محمود فرجامی

خبر حادثه برای هلیکوپتر ابراهیم رییسی و همراهانش بازار بعضی جکها و شوخ‌طبعی‌ها را داغ کرده. خودم اهل این کار نیستم اما به عنوان دیده‌ای اجتماعی آن را می‌فهمم. از دید فنی هم بعضی از چنین شوخ‌طبعی‌هایی را بسیار تحسین می‌کنم. فعلا تا ببینیم چی شده و چه خبر خواهد شد لطفا هر شوخی و جک و میمی در این زمینه که به نظرتان جالب و بامزه آمده را لطفا در کامنت بنویسید تا ثبت شود.

از بخت‌یاری‌هام یکی اینست که دوستان بسیار گرانقدری دارم از افغانستان. یکی از بهترین‌های آنها دکتر صبور سیاسنگ است که از خوبی‌اش هر چه بگویم کم گفته‌ام. برای اجرای لندن صبورجان واسطه فیض شد و چند نفر از دوستان فرهیخته افغان را به اجرای من دعوت کرد. دکتر نادر بیریا یکی از این عزیزان بود. نوشته پایین از اوست و فکر کردم شاید شما هم مثل من از نثر شیرین تاجیکانه‌اش خوش شوید. در تصویر نادر بیریا، ارکیده نادر بیریا، من، عیال (ارکیده‌ای از ارکیده‌های باغ بهشت) را می‌بینید. ------------ ديروز به دعوت دوست عزيز داكتر صبور سياسنگ حوران بهشت را به خود حرام كرده به محفل رونمايي كتاب "طنز در و بر اسلام" دكتور محمود فرجامى عزيز رفتم. كمتر محفل فرهنگى ايرانى را بر وفق توقع يافته ام البته هدفم تنها از غذا نيست؛ و اما اين بالاتر از هرچه فكر ميكردم بود. فرجامى پيغمبرزاده چنان در كار شان ماهر بودند كه همه در چوكى ها ميخ شده، قلب ها تا گلو رسيده، چنان با هيجان همه وجود چشم و گوش شده بوديم كه حتى خوراك و نوشاك را فراموش كرديم. آنچه بالاتر از حوصله دوازده سال نوشتن كتابي به اين ضخامت و استفاده ميتود به مفهوم اصلى ژورناليزم پژوهشى؛ من و ما را مبهوت و ميخكوب كرده بود مهارت مجلس آرايي فرجامى بود كه تجربه بيست و يكسال لكچر دادنم را كمرنگ و بي نمك ساخت. عكس العمل حاضرين مجلس را با ظرافت هاى مسلكى چنان با داشته هاى كتاب گره ميزد كه فكر ميكرديم ما هم در نوشتن كتاب شريك بوديم. از فصل هاى كتاب چنان عالى گذر ما ميداد كه فكر ميكرديم پرنده گان درخت تاريخيم و از شاخه ساينس به اجتماعيات، از طنز به سياست و از مذهب به عقيده پرواز ميكنيم و برگها شور نميخورند. لبخند، خنده، طنز و ظرافت را در چند عكس تشريح كردند و با حركات و استفاده سنتى ترين الفاظ منحصر به فرد؛ ما را به لا لاى صفحات كتاب بردند و آوردند. اميدورام - فرهنگى- هاى زبان فهم هردو سرزمين از تعصب دست برداشته ازين نعمت استفاده كنند و با بدست اوردن كتاب ؛ فلسفه جديد يك عالم عالى را معرفى شوند.

سوگند به انجیر و زیتون و طور... (نوشته دکتر صبور سیاسنگ، اندیشمند افغانستانی) دکتر محمود فرجامی نویسندۀ کتاب "طنز در و بر اسلام" این گفتۀ مرا تائید خواهد کرد که کتاب ۸۰۰ برگی او را دو بار - در تموز پارسال و بهار امسال - با سخت‌گیری کین‌توزانه و رشک‌ورزی دشمنانه خوانده‌ام. نخست همین تکه را بکاوم: در نگاه امروزی من - به آگاهی کاذب یا صادق بودنش کار ندارم - هر ایدیولوژی‌ طنز است؛ ولی اگر فردا طنز ایدیولوژی شود، کتاب دکتر فرجامی را "مانیفست" آن خواهم نامید. در سراسر زندگی، کتاب فارسی با این تازگی و پرتوافشانی دارای لایه‌ها و زیرلایه‌های آموزشی نخوانده و نشنیده بودم. ژرف‌نگری موشگافانۀ او، پیش از آن کہ برایم ستودنی باشد، شگفت‌انگیز است. تا کجاها رفته، چه سنگلاخ‌ها و دیولاخ‌ها را چگونه پیموده و از هر فرسنگ چها برچیده باشد تا سپس همه را یکی یکی هنجارمند در هشت‌صد صفحه بیاراید، دم چشم خواننده بگذارد و هنوز نپرسد: "تا کنون اثری با این سوژه دیده بودی"؟ دیگران دیده باشند، من ندیده بودم. عنوانش باشد به تاق بلند، شیرازۀ این بررسی درازدامن بر تهداب بیش از چهل ستون و صدوبیست دیوار فراتر و فروتر از اسلام استوار است: از پرداختن به نازکی‎‌های کیش یهود، ترسایی، هندو و بودایی تا پندار هم‌جنس‌گرایان، افزون‌خواهان و جهان‌چیرگان؛ از آشوب کارتون‌های دانمارکی و شارلی ابدو، کمیدی الهی دانته، اسلام پژوهی خاوری-باختری و آیات ابلیسی سلمان رشدی تا شوخی‌های محتاطانۀ مردمان پاکستان و افغانستان در سه زبان اردو، فارسی و پشتو، از کیمیاترین یادگارهای ساسانی، روند نهان و آشکار نژادپرستی، دگرپنداری، دگرهراسی و دگرپرهیزی تا ویروس کرونا، باکتری نازیزم، جلوه‌های بی‌خردگرایی، خودکامگی هیولاهای معتاد به افیون مگوها/ مپردازها و بیان این ناگفته که چرا زبان فارسی در سطح جهانی از پرترین انبار ریشخند و تمسخر دینی سرشار است. درین کتاب برش‌های نابی از بیولوژی، تاریخ، جغرافیا، تا مشق نستعلیق و شکست در گراف اسلام‌شناسی، نمونه‌های طنز انتقادی دینی و الهیات خندۀ اسلامی، هرچه - ولو نخواسته و گم نکرده باشیم - می‌یابیم. تازه همۀ آنچه برشمردم، اعشاریۀ انبار داشته‌های کتاب به شمار می‌رود. اگر باور نمی‌کنید، برگ پی برگ برگردانید و بیازمایید. تکانۀ چشم‌گیر این اثر، سرگردانی نوسان پیهم آونگ میان دو گوشۀ "طنز در اسلام" و طنر بر اسلام" است: نویسنده در میلان هر رفت‌وبرگشت می‌نمایاند که پرسش‌های برخاسته از پیش‌داوری توهین‌آمیزی چون "آیا طنز در اسلام می‌گنجد؟ آیا مسلمانان به طنز می‌پردازند؟ آیا مسلمان‌ها با شوخ‌طبعی آشنایند؟ و ... را باید ناشنیده گرفت، زیرا هر گونه پاسخ دادن به همچو هرزواره‌ها مشروعیت بخشیدن به ریشه و ساقۀ انواع تبعیض و خوش‌خدمتی نمودن خواسته/ ناخواسته به درگاه نژادپرستی است. دکتر فرجامی دست‌کم در چهارصد برگ آغازین ثابت کرده که هوای برانگیختن هیاهو [بالاتر و ویران‌تر از آنچه برانگیخته شده] و دامن زدن به کلیشۀ "آزادی بیان" در پیرامون ماجرای کارتون‌های محمد، کشتار شارلی ابدو و بازتاب خونین آن در چند کشور اسلامی را ندارد. او با تلاش کارشناسانه پرسش‌های کلیدی و جای تهی چند پاسخ‌ را نشان می‌دهد: آیا می‌توانست این‌گونه نشود؟ حالا که شده، چرا شده است؟ پس از افتادن‌ها و افگار شدن‌های پیهم، چه کنیم که دگرباره نیفتیم و انگیزۀ زمین خوردن زنده و مردۀ دیگران نشویم؟ قرآن پژوهی روزن دیگری برای بررسی طنز انتقادی دینی دربارۀ اسلام و باورمندان راستین یا نمایشی آن است. این مبحث که آغازش به آشنایی آتش و خانۀ زنبور و امتدادش به آشتی کبریت و بنزین می‌ماند، رها کردن خیل مورچگان در آستین و پاچۀ پژوهش‌گران فردا خواهد شد. دکتر فرجامی به جاهایی که شاید بتوان آن را به انگلیسی undecipherable و به فارسی قفل کلید-ناپیدا یا شفر رازگشا-ناپذیر خواند، انگشت نهاده و اگر درست به یادم مانده باشد، کمابیش چنین گفته است: سخن از پارینه‌نگاری و باستان‌زدگی کلمات عتیقه در آیه و سوره و سپاره نیست، دشواری در سردرگمی گیج کنندۀ گنگ بودن افاده است. او می‌افزاید: برگردان فارسی و حتا عربی برخی از سطرهای قرآن ترجمۀ امانت‌دارانه نیست، خوش‌بافی آسمان-ریسمانی آگاهانۀ مفسران برای معجزه‌آمیز نمایاندن آن است. (همین‌جا برای رفع سوءتفاهم احتمالی، باید اعتراف کنم که آن‌چه آوردم، برداشت من پس از خواندن "طنز در و بر اسلام" به زبان خودم بود، نه نقل قول مستقیم از نویسندۀ کتاب. اگر کج دانسته باشم، از نارسایی هوش من است، نه از رسایی بار معنایی نوشتار او.) شنیدم که برگردان انگلیسی این گنجینه نیز زیر کار است. اگر چنان شود، باور دارم موج فراگیر "طنز در و بر اسلام" مانند شبحی اروپا، کانادا، امریکا و آسترالیا را گشت خواهد زد و "سرمایۀ" روزگار خواهد شد.

هنگامی که یادداشت کنونی را می‌خوانید، دکتر فرجامی سرگرم اندیشیدن به چون و چگون راه‎‌اندازی برنامۀ رونمایی این اثر در Kensington Central Library/ لندن و فراخواندن چندین مهمان ویژه از میان آوارگان و پناهندگان افغانستان خواهد بود. اگر فردا - هژدهم می 2024 - در کنج‌ترین گوشۀ آن کتاب‌خانه، تصویر جای خالی خود را در برگۀ دوستان ببینم، گناه خوابیدن ستارۀ بختم را به نامهربانی خداوند و ناسازگاری سپهر و ماه و سیاره پیوند نمی‌زنم: می‌دانم وقت تنگ، زمین سخت، آسمان دور، خرما شیرین و شاخۀ نخل خیلی بلند است، حتا اگر دستم کوتاه هم نمی‌بود. کاش "طنز در و بر اسلام" ۱۶۰۰ صفحه می‌داشت.

‌ بالاخره ویرایش دوم هم رسید. باز هم کمتر از ۲۴ ساعت مانده به شروع نمایشگاه. اینبار در لندن. این که خودت یک طرف دریا باشی، آنطرف کتابت را بدهی چاپخانه‌ای که همه سیستمش فرق دارد و اصلا راست به چپ نویسی هم برایش تعریف نشده باشد... چقدر استرس و دردسر داشت بماند. بعدا شاید بنویسم. الان ترجیح می‌دهم به چیزهای بد –خصوصا سیل مشهد که بسیار متاسف شدم برای آسیب‌دیدگان– به رونمایی فردا فکر کنم و اجرای پرده‌خوانی کمدی.

گفتگو با احمد صدری درباره راه‌ورسم خواندن و درک کردن منطق شاهنامه. کاربردی برای همه فارسی زبان. (شبچراغون با ویرایش و اضافات جدید، انتشار به مناسبت سالروز بزرگداشت فردوسی) https://youtu.be/rBTqlB_I95k?si=oGFYbh7-BLyPZHDJ

می‌توان هولناک تلقی کرد؟ #۱۲۷

سید در لندن Seyyed Live (insha'Allah) in London فقط دو روز مهلت برای تهیه بلیط http://www.eventbrite.com/e/885542781297