بشارت‌ها

💠 گزارشی از مقاله تازه انتشار یافته «تاریخ یا قصه‌های آبا و اجدادی؟ رویکردی ادبی به نقل‌های ترورهای سیاسی در سیره» در مجله Der Islam ✍️ نویسنده: احسان روحی [بخش 2 از 2 - ادامه از بخش اول] مضاف بر این، برخورد خشن پیامبر(ص) با مخالفان یهودی خود که در سیره، حدیث و دیگر منابع اسلامی متاخر مورد ادعا قرار گرفته، کاملا در تعارض با منابع متقدم غیر اسلامی اعم از مستندات مسیحی و حتی یهودی است. تاریخ سبئوس ارمنی، تواریخ سریانی و نیز متون مکاشفات یهودی همگی یکصدا از برخورد با رفق و مدارای پیامبر با یهود سخن می‌گویند. این در حالی است که بر خلاف سیره، متون غیراسلامی مذکور محصول دوران پیامبر (ص) و یا بسیار نزدیک به ایشان بوده و مانند سیره در دوران عباسیان به نگارش درنیامده‌اند. لذا به طور بسیار خلاصه می‌توان گفت داستان‌های ترور منقول در سیره که سال‌ها بعد از پیامبر (ص) و توسط اعقاب ترورکنندگان ادعایی جعل شده‌اند، یا برای پنهان کردن پیشینه یهودی این افراد بوده و یا در فضای رقابت‌های شدید قبیله‌ای شکل گرفته‌اند. طبعا از آنجا که حذف فیزیکی دشمنان پیامبر (ص) و رها کردن مسلمین از شرّ خصم سازش‌ناپذیر اسلام در دوران تدوین سیره، یک فضیلت بزرگ محسوب می‌شده، قبائل مختلف بر سر انتساب این فضائل به پیشنیان صحابی خود رقابت و تنافُس داشتند. اساسا ویژگی اصلی ژانر فضائل، تکرار یک محتوا با عبارات و الفاظ یکسان بین طرف‌های مختلف درگیر در رقابت‌های قومی، سیاسی و مذهبی است. از میان بی‌شمار مثالی که در این خصوص می‌توان بیان نمود، به ذکر یک مورد بسنده می‌شود و آن حدیث «سد الابواب الا باب علی» و «سد کل خوخه الا خوخه ابی بکر» است؛ دو فضیلتی که یکی در شأن حضرت امیر (ع) و دیگری درباره ابوبکر با محتوا و ساختار بسیار نزدیک به هم بیان شده و چنان که تحقیقات پیشین به روشنی نشان داده، روایت دوم در فضای رقابت سیاسی/ اعتقادی پیرامون مسئله جانشینی پیامبر (ص) و با الگوگیری از فضیلت اول ساخته شده است. این فرآیند دقیقا در داستان‌های ترور نیز تکرار شده و حاصل آن شکل‌گیری داستان‌هایی با محتوا و الفاظ مشابه یکدیگر اما با خاستگاه تاریخی بسیار تردیدبرانگیز است. در پایان یادآور می‌شود مطالب فوق مروری بسیار اجمالی بر محتوای مقاله بود و علاقه‌مندان می‌توانند شواهد و استدلال‌های تکمیلی (چه در خصوص نقد ادبی و چه در رابطه با منابع یهودی-مسیحی) را در متن مقاله دنبال نمایند. #انعکاس_مقاله @Inekas

💠 گزارشی از مقاله تازه انتشار یافته «تاریخ یا قصه‌های آبا و اجدادی؟ رویکردی ادبی به نقل‌های ترورهای سیاسی در سیره» در مجله Der Islam ✍️ نویسنده: احسان روحی 🔸 ترجمه چکیده مقاله 🔸 🔻 دانلود فایل مقاله 🔻 [بخش 1 از 2] در دهه‌های اخیر بررسی تاریخ صدر اسلام در غرب با ارائه نظریات گوناگون و با تحولات قابل توجه روش‌شناختی همراه بوده است. تأخر منابع اسلامی که در فاصله زمانی دست کم صد ساله از وقائع دوران پیامبر (ص) و صحابه تألیف شده‌اند و نیز اغراض گوناگونی که در پس گزارش‌های تاریخی نهفته است طیف وسیعی از محققان را بر آن داشته تا از ابزارهای گوناگونی برای صحت سنجی تواریخ صدر اسلام بهره برند. در این میان رجوع به منابع غیراسلامی و استفاده از روشهای نقادانه‌ از جمله نقد ادبی (literary critical methods) از رویکردهایی بوده که در جهت برون رفت از چالش هایی که منابع اسلامی پیش روی یک پژوهشگر میگذارند مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر که به مطالعه ترورهای سیاسی صدر اسلام می‌پردازد نیز از این دو ابزار، خاصه نقد ادبی سیره، بهره گرفته است. از یک سوی، جزئیات اتفاق‌هایی که در هریک از ترورهای منقول در سیره روی داده، به طرز تردیدبرانگیزی به یکدیگر شبیه است و از سوی دیگر، همین جزئیات مشابه و گاه کاملا یکسان نیز با عباراتی (wording) بسیار نزدیک به هم روایت شده است. بررسی عمیق‌تر، اما، مشکلات بیشتری را نمایان می‌کند. در خصوص اکثریت قریب به اتفاق داستان‌های ترور، پژوهشگر دو دسته از نقل‌های کاملا معارض را فرا روی خود می‌بیند؛ در خود داستان‌های ترور، ترورکنندگان دشمنی ریشه‌داری را با قربانیان خود (که عمدتا یهودی هستند) ادعا کرده و درصددند تا به هر نحوی آنان را به قتل برسانند. این در حالی است که اسناد مستقلی که در گوشه و کنار تراث اسلامی پراکنده است حکایت دارد که ترورکنندگان ادعایی، نه تنها دشمن یهود نبوده‌اند، بلکه ارتباط تناتنگی با ایشان داشته‌اند و دامنه این روابط از شراکت تجاری تا نسبت‌های سببی و نسبی و رضاعی گسترده بوده است. این امر حاکی از آن است که افرادی که خود از هم‌پیمانان یهود بوده‌اند در زمان تدوین سیره به عنوان دشمنان سرسخت یهود معرفی شده‌اند تا پیشینه و علائق یهودی آنان محو گردد. آنچه سبب شده است که داستان‌های مختلف ترور بسیار از لحاظ جزئیات و عبارات به یکدیگر شبیه باشند نیز رقابت‌های قبیله‌ای است. بنا بر بررسی به عمل آمده، ترور ابن‌ابی‌الحقیق، سفیان بن خالد و اسیر بن رزام از حیث واژگان و روند سیر داستان بسیار شبیه داستان ترور کعب بن اشرف است و این شباهت در ترور ابن‌ابی‌الحقیق به اوج خود می‌رسد. مقایسه روند ترور کعب بن أشرف و ابی‌ابی‌الحقیق که در جدول صفحه 454 مقاله (تصاویر پیوست)‌ بیان شده حاکی از آن است که تک تک وقائعی که در داستان کعب روی می‌دهد، در ماجرای ترور ابن‌ابی‌الحقیق هم واقع می‌شود. لذا این جزئیات نه شرح وقائع تاریخی بلکه topos است (المان‌های تکرارشونده داستانی) و حاصل اقتباس ادبی. اما سوال این جا است که چرا این وام گیری ادبی انجام شده؟ مقدمه داستان ترور ابن‌ابی‌الحقیق به روشنی بازگو می‌کند که پس از آنکه اوسیان کعب بن اشرف را ترور کردند، خزرجیان برای آنکه در میدان رقابت قبیله‌ای با اوس عقب نمانند، به پیامبر (ص) پیشنهاد کردند تا آنان نیز یکی از دشمنان ایشان یعنی ابن‌ابی‌الحقیق را به قتل برسانند و پیامبر (ص) نیز پذیرفتند. لیکن چنانکه بررسی‌های اخیر نشان داده ترور کعب بن اشرف خود یک جعل تاریخی بوده و امری است که هرگز به وقوع نپیوسته است (ر.ک. مقاله کعب بن اشرف از نگارنده تحقیق حاضر). لذا روشن می‌شود که رقابت بین (بنی سلمه از) خزرج با (عبدالاشهل از) اوس در عالم واقع و در به قتل رساندن کعب و ابن‌ابی‌الحقیق نبوده، بلکه این رقابت مربوط به دنیای ادبیات و داستان سرایی است و همین امر این اقتباس ادبی و شکل‌گیری داستان‌هایی با جزئیات یکسان را سبب شده است. (پیش از این هارالد موتزکی،‌ در مقاله‌ای مفصل،‌ تلاش کرده بود تا نشان دهد ماجرای قتل ابن‌ابی‌الحقیق،‌ ریشه در روایات اصیل قرن اول دارد؛‌ اما تحقیق حاضر نشان داد که روایت این ماجرا هر چند کهن و متقدم است، اما این به معنای اصیل بودن این روایت نیست.) [مطالعه ادامه در بخش ۲] #انعکاس_مقاله @Inekas

💠 گزارشی از مقاله «The Murder of the Jewish Chieftain Ka‘b b. al-Ashraf: A Re-examination : بازنگری داستان ترور کعب بن اشرف یهودی» ✏️ نویسنده: احسان روحی نام ژورنال: Journal of the Royal Asiatic Society انتشارات: Cambridge University Press تحقیقات جدید پژوهشگران نشان داده است که چالش‌های متعددی در پذیرش بسیاری از گزارش‌های سیره نبوی وجود دارد. این چالش‌ها بر آمده از مشکلاتی است که بازنگری در اصالت تاریخی داستان‌های سیره را ضرورت بخشیده است. مشکلاتی چون: تدوین سیره نبوی بعد از گذشت بیش از یک قرن از وفات پیامبر (ص)، تعارضات بی شمار در تمامی امور خرد و کلان در منقولات سیره، فقدان شواهد مادی (material evidence) قابل توجه برای صحت سنجی مرویات سیره، و وجود نشانه‌های فراوانی از به کارگیری topos (ابزارهای ادبی که مشخصه داستان‌پردازی هستند) و .... ◀️ این مقاله به یکی از فرازهای مهم و در عین حال چالش برانگیز حیات پیامبر (ص) یعنی ترور کعب بن اشرف یهودی اختصاص دارد. بر اساس داستانی که در بسیاری از منابع متقدم سیره، حدیث و تفسیر نقل شده، کعب یکی از مخالفین پیامبر بود که از طریق سرودن اشعار و تحریض به قتال با پیامبر، بر علیه اسلام فتنه‌انگیزی می کرد و به همین دلیل عده‌ای از صحابه او را به قتل رساندند. 1️⃣ در بخش نخست این مقاله، به نقد تاریخی این روایت پرداخته شده است؛ بدین ترتیب که ضمن مقایسه نقل‌های مختلف کتب سیره و تفسیر در خصوص ترور کعب، استبعادات منطقی و عدم هماهنگی این اقوال با شرایط زمانی- مکانی (context) ادعایی برای این نقل‌ها، ذکر شده؛ و این گونه نتیجه‌گیری شده است که پذیرش داستان ترور کعب به ترتیبی که در منابع نقل شده، مستلزم پذیرش اموری بعید یا حتی ممتنع است. 2️⃣ در بخش دوم مقاله، گستره وسیعی از شواهدی که در خصوص ترورکنندگان ادعایی (محمد بن مسلمه و هم‌پیمانانش) وجود دارند، تجمیع و به دو دسته تقسیم شده‌اند: گروه نخست که حکایت از ضدیت شدید ترورکنندگان ادعایی با یهودیان دارند، عمدتا منحصر به خود نقل‌های ترور می‌باشند. لیکن گروه دومی از نقل‌ها نیز وجود دارند که مستقل از داستان ترور بوده و نشان از آن دارند که ترورکنندگان ادعایی نه تنها رابطه سببی، نسبی و رضاعی با یهودیان از جمله مقتول خود داشته‌اند، بلکه در دوران جاهلیت مراودات مستمر با یهود داشته و در مدراس (مکتب یهودیان) تعلیم کتابت دیده‌اند. از سوی دیگر، شواهد مستقلی دلالت دارند که ترورکنندگان ادعایی، تمایلات یهودی (Jewish sympathies) خود را تا سال‌ها بعد از پیامبر و تا زمان خلفای سه گانه نیز حفظ کرده‌اند. در نهایت باید دانست که تمامی ترورکنندگان از طریق سببی و یا نسبی مرتبط با قبیله بنو زعوراء بودند که نه تنها بنا به نقل سمهودی یکی از قبائل یهودی مدینه بوده، بلکه به تصریح خاورشناسانی چون نولدکه و لکر، نام این قبیله (زعوراء) از معدود نام های ثبت شده در رابطه با یهود عربستان است که دارای خاستگاه یهودی- آرامی است. 3️⃣ در بخش سوم مقاله، نویسنده با بهره‌گیری از روش نقد ادبی (literary critical argument) نقل‌های ترور کعب را جزئی از مجموعه داستان‌پردازی‌هایی دانسته که افرادی چون محمد بن مسلمه (و اعقاب او) با بهره‌گیری از ارتباط تنگاتنگ با دستگاه خلافت و به منظور مخفی نمودن پیشینه یهودی خود رواج داده‌اند. به عبارت دیگر، داستان‌هایی که در جای جای سیره وجود داشته و مملو از خشونت‌های محمد بن مسلمه و یارانش بر علیه یهودیان (مثلا کشتن مرحب، کنانه بن ابی الحقیق و اسیر یهودی) است، یک دفاعیه (Apology) برای پنهان کردن پیشینه یهودی این افراد بوده است. ✅ متن کامل این مقاله در اینجا قابل مشاهده است. گفتنی است پژوهش نویسنده درباره نقد اصالت تاریخی ترور دیگر سران یهودی در تحقیق دیگری دنبال شده که اکنون در نشریه Der Islam آلمان منتشر شده است و گزارش آن در پست بعدی خواهد آمد. @Inekas

🔰 چکیده «تاریخ یا قصه‌های آبا و اجدادی؟ رویکردی ادبی به نقل‌های ترورهای سیاسی منتسب به پیامبر در سیره» 📌احسان روحی 🔸 بر اساس گزارش‌های سیره، ترورهای مخالفین پیامبر، اقدامات خشنی بودند که ایشان در جهت تثبیت اسلام در عربستان انجام داد. در پژوهش‌های مدرن [غربی]، روایات مرتبط با این وقایع، عموما با وصف «کاملا خالی از هرگونه تمایلات [جعل]» قضاوت می‌شود. اما به نظر می‌رسد که این ادعا، ریشه در عدم شناخت کافی نسبت به دو امر دارد: یکی، انگیزه‌های پنهان منابع این روایات و دیگری، میزان کاربست شیوه‌های ادبی [داستانی] در منابع سیره. ارایه حاضر، می‌کوشد تا toposهای ظاهر در گزارش‌های ترور مخالفین سیاسی پیامبر را شناسایی کند؛ بدین وسیله، میزان وابستگی این داستان‌ها به یکدیگر آشکار شده و امکان وام‌گیری ادبی بین آن‌ها نیز روشن می‌گردد. 🔸 این تحلیل نشان می‌دهد که کاربرد ابزارهای ادبی در منابع [سیره]، گسترده‌تر از آنی است که در نگاه اول ممکن است به چشم آید. گزارش‌های مورد بررسی ما، شباهت‌های تکان‌دهنده‌ای را در قالب و نیز محتوا، به نمایش می‌گذارند؛ تا حدی که اعتبار این بخش از سیره را به عنوان منبعی سرراست برای بازسازی زندگی پیامبر به طور جدی با اشکال مواجه می‌سازد. ————————————————— 🔹 ارائه مبتنی بر مقاله «تاریخ یا قصه‌های آبا و اجدادی؟ رویکردی ادبی به نقل‌های ترورهای سیاسی در سیره» خواهد بود. Roohi, Ehsan. "Between History and Ancestral Lore: A Literary Approach to the Sīra’s Narratives of Political Assassinations" Der Islam, vol. 98, no. 2, 2021, pp. 425-472. برای دریافت فایل مقاله به اینجا مراجعه کنید. (گزارشی از این مقاله) #معرفی_سخنرانان_مدرسه_انعکاس @inekas

احتمالا می‌دانید که در زبان عربی، دهم، «عاشورا» نمی‌شود و می‌شود «عاشر». پس عاشورا از کجا آمده؟ ریشه «عشر» در زبانهای سامی مشترک است و کلمه «عاشورا»، در حقیقت کلمه‌ای آرامی-سریانی است که به عربی رفته. زبان یهودیان، چند قرن قبل و بعد از اسلام، نه عبری که آرامی بوده. حالا چرا اسم روز دهم محرم با گویش آرامی جا افتاده؟ علتش این است که تا سال 10 هجری (سالی که در آن حکم می شود سالهای قمری اسلامی همیشه ۱۲ ماه داشته باشند و هیچگاه ۱۳ ماهه نشوند)، روز دهم محرم با روز ۱۰ ماه تشری که روز خاصی برای یهودیان بوده و هست مطابقت داشته؛ این روز خاص، روز مراسم کفاره (یوم کیپور) است. بنابراین احتمالا یهودیان عربستان و عراق، این روز را عاشورا نامیده بودند و غیریهودیان هم این نام را برای این روز پذیرفته بودند. مراسم یوم کیپور به صورت دقیقتر، از غروب روز نهم ماه تشری، آغاز و در شامگاه دهم تشری پایان می یابد. بنابراین، احتمالا کلمه تاسوعا نیز که آن هم ساختی آرامی و نه عربی دارد از همینجا آمده باشد. شاید هم نحوه تبدیل ریشه عشر به عاشورا به ریشه تسع سرایت داده شده و تاسع را به تاسوعا تبدیل کرده است. به عبارت دیگر، امام حسین در روزی شهید شدند که از قبل، عنوان یهودی عاشورا را به خود گرفته بود. نکته جالب اینجا است که روز دهم ماه تشری، تقریبا همیشه در مهر ماه بوده و‌ هست (مثلا امسال، این روز با روز 7 مهر مطابق است.) و عاشورای سال ۶۱ هجری نیز با روزی در مهرماه مطابق بوده است. در این مورد گفتنیهای دیگری نیز هست که امیدوارم توفیق پیدا کنم در قالب و وقت مناسبتری آنها را بیان کنم. حامد فتاحی ۶ شهریور ۹۹ @besharatha

حضرت یحیی و امام حسین(۱) امام سجاد، فرزند امام حسین علیهماالسلام فرمود: «فَما نَزَلَ مَنزِلًا و لَا ارتَحَلَ مِنهُ، إلّا ذَكَرَ يَحيَى بنَ زَكَرِيّا عليه السلام و قَتلَهُ.» (به نقل از شیخ مفید، الارشاد، ج 2) حسین(ع) در مسیر کربلا «در هيچ منزلى فرود نيامد و از آن جا بر نخاست، جز آن كه از يحيى بن زكريّا عليه السلام و قتل او، ياد كرد.»

💠 انعکاس با مشارکت دانشگاه شهیدبهشتی و دانشگاه اکستر برگزار می‌کند: مدرسه تابستانی «اسلام در دوره نخستین» (آنلاین) 🔸 ۳۷ ساعت ارائه تفصیلی با پرسش و پاسخ در ۶ روز 🔸 ۳ تا ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۱۵:۰۰ تا ۲۱:۳۰ به وقت تهران 🔸 با حضور ۱۹ استاد از دانشگاه‌های ۸ کشور: ۹ سخنرانی به زبان فارسی و ۱۰ سخنرانی به زبان انگلیسی (با ترجمه همزمان فارسی) 🔹 محورهای اصلی برنامه: 🔻 تاریخ قرآن 🔻 قرآن و جامعه باستان متأخر 🔻 منابع مکتوب دوره نخستین (حدیث، سیره، تفسیر) 📘 فهرست تفصیلی برنامه و معرفی ارائه‌کنندگان را در اینجا ببینید. 🗓 مهلت ثبت نام: تا ۱ شهریور ۱۴۰۱ (ثبت‌نام زودهنگام تا ۱۶ مرداد ۱۴۰۱) 🔰 تخفیف ویژه دانشجویی و ثبت‌نام زودهنگام 🔰 اعطای گواهینامه معتبر 🔰 برگزاری جلسات در پلتفرم Zoom تعدادی کمک هزینه برای پوشش هزینه ثبت‌نام در نظر گرفته شده است. در صورت نیاز، به قسمت سؤالات متداول وبسایت مراجعه کنید. 🔖 برای ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر به لینک زیر مراجعه فرمایید: 🌐 www.inekas.org یا با @Inekas_admin تماس بگیرید. #انعکاس_رویداد @inekas

این صرفا یه نمونه از صدها نمونه مشابه هست که حضرات، خیلی با اعتماد به نفس و بی‌خیال تو نت منتشر می‌کنن. خاخام بینیامین بامبرگر (معاصر)، در جواب به یک سئوال فرمودن: «وقتی مسیح بیاد، همه امتها برده اسرائیل خواهند شد.» ولی دنیای عجیب و وارونه‌ای داریم. اگه یه آخوند معاصر یهودی، نه متعلق به دوره باستان، بگه وقتی مسیح موعود بیاد، همه امتها برده اسرائیل خواهند شد، این جواب او «جهان‌ستیزی» و «دیگرستیزی» محسوب نمی‌شه، اما اگه یکی، صرفا دیگران رو به این جواب توجه بده، میشه «یهودستیز» و نژادپرست و «آنتی سمیتیست»

جالبه، بر اساس نقشه مشهور زمین تخت، جهت قبله متفاوت می‌شه با جهت قبله در نقشه زمین کروی. در هر دو نقشه، شمال، یکیه و طبعا جنوب میشه عکس جهت شمال. اما انحراف زاویه مکه از جهت جنوب، در نقشه زمین تخت، حدود ۲۰ درجه بیشتر از نقشه زمین کروی می‌شه. شاید راز اختلاف قبله بسیاری از مساجد قدیمی با قبله‌ای که با قبله‌نماهای جدید تعیین می‌شه همین باشه. این نکته رو ندیدم جایی کسی بهش توجه کرده باشه‌. شایدم توجه کردن و من ندیدم. حتی شاید جواب شبهه‌ای که جدیدا شایع شده که قبله اصلی، شهر پترا بوده، نه مکه هم همین باشه. شبهه‌‌ای که یکی از استناداتش، جهت قبله برخی از مساجد قدیمیه.

هر بار که قرائت قرآن را شروع می‌کنم، این پرسش‌ها برایم مطرح می‌شوند و از خدا می‌خواهم که به من فرصت تحقیق برای یافتن جواب آن‌ها را بدهد. در اینجا این سئوالات را درج می‌کنم تا هم‌ برای خودم به صورت یادداشت باقی بمانند، هم اگر احتمالا دوستانی می‌توانستند در مورد آن‌ها هرگونه راهنمایی بکنند، لطف‌شان را از من دریغ نکنند: - آیا یک مومن به رسالت حضرت محمد(ص)، واقعا باید فرم خاصی از قرآن را به صورت تعبدی بپذیرد و اگر جواب این سئوال مثبت است آیا این فرم، همین فرم رایج «مصحف عثمانی» است؟ آیا مثلا فرمی که حتی‌المقدور بر اساس ترتیب نزول آیات، صحافی شده، مناسب‌تر نیست؟ - با فرض قبول وحیانی بودن تمام محتوای «مصحف عثمانی»، آیا همه این محتوای وحیانی، قرآن است یا بخش‌هایی از آن؟ این سئوال مثلا در اوقاتی که از «کتاب» با ضمایر اشاره به دور یاد می‌شود (و البته بسیاری دیگر از اوقات) پررنگ‌تر می‌شوند. اگر مصحف، شامل دو لایه محتوایی (هر دو وحیانی) باشد: یکی قرآن و دیگری مباحثی در مورد قرآن و مباحث دیگر، لایه محتوایی قرآن شامل کدام سوره‌ها و‌ آیات است؟ آیا اساسا امکان دارد قرآنی که در این کلام وحیانی از آن یاد می‌شود متن یا امر یا موجودیتی دیگر، غیر از خود مصحف باشد؟