Ethiopia Check

#EthiopiaCheck Explainer Video የክሊክ አጥማጆች (clickbaits) ብዙ ግዜ የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት ላይ ሲሳተፉ ይታያል? ለዛሬ በዚህ ዙርያ "የክሊክ ወጥመዶች እና የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት" በሚል ርዕስ ኢትዮጵያ ቼክ ያዘጋጀውን ቪድዮ እናቀርባለን። @EthiopiaCheck

#EthiopiaCheck ሀሰተኛ መረጃን ለመከላከል ማን ምን ሊሰራ ይገባል? https://ethiopiacheck.org/home/media-and-information-literacy-disinformation-analysis-%e1%88%80%e1%88%b0%e1%89%b0%e1%8a%9b-%e1%88%98%e1%88%a8%e1%8c%83/

እንኳን ለትንሳኤ በዓል በሰላም አደረሳችሁ። መልካም በዓል እንዲሆንላችሁ እንመኛለን። ኢትዮጵያ ቼክ @EthiopiaCheck

#EthiopiaCheck ፈጣን የፅሁፍ መልዕክት አገልግሎት በሚሰጠው ቴሌግራም በስፋት ከሚስተዋሉ አሉታዊ ድርጊቶች መካከል ማጭበርበር በዋነኝነት ይጠቀሳል።  በርከት ያሉ የኢትዮጵያ ቼክ ተከታዮችም እንዲህ ያሉ ድርጊቶች ሲገጥማቸው ወይም ጥርጣሬ ሲያድርባቸው እንድናጣራላቸው ይጠይቃሉ። ትልልቅ ድርጅቶችም ስማቸውን በመጠቀም የማጭበርበር ድርጊቶች እየተፈጸሙ መሆናቸውን ሲያስተውሉ የማስጠንቀቂያ መልዕክቶችን ሲያስተላለፉ ይታያል። የቴሌግራም ኩባንያም የችግሩን መኖር እውቅና የሚሰጥ ሲሆን መፍትሄ ይሆናሉ ያላቸው የቅድመ ማስጠንቀቂያና ማስገንዘቢያ አሰራሮችን ይተገብራል። ኩባንያው ከሚተገብራቸው አሰራሮች መካከልም በማጭበርበር ድርጊቶች በሚጠረጠሩ የቴሌግራም ቻናሎችና ግሩፖች አንጻር ስካም (SCAM) የሚል በጉልህ የሚታይ የማስጠንቀቂያ መልዕክት ማስነበብ ይገኝበታል። መልዕክቱም በተጠርጣሪው የቴሌግራም ቻናል ወይም ግሩፕ መለያ ስም (username) ትዩዩ የሚቀመጥ ይሆናል።  ኩባንያው እንደሚለው በቴሌግራም ከሚከወኑ ዋነኛ የማጭበርበሪያ ዘዴዎች መካከል ማስገር (phishing) አንዱ ሲሆን ሀሰተኛ ውድድር፣ ምርት፣ አገልግሎት፣ ሽልማት ወዘተ ማቅረብ ሌላኛው ነው።  የማስገር ድርጊት የሚፈጽሙ አጭበርባሪዎች ተጠቃሚዎች ማንነታቸውን እንዲያረጋግጡ መጠየቅ፣ ገንዘብ እንዲከፍሉ መገፋፋት፣ ማስፋንጠሪያዎችን (links) እንዲከተሉ ማበረታታ ዋነኛ ስልታቸው ሲሆን በዚህም አካውንቶችን የመፈልቀቅ ድርጊት ሊፈጽሙ ይችላሉ። በተመሳሳይ ሀሰተኛ ውድድር፣ ምርት፣ አገልግሎት፣ ሽልማት ወዘተ የሚጠቀሙት ደግሞ ተመሳስለው የሚከፈቱ ቻናሎችን፣ የዋጋ ቅናሾችን፣ ትልቅ ሽልማት የሚያስገኙ ውድ ድሮችን፣ የክሪፕቶ መገበያያዎችን (crypto currency) ወዘተ ለአሉታዊ ድርጊታቸው ይጠቀማሉ። በማጭበርበር ድርጊት የሚጠረጠሩ ቻናሎችንና ግሩፖችን ሪፖርት ለማድረግም ሁለት አማራጮች መኖራቸውን ጠቁሟል። አንደኛው አማራጭ የቴሌግራም ኩባንያ ለዚሁ አገልግሎት ወደከፈተው የመልዕክት መቀበያ ቦት @notoscam በማምራት ስለተጠርጣሪው ቻናል ወይም ግሩፕ ዘርዘር ያለ ማብራሪያ መላክ ነው። ቴሌግራም መልዕክቱ እንደደረሰው የማረጋገጫ ምላሽ የሚሰጥ ሲሆን ማጣራት አድርጎ ከቻናሉ ወይም ከግሩፑ ትይዩ ስካም የሚል ማስጠንቀቂያ ያስነብባል አልያም በጊዚያዊነት እንዲዘጋ ያደርጋል። ሁለተኛው አማራጭ ወደ ቴሌግራም የእርዳታ አገልግሎት (Telegram Support) በማምራት ስለተጠርጣሪው ቻናል ወይም ግሩፕ ዘርዘር ያለ ማብራሪያ መላክ ነው። የቻናሉን ወይም የግሩፑን ማስፈንጠሪያ ለማያያዝ እንደ " imgbb" ያሉ የሊንክ ማያያዝ አገልግሎት የሚሰጡ ድረገጾችን መጠቀም ይመከራል። በዚህም በተጠርጣሪው ቻናል ወይም ግሩፕ ላይ እርማጃ እንዲወሰድ ማድረግ ይቻላል። በኦላይን ስለሚፈጸሙ አሉታዊ ድርጊቶች የበለጠ በማወቅ እራሳችንን ከአጭበርባሪዎች እንጠብቅ። ኢትዮጵያ ቼክ @EthiopiaCheck

#EthiopiaCheck Video Explainer ናይ ፌስቡክ መረጋገጺ ምልክት (verification badge) ከመይ ምርካብ ይካኣል? ነዚ ብዝምልከት ኢትዮጵያ ቼክ ንዘዳለዋ ሓጻር ቪዲዮ ንርአ። @EthiopiaCheck

#FactCheck ዘ ኢኮኖሚስት መጽሔት 'እረፍት የለሹ የኢትዮጵያው ጠ/ሚር አዲስ አበባን በፍጥነት እያዘመኗት ነው' ብሎ የሰራው ዘገባ የለም ከ6,890 በላይ ተከታታዮች ያሉት እና 'CHERBOLE' የሚል ስያሜ የሚጠቀም የትዊተር አካውንት ከዘ ኢኮኖሚስት መጽሔት ድረ-ገጽ የተወሰደ የሚመስል አንድ የስክሪን ቅጂ (ስክሪንሾት) በትናትናው ዕለት ማጋራቱን ተመልክተል። በስክሪን ቅጂው ላይም 'Ethiopia's restless prime minister is modernising Addis Ababa too fast' ወይም ወደ አማርኛ ሲተረጎም 'እረፍት የለሹ የኢትዮጵያው ጠ/ሚር አዲስ አበባን በፍጥነት እያዘመኗት ነው' የሚል ርዕስ ይነበባል። በተጨማሪም ዝቅ ብሎ 'Abiy Ahmed is making the city too clean for Africa' የሚል ተቀጥያ ርዕስ ይነበባል። በዚህ ስክሪን ቅጂ ላይ ጽሁፉ እ.አ.አ ሚያዚያ 25/2024 ዓ.ም መታተሙን የሚገልጽ ቀን አመላካች መስመር (dateline) ይታያል። ከላይ የተጠቀሰውን ስክሪን ቅጂም ከፍተኛ የመንግስት ባለስልጣናትን ጨምሮ በርካታ ሰዎች መልሰው ሲያጋሩት አስተውለናል። ሆኖም ኢትዮጵያ ቼክ ባደረገው ማጣራት ስክሪን ቅጂው ኤዲት ተደርጎ የተሰራ (doctored) መሆኑን አረጋግጧል። ዘ ኢኮኖሚስት መጽሔት ከላይ በተጠቀሰው ቀን አዲስ አበባን የተመከተ ዘገባ ያስነበበ ሲሆን የተጠቀመው ርዕስ ግን 'The historic heart of Addis Ababa is being demolished' የሚል ወይም ሲተረጎም 'የአዲስ አበባ ታሪካዊ መሀል ቦታ እየፈረሰ ነው' የሚል ነበር። በተቀጥያ ርዕስነት ደግሞ ያስነበበው ጽሁፍ 'Abiy Ahmed is imposing his vision on Ethiopia's capital' የሚል ነበር። መፅሄቱ በዚህ ዘገባው 'የኮሪደር ልማት' በተባለው እንቅስቃሴ ሰለባ የሆኑ የከተማዋ ነዋሪዎችን አነጋግሮ ሰፋ ያለ መረጃ አጋርቶ ነበር። በተጨማሪም ኤዲት በተደረገው ስክሪን ቅጂ የሆሄያትና የስርዐተ ነጥቦች አቀማመጥ ግድፈቶች በግልጽ እንደሚታዩ አስተውለናል። ትክክለኛውን የመጽሔቱን ዘገባ ይህን ማስፈንጠሪያ በመከተል ማግኘት ይቻላል: https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2024/04/25/the-historic-heart-of-addis-ababa-is-being-demolished?utm_medium=social-media.content.np&utm_source=twitter&utm_campaign=editorial-social&utm_content=discovery.content መረጃውን አጋርተው የነበሩ አንዳንድ ግለሰቦች እና ባለስልጣናት ምናልባትም ስክሪን ቅጂው ሀሰተኛ መሆኑን ከተረዱ በኋላ በሚመስል መልኩ ቆይተው እንዳጠፉ መመልከት ችለናል። ኤዲት ተደርገው የሚሰራጩ ስክሪን ቅጂዎች ለሀሠተኛ መረጃ ሊያጋልጡን ስለሚችሉ ከማመናችንና መልሰን ከማጋራታችን በፊት ተገቢውን ጥንቃቄና ማጣራት እናድርግ። @EthiopiaCheck

#EthiopiaCheck Kaartaa Guugil (Google Map) suuraan tokko eessatti akka kaafame baruuf (geolocating) nu gargaara. Akkaataa itti fayyadama Kaartaa Guugil baruuf viidiyoo kana yaa daawwannu. https://youtu.be/Z6ca3en4I3Q

#EthiopiaCheck Video Explainer Google Earth በመጠቀም አንድ ምስል የተወሰደበትን ቦታ ማጣራት ይቻላል! እንዴት? ኢትዮጵያ ቼክ ያዘጋጀውን ይህን አጭር ቪድዮ እንመልከት። @EthiopiaCheck