تصور می‌کنیم با ایشان اختلاف اندیشه و سبک زندگی داریم و برای آموختن از ایشان گشوده باشیم.) در جمع، کودکانمان کنار هم بهتر رشد می‌کنند، سالمندانمان دیرتر پیر و خاموش می‌شوند و جوانان شکوفاتر می‌شوند. @ftofighi

رضا امیرخانی در این گفت‌وگو با دوست درگذشته مسعود دیانی از عاشورای درونی هر کسی می‌گوید، روایتی وجودی از حال عاشورایی: https://www.aparat.com/v/rk54E @ftofighi

📍بازخوانی و نقد گفتمان شرقی-غربی در اندیشه دین‌پژوهان ایرانی دوران معاصر فاطمه توفیقی آثار متفکران راست‌‌گرا و چپ‌‌گرا دربارۀ جایگاه اسلام و ایران در جهان، از الگوی مشترکی پیروی می‌‌کند که در آن اسلام (و به‌‌ویژه تشیع) و ایران به هم پیوسته‌‌اند، فهم شهودی و اشراقی ـ که یکی از شاخصه‌‌های اصلی حکمت اسلامی و ایرانی است ـ بدیلی پیشرو برای علم و فن (تکنیک) مدرن غربی است؛ ازاین‌رو اسلام در روایت پیشرفت نقشی محوری دارد. در تمام این تصاویر، دوگانۀ شرقی ـ غربی حاکم است؛ یعنی جهانی دوپاره تصویر می‌‌شود که در آن دو نوع فهم و دو نوع علم و دو نوع رابطه بین افراد دیده می‌‌شود. در این مقاله، با تحلیل گفتمان آثار (عمدتاً دین‌‌پژوهانه) تعدادی از متفکران شاخص آن روزگار ـ یعنی عبدالحسین زرین‌‌کوب، مرتضی مطهری، سیدحسین نصر، احمد فردید، علی شریعتی، داریوش شایگان ـ می‌‌کوشم تصویری از سیطرۀ گفتمان شرقی ـ غربی بر تفکر ایران پیش از انقلاب به دست دهم. باوجود تفاوت‌‌های زیاد میان خاستگاه و روش و هدف و مدعای متفکران یادشده، همه در این اشتراک داشتند که برای اثبات سخن خود، از گفتمان مبتنی بر دوقطبی شرق و غرب استفاده کنند. در پایان، در نگاهی انتقادی نشان خواهم داد که چگونه این گفتمانِ برساختی، برای فهم علمی، آسیب‌‌زا بوده‌است. اطلاعات بیشتر در: https://jis.ut.ac.ir/article_92878.html

🌀راستش این روزها که خیلی‌ها درس خوانده‌اند و به مقطع کارشناسی ارشد و دکتری رسیده‌اند، تفاوت بین افراد بر مبنای مهارت‌هایی است که کسب کرده‌اند: کدام می‌تواند بهتر با دیگران مرتبط شود، کدام بهتر می‌تواند منابع را بسنجد، کدام بهتر می‌تواند پیامش را در قالب شفاهی و مکتوب به دیگران منتقل کند و .... حتی در میان افرادی که در مؤسسات علمی و ‍آموزشی کار می‌کنند کسانی هستند که نمی‌دانند چطور می‌توان پژوهشی نوآورانه انجام داد و پرسش را پیدا کرد و از پرسش به پاسخ رسید. همین می‌شود که حتی اگر مقاله بنویسند، قدمی در علم پیش نبرده‌اند. اگر قدمی در علم پیش ببرند، آن را نمی‌توانند به کسی منتقل کنند، برای کارشان برند بسازند و طرحی نو دربینازند. اینها را نوشتم که نه تنها ضرورت این مهارت‌ها را یادآوری کنم، بلکه به‌ویژه چشم‌انداز آینده شغلی در علوم انسانی و نیز آینده علمی در ایران و جهان را به تصویر بکشم. از ما دهه شصتی‌ها گذشت. جوان‌ترها تا دغدغه‌شان کمتر است و ذهنشان آماده‌تر، خوب است که دست به کار شوند! به همین مناسبت مدرسه مدار انعکاس را به همه کسانی که می‌خواهند در علوم انسانی و مطالعات اسلامی موفق شوند، پیشنهاد می‌کنم! به‌ویژه به کسانی که رزومه‌ای لاغرتر ولی فکرهایی بزرگ‌تر دارند، توصیه می‌کنم که در این مدرسه ثبت نام کنند. @ftofighi

‌ 📷 مدرسه مدار مهارت،‌ دانش، ابزار و روش در مطالعات اسلامی ❗️ "مدار" عنوانی است برای رویدادهای مهارت‌افزایی «انعکاس» ویژه دانشجویان و دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلیِ رشته‌های مطالعات اسلامی ✅ ۳۶ ساعت ارائه کارگاهی در ۶ روز. ✅ ۱۵ تا ۳۰ تیر ۱۴۰۲ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۸:۳۰ (وقت تهران) ✅ با ۱۴ ارائه فارسی و ۴ ارائه انگلیسی از پژوهشگران دانشگاه‌های ۵ کشور مختلف. 🔵 اعطای کمک هزینه ثبت‌نام برای متقاضیان 🔵 برگزاری جلسات به صورت برخط (آن‌لاین) در پلتفرم Zoom 🎓 محورهای اصلی مدرسه: ⭐️ ارائه‌های علمی : ارائه‌هایی تخصصی در موضوعات قرآن، حدیث، فلسفه، کلام، اخلاق، مردم‌شناسی، هنر با تأکید بر آموزش روش. ⭐️ مهارت‌های نرم: کارگاه‌های مقاله‌نویسی، فن بیان، پروپوزال/رزومه‌نویسی، تعادل کار و زندگی، تحلیل نقادانه، تولید محتوای مجازی، جستجو و منبع‌یابی، تعامل حرفه‌ای. 👥 ظرفیت: ۳۰ نفر. 🗓 مهلت درخواست برای ثبت‌نام: تا ۸ تیر ۱۴۰۲ 🗓 اعلام نتایج نفرات برگزیده: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ ✅ برای ثبت‌نام، مشاهده عناوین ارائه‌ها و اطلاعات بیشتر به سایت مدرسه مدار مراجعه کنید: 🌎 inekas.org/madar یا به @Inekas_admin پیغام بدهید. 🔔 فهرست تفصیلی برنامه و کتابچه چکیده‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به زودی در کانال «انعکاس» و سایت «مدرسه مدار» منتشر خواهد شد. #انعکاس_رویداد @inekas

📚 معرفی کتاب «قرآن در زمینه تاریخ دین و تاریخ جهان: فرجام‌شناسی و آخرالزمان‌باوری در سوره‌های مکی میانی» از ذیشان غفار (۲۰۲۰) ✍🏻 برگرفته از معرفی فاطمه توفیقی در آینه پژوهش، سال سوم، شماره ششم، بهمن و اسفند۱۴۰۱ این کتاب به قلم ذیشان احمد غفار نمونه‌ای عالی از پژوهش تاریخی انتقادی درباره قرآن است، از نظر او قرآن پاسخی دینی و ایدئولوژیک به محیط مسیحی و یهودی معاصر است. 🔸 معرفی فصل‌های کتاب : 1️⃣ زمینه باستانی پسین اعلام قرآن و معیار تأمل‌پذیری تاریخی. فصل نخست کتاب مقدمه‌ای دربارهٔ مطالعهٔ قرآن در بافت باستان پسین و معیار تأمل‌پذیری تاریخی است. تأمل‌پذیری تاریخی یعنی به‌تصویرکشیدن تاریخ به صورتی که با پیرنگ کلی مفروضات مادی ما سازگار باشد. در ادامه غفار جغرافیای فکری محیط نزول قرآن را شرح می‌دهد. 2️⃣ بافتارزدایی فرجام‌شناسانه معبد (سوره اسراء آیات ۸-۴) فصل دوم کتاب علت اینکه در آیات ۸-۴ سورهٔ اسراء به وعد‌‌الآخره و نه به وعدالثانی برای ویرانی دوم معبد اشاره شده است را چنین عنوان می کند که قرآن می‌خواهد بگوید معبد یهودیان برای آخرین بار ویران شده است و دیگر ویران یا بازسازی نخواهد شد؛ ازاین‌رو معنای فرجام‌شناسانه ندارد. 3️⃣ اهمیت الهیات عهدی معبد و مادر مسیحا (سوره مریم آیات ۳۳-۱) در فصل سوم، با ارجاع به چند منبع مهم باستان پسین نشان داده می‌شود چگونه مادر مسیحا، هم با معبد اورشلیم پیوند داشته و هم خودش نشانه‌ای آخرالزمانی بوده است. اما قرآن همه این نمادها را از معنای تمثیلی و آخرالزمانی‌شان تهی می‌سازد. در ادامه به الهیات رحمت خدا در سورهٔ مریم تأ کید می‌کند. قرآن در اینجا الهیات رحمت را از فرجام‌شناسی مبتنی بر امپراتوری در آغاز قرن هفتم میلادی خالی می‌کند، به گونه‌ای که واژهٔ رحمت دیگر یادآور مسیح نیست و تنها یادآور فاعلیت خدا در جهان است. 4️⃣ داوود و سلیمان پادشاهی ابدی و اجداد مسیحایی؟ (سوره ص آیات۴۰-۱۷) فصل چهارم بـه پادشاهی داود و سلیمان در آیات ۱۷-۴۰ سوره ص می‌پردازد. با توجه به الـواح داودی نه‌گانه، در تبلیغـات امپراتوری بیزانسی، هراکلیوس خود را کسی مانند داود و دارای پادشاهی ابدی می‌دانسته است. قرآن با نفی پادشاهی ابدی داود، با این تبلیغات سیاسی مخالفت می‌کند و سروری را تنها متعلق به خدا می‌داند. 5️⃣ فرمانروای آخرالزمان و فرمانروای ایمانی : سلیمان، ملکه سبا و اسکندر (سوره نمل آیات ۳۷-۱۵) فصل پنجم‌ درباره سروری و نیاکان مسیحایی در آیات ۴۰-۱۷ سوره نمل است. با توجه به متون معاصر قرآن درباره پادشاهی هراکلیوس می‌توان فهمید قرآن می‌خواهد بگوید سروری واقعی به خدا تعلق دارد نه پادشاهی بزرگ سلیمان یا هراکلیوس و در پی این است که بگوید افساد کار پادشاهان زمینی و اهلاک که در ادامه سوره نمل آمده است، کار خداست. از آنجا که در میانۀ سوره نمل «بسم الله الرحمن الرحیم» ذکر شده است، نویسنده بخش قابل‌توجهی را به فهم این بیان اختصاص می‌دهد. 6️⃣ دانش فرجام‌شناسانه و زمان فرجام‌شناسانه (سوره کهف) در فصل ششم، غفار با بررسی اپیزودهای گوناگون (اصحاب کهف، صاحب باغ، موسی و عبد صالح، ذوالقرنین) نشان می‌دهد سورهٔ کهف مجموعه‌ای از تمثیل‌ها (و نه رخدادهای واقعی) برای سخن‌گفتن از نوع خاصی از شناخت و دانش است. او این کار را با ارجاع به متون فلسفی و دینی باستان پسین و واکنش‌های قرآن به آنها نشان می‌دهد. 7️⃣ فرجام‌شناسی پادشاهی وعده داده شده (سوره روم آیات ۷-۲) در فصل هفتم نویسنده با ارائه شواهدی نشان می دهد که آیات ۷-۲ سورهٔ روم به قبل از پیروزی رومیان تعلق دارند و در پی این هستند که نشان دهند پیروزی واقعی از آن خداست و همو به رومیان کمک خواهد کرد تا پیروز شوند. 8️⃣ الهیات وعده‌های الهی (سوره انبیا) نویسنده فصل هشتم را با بررسی مصحف‌ها و قرائات آغاز می‌کند. سپس قسمت‌های مربوط به انبیای گوناگون را شرح می‌دهد و بعضی از کلیدواژه‌ها را به دقت بررسی می‌کند. سپس نشان می‌دهد قرآن ضمن تأکید بر روایت‌های انبیای پیشین، بسیاری از عناصر آن را نرمال‌سازی می‌کند؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از نمادهایی که در یهودیت و مسیحیت فرجام‌شناسانه قلمداد می‌شوند، در ادبیات قرآنی چیزی صرفاً عادی و بدون معنا‌های رهایی‌بخش هستند. 9️⃣ محمد و هراکلیوس به عنوان تایپ و آنتی‌تایپ و چرخش تعالیم در مدینه فصل نهم در مقام نتیجه‌گیری مقایسه‌ای میان پیامبر و هراکلیوس طبق تصورات مخاطبان قرآن است. ترجمه این بخش که خلاصه‌ای از ایده‌های اصلی کتاب است، در معرفی فاطمه توفیقی آمده است. غفار در آخر اشاره می‌کند خشونت متأثر از باورهای آخرالزمانی گروه‌هایی چون داعش هیچ ربطی به سوره‌های مکی ندارند؛ زیرا فرجام‌شناسی قرآن دقیقاً مخالف ساخت پادشاهی‌های زمینی برای ساخت آخرالزمان است. 🔸 برای آشنایی بیشتر،‌ به مرور کامل فاطمه توفیقی رجوع کنید. #انعکاس_کتاب @inekas