SOTSIOLOGIYA (18+)

Afsona borki, xuddi Sovet paytida O’zbeklarni hammasi, yoki bo’lmasa, ko’pi ruschada erkin gapirgan. Bu albatta xato. Sovet Ittifoqi qulashidan oldin eng oxirgi aholini ro’yxatga olishda 1989 yili, Rus tili bilish haqida savol bo’lgan. Shunda, O’zbeklar Sovet millatlari ichida ruschda eng yomon gaplashadigan xalq bo’lib topilgan edi. Aytish joizki, o’sha payt, bilmagan odam ham “bilaman” deyishi ehtimoli balandroq edi. Ya’ni bu oshirib ko’rsatilgan raqamlar (Latishlarga qarang). Shuning uchun, agar sizni ajdodlaringiz, 89-yilda ruscha bemalol so’zlay olishgan bo’lishsa demak ular O’zbeklarni ichida kamchlikni tashkil etishgan. Menimcha bu afsonaga sabablaridan biri ham shu bo’lib kelmoqda. Dodalarimiz ruscha so’ylagan bo’lsa - demak o’sha payt hamma shunday gapirgan deb o’ylashimiz mumkin. Lekin unday bo’lmagan.

O‘zbekiston bolalar to‘yib ovqatlanmaydigan davlatlar ro‘yxatiga kiritildi Bolalarning oziq-ovqat xavfsizligi ovqatlanish ratsioni ko‘rsatkichi bilan aniqlanadi. U YUNISEF va Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan. 👉 https://kun.uz/06755501 Kun.uz rasmiy kanali

Irodali boʻlish kerakmi? Qaramliklardan xalos boʻlish yoki foydali yangi odatlarni oʻzlashtirish paytida bizga kerakli asosiy narsa — iroda ekani haqidagi firk keng yoyilgan. Kimda iroda koʻproq boʻlsa, qoʻrquvlar kamroq boʻlsa, oʻsha odam yaxshiroq natijalarga erishadiganday. Bunday qarash, odatda qaramlikni battar kuchaytiradi yoki yangi odatni oʻzlashtirishga halal beradi. Masalan, ozishga harakat qilayotganlarda uchrab turadigan holat: “1/3/6 oy davomida umuman shirinlik yemasligim kerak” deb maqsad qoʻyishadi. Shu vaqt ichida shirinlik yeb qoʻygach, yo “irodasizman! hech qachon ozolmayman” deb ozishdan voz kechishi, yoki “bugungi irodasizligim uchun jazo sifatida ertaga odatdagiday 5 km emas, 10 km yuguraman” deb yana-da koʻproq “portlash”larga olib keluvchi cheklovlar girdobiga shoʻngʻishadi. Yangi odatlarni shakllantirishda irodasini/motivatsiyasini kuchaytirish uchun ba’zilar boshqalarning muvaffaqiyat tarixini ham oʻrganishga kirishadi. “U qilolgan boʻlsa, men ham qilolaman!“ deb oʻylash uchun. Shunday koʻrinishda ilhomlantiruvchi kouchlar ham bor: “Men qiloldim, siz ham qilolasiz! Aytganlarimni bajaring, yetarli” Lekin bu koʻp hollarda ish bermaydi. Chunki hammaning hayotiy vaziyati, ruhiy ahvoli har xil. Homiladorlik tufayli ortiqcha vazn yigʻgan ayolning ozish jarayoni bilan butun umr semizlikdan azob chekkan, bullinglardan va diyetalardan bezgan kishining ozish jarayonini solishtirib boʻlmaydi. “Iroda” konsepsiyasi — kimnidir ayblash yoki oʻzini ayblashga xizmat qiladi va zarar keltiradi asosan. Hayotingizni oʻzgartirish uchun yordam beradigan narsa — oʻzingizga gʻamxoʻrlikdir.

Psixoz va nevroz Aqlsizlik xastalik sifatida qarala boshlagandan keyin, uning tabiatini tushunishga urinishlar boshlandi. Bugungi kunda psixiatrlarning koʻpchiligi ruhiy kasalliklarning hech boʻlmaganda baʼzi turlari moddiy sabablar tufayli vujudga keladi, deb hisoblashmoqda. Ruhiy ogʻishlar asosan ikki toifaga boʻlinadi: psixoz va nevroz . Psixoz juda jiddiy kasallik hisoblanadi, chunki u voqelikni idrok qilish tuygʻusining yoʻqolishini ham qamrab oladi. Psixozning eng koʻp uchraydigan shakllaridan biri - shizofreniya hisoblanadi. Bunday tashxisga ega boʻlgan odamlar ruhiy shifoxonalarning asosiy mijozlari boʻlishadi. Shizofreniyani tavsiflovchi alomatlar bogʻlanmagan va mantiqsiz soʻzlashuv, tinglash va koʻrish gallyutsinatsiyalari, buyuklik yoki taʼqib maniyasi, atrofidagi voqea va hodisalarni qabul qilmaslik kabilarni qamrab oladi. Nevrotik oʻzgarishlar koʻp hollarda hayotning odatiy oqimiga halaqit bermaydi. Nevrotikning asosiy xususiyati - boshqalar eʼtibor bermaydigan mayda - chuyda narsalar sababli chuqur tashvishga tushishidir. Masalan, nevrotiklar notanish odam bilan uchrashuv oldidan, avtobus, avtomobil yoki samalyotdagi sayohat oldidan qattiq bezovtalik sezishi mumkin. Individning yengib boʻlmas ehtiyoji boʻlgan konvulsiv harakatlari ham nevrozning alomati boʻlishi mumkin. Masalan, odam ertalab koʻrpa toʻshakni 30 martadan yigʻishtirishi va qaytadan solishi mumkin, shundan keyingina u qoniqish his qiladi va boshqa uy ishlarini bajarishga oʻtadi. Kanalga ulanish:                   @sotsiologiyaa 👈

#Sotsiologik_Atamalar Bilish — tassavur, tushuntirish va eslab qolishni qamrab oladigan tafakkur jarayoni. Taʼlim — individning jamiyat hayotining turli sohalariga jamiyatda mavjud madaniyatga tayyorlash va moslashtirish vazifasini bajaruvchi ijtimoiy institut. Oliy taʼlim — maktabdan keyin kollej yoki universitetlarda davom etadigan taʼlim. Qonun — sotsiologiyada: siyosiy hokimiyat tomonidan belgilangan va davlat qudrati bilan qoʻllab-quvvatlanadigan xulq-atvor qoidalari. Quyi sinf — sinfiy piramidaning eng quyi qismida joylashgan individlar sinfi. Odatda u etnik ozchiliklardan tashkil topadi. Oʻrta sinf — asosan «oq yoqalilardan» va quyi boʻgʻin boshqaruvchilaridan tuzilgan ijtimoiy sinf. Oligarxiya — tashkilot yoki jamiyatda juda ozchilikning idora qilishi. Hayot tarzi — odamlarning maʼlum ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy sharoitlarida shakllangan hayotiy faoliyat uslubi boʻlib, ularning muomosi, xulq-atvori va tafakkur tarzida namoyon boʻladi. Kanalga ulanish:                   @sotsiologiyaa 👈

Yoshlik «Oʼsmir» tushunchasi hozirgi jamiyatlarga xos boʻlgan tushuncha. Jinsiy yetilish ( individ seksual faollik va nasl qoldirishga layoqatli boʻlgan davrdan boshlab) bilan bogʼliq biologik oʻzgarishlar universal xususiyatlarga ega. Shunga qaramasdan, koʻpgina ilk madaniyatlarda bu oʻzgarishlar hozirgi vaqtdagi yoshlarda boʻlayotgani kabi notinchlik va beqarorlik keltirib chiqarmagan. Yosh darajalari tizimi bilan birga odamning kattalar safiga oʻtishi alohida marosimlar bilan nishonlanganda psixoseksual rivojlanish jarayoni soddaroq kechadi. Anʼanaviy madaniyatlardagi yoshlarni ularning hozirgi madaniyatlardagi tengdoshlariga nisbatan kamroq «oʻrganish»ga toʻgʻri kelgan, chunki oʻzgarishlar sekinroq yuz bergan. Shunday davr keladiki, bolalar oldida bolalikdan chiqish, oʼyinchoqlarni tashlash, bolalik qiliqlarini yigʼishtirish zaruriyati paydo boʼladi. Anʼanaviy madaniyatlarda bolalar kattalar bilan bir qatorda mehnat qilganlari uchun bolalikni «tashlash» jarayoni unchalik qiyin kechmaydi. Gʻarb mamlakatlarida «oʻsmir boʻlishning» oʻziga xosligi bolalar huquqlarining kengayishi va rasmiy taʼlim jarayoni bilan bogʼliq. Oʻsmirlar koʻpincha kattalar singari harakat qilishga intiladilar, biroq qonun ularga bolalar sifatida qaraydi. Ular ishlashni istashlari mumkin, biroq maktabda oʻqishga majbur. Ular bolalik va yetuklik «oraligʼida» va doimiy oʻzgarib turgan jamiyatda oʻsadilar. Kanalga ulanish:                   @sotsiologiyaa 👈

Qashshoqlik nima? Qashshoqlik nima bilan belgilanadi? odatda turmush kechirish minimumi yoki absalyut qashshoqlik va nisbatan qashshoqlik oʻrtasida chegara oʼtkaziladi. Charlz But birinchilardan boʻlib turmush kechirish minimumi, yaʼni inson organizmining normal faoliyati uchun zarur minimal oziqa va uy-joy meʼyorini aniqlashga uringan. Butning fikricha, bu ehtiyojlar maʼlum yosh va jussadagi odamlar uchun, yashab turgan mamlakatidan qatʼiy nazar, bir xil boʼlishi kerak edi. Bu konseptsiya hozir ham butun dunyoda qashshoqlikni tahlil qilishda qoʻllaniladi. Qashshoqlikni turmush minimumi orqali aniqlashda turli xatolarga yoʻl qoʻyilishi mumkin, ayniqsa, faqat daromad darajasigina koʻrsatilsa. Biz qandaydir yagona qashshoqlik koʻrsatkichidan foydalanar ekanmiz, u nisbatan ishonchli boʼlib, maʼlum tuzatishlar kiritish imkonini bersa ham, bu odatda shu koʻrsatkichga koʼra aholining bir qismi qashshoqlik chizigʻidan yuqorida boʼla turib, uning faktik daromad darajasi elementlar ehtiyojlarini ham qondirmasligiga olib keladi. Masalan, mamlakatning baʼzi shaharlarida hayot boshqa joylaridan qimmatroq boʻlishi mumkin. Bundan tashqari turmush muminimumini hisoblashda umumiy turmush darajasining oʻsishi hisobga olinmaydi. Qashshoqlikning real koʻrsatkichlari umumiy iqtisodiy oʻsish sharoitida meʼyor va tasavvurlar oʻzgarishini hisobga olgan holda tuzilishi kerak. Sanoatlashgan jamiyatlarda suv hayotning ajralmas qismiga aylangan bir paytda, yer yuzida koʼpchilik odamlar vanna yoki dush boʼlmagan uylarda (yoki kulbalarda) yashaydi. Nisbiy qashshoqlik jihatlarini aniqlash ham murakkabdir. Asosiy koʻrsatkich sifatida xuddi oʻsha daromad darajasi qoʼllaniladi, biroq bu koʻrsatkich insonni faktik ehtiyojlari oʼrtasidagi farqqa niqob kiydiradi, xolos. Kanalga ulanish: @sotsiologiyaa 👈

🇺🇿 2023 йилда Ўзбекистонга 30 та давлатдан умумий қиймати 197 млн 842 минг доллар миқдоридаги гуманитар ёрдам юклари кириб келган Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг давлат мақсадли жамғармаларининг 2023 йилги ижроси бўйича ҳисоботида эълон қилинди. Гуманитар ёрдамнинг асосий улуши қуйидаги давлатлар ҳиссасига тўғри келади: ▪️Германия (71 млн 379,4 минг доллар ёки жами ёрдамнинг 36 фоизи); ▪️Хитой (27 млн 467,6 минг доллар, 13,9 фоиз); ▪️АҚШ (23 млн 234,2 минг доллар, 11,8 фоиз); ▪️Бельгия (22 млн 620,2 минг доллар, 11,4 фоиз); ▪️Швейцария (20 млн 757,8 минг доллар, 10,5 фоиз). Кириб келган гуманитар ёрдам соҳалар кесимида таҳлил қилинганда: ▪️соғлиқни сақлашга (169 млн 233,5 минг доллар); ▪️ижтимоий соҳага (1 млн 244,4 минг доллар); ▪️ экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишга (943,2 минг доллар); ▪️таълимга (247,2 минг доллар) йўналтирилган. Яъни кириб келган гуманитар ёрдамнинг 85,5 фоизи соғлиқни сақлаш соҳасига тўғри келади. 🔥 @burchakostida

Тилларнинг ўзаро яқинлиги ҳақида кўп стереотиплар юради. Масалан, қозоқ ва қирғиз тиллари ўзаро яқин деган қараш бор. Шунчаки эшитилишига қараб шунақа деб ўйлашади. Лекин лингвистик томондан қарасангиз, яқинлик даражаси бошқача бўлиб чиқади. Баъзида луғатининг, грамматикасининг ва талаффузининг яқинлиги ҳар хил даражада бўлади. Қолаверса, кимга, нимага нисбатан яқинлик деган масалалар бор. Масалан, қирғиз тили ўзбек тилига нисбатан қозоқ тилига яқин, лекин уйғур тилидан узоқ бўлиши мумкин ва ҳ.к. Мен ўзбек ва қирғиз тиллари яқин деб ҳисоблайман (бунга асосларим бор). Лекин бугун бир видеони кўриб, ўзбек ва қозоқ тиллари бир масалада қирғиз тилига нисбатан бир-бирига яқинлигига эътибор бердим. Блогер қозоқлардан қирғизча сўз сўраяпти, қозоқлар тушунмаяпти, ўзбекча вариантини эшитиб, тушуняпти. Демак, ўзбеклар ва қозоқларда умумий сўзлар кўпроқ деган хулоса қилиш мумкин. Албатта, ўн-ўн бешта сўз асосида бундай хулоса қилиб бўлмайди, лекин "қирғиз ва қозоқ тили яқин, ўзбек тили бошқача" деган стереотипларга яхши зарба. @AsanovEldar

🇺🇿🇺🇸 2023 йилнинг 1 октябридан бугунги кунга қадар АҚШнинг жанубий чегарасини 57 минг 200 нафар ноқонуний мигрант кесиб ўтган. Уларнинг 2900 нафарини Ўзбекистон фуқаролари ташкил этади Бу ҳақда Fox News мамлакат Чегара-божхона хизматидан олинган маълумотга таянган ҳолда хабар берди. Қайд этилишича, қўлга олинганларнинг 27 минг 583 нафари хитойлик, 8,9 минг нафари ҳиндистонлик, 7,8 минг нафари туркиялик, 4,4 минг нафари мавританиялик, 3 мингга яқини ветнамлик, 5,6 минг нафари эса гвинеяликдирдир. Маълумот учун, 2021-2023 йиллар оралиғида Ўзбекистоннинг 13,6 минг нафар фуқароси АҚШга Мексика орқали ноқонуний киришга уринган. Бу борадаги рўйхатда 30,8 минг киши билан Туркия ва 15,5 минг киши билан Мавритания етакчи, Миср ва Покистонни ортда қолдирган Ўзбекистон учинчи ўринда қайд этилганди. Ўзбекистонлик ноқонуний меҳнат муҳожирлари асосан “Ўзбекистон – Туркия (Испания) – Боливия – Колумбия – Мексика – АҚШ” йўналиши бўйича Қўшма Штатларига киришга ҳаракат қилган. 🔥 @burchakostida