Сыр сандык 🔐

#АКЫРКЫ КАТ. Эшик таң атпай тарсылдап калды. Асел эшикти ачып, айылда ичкилик менен аты чыккан Такиш байкени көрүп жаман көзү менен карай берди. – Ким керек сага? – Апаң... Апаңды чакырып койчу. – Дагы акча сураганы келдиңби? Апасы кобур-собурду угуп сыртка чыкты. – Сен кир, кызым, мен өзүм сүйлөшөм. Жаман көзү менен карап алып кирип кеткен Асел сыртта Такиштин каргылдана актанып, бир нерсе сурап жатканын укту. “Дайыма ушул акыркы жолу дейт. Апам да бул адамга келгенде эле мээрман болуп чыга келет. Тажатышты” деп жинденип жатты. – Алкаш десе, дагы акча сурап келиптирби?- деди апасы киргенде. – Антпе, кызым. Ал да Кудайдын бир пендеси. – Балдар мени шылдыңдап жатышат. “Такиштин кызы” деп айтышты. Апа, ушул кишиге жардам бербей эле койчу. Мага жакпайт. – Такиш учурунда кандай адам болгонун билгенде балдарың да, сен да антип шылдыңдабайт элеңер,- деди апасы кейиштүү. – Сасыгы тим эле мурдуңду жарат го. Кантип сүйлөшөсүз билбейм. Асел апасы эмне дегенине маани берген жок. Мектепке кетти. Алима оор үшкүрдү. Такиш бир күндө ушинтип калбады. Кезине бүт айыл суктанган, элдин баары үмүт кылган мыкты жигиттерден болчу. Акылдуу эле. Буга өзүнүн да күнөөсү бар. Бардык классташтары Такиш ага ашык экенин билишчү, бирок ал Аманды жактырчу. Тагдырдын тамашасы менен үчөө тең Бишкекте окуп калышты. Такиш Алимага болгон махабатын ичине катып, экөөнүн жан досу болуп жүрдү. Такиш жан дүйнөсү таза, дардаңдаган берешен, кимдин болсо да ишин кылып жибергенге дилгир жигит эле. Аман болсо тескерисинче, пайда чыга турган жерге барчу. Тилекке каршы, жаштыгы менен Алима кимдин ким экенин кийин түшүндү. Аман экөө үйлөндү, ичинен кан өтсө да Такиш алардын тоюнда күйөө жолдош болду. Жыл айланбай Алиманын боюнда болду. Эмнегедир күйөөсүнүн кыялы өзгөрүлүп, кээде колу тийип, тили тийип баштады. Алима бир күнү күйөөсү уктап жатканда бейтааныш номерден билдирүү келгенин байкады. Ачса “сен аялың менен качан ажырашасың? Эгерде аялың менен жыйыштырбасаң, сага алып берген машинени ордуна коюп кой” деп жазылыптыр. Башынан ылдый суу төккөндөй болуп чочуп кетти Алима. Эртеси күйөөсүнүн артынан билдирбей чыкты. Жамгыр чакалап төгүп жаткан. Кооз хан сарайга өз үйүнө киргендей кирип кеткен Аманды көрдү. Эми дарбазанын коңгуроосуна колун көтөрүп бара жатса кимдир-бирөө колунан кармап калды. Караса Такиш экен. Ыйлап жиберди. – Кирбей эле кой, ыплас нерсени көрүп эмне кыласың. Мени уксаң кирбе,- деди ал боору ооруй карап. Алима алсыз башын ийкеди. Такиш аны машинесине отургузуп алып кетти. Бир кафеге барып отурушту. Калтырап үшүп калган экен, келин ысык чай ичип өзүнө келди. – Сен канчадан бери билесиң? – 5-6 ай болуп калды. Көп жолу айттым токтот деп, укпады. Казинодо да ойноп жүрөт. – Калп! – Сен кайсыга ишенгиң келсе ишен, чын эле, балким, жалгандыр,- деди Такиш чын экенин билип турса да. Көрсө, тиги колунда бар бизнесмен аял менен эбактан бери эле жакын экен Аман. Акчасына кызыгып гана жүргөнү Такишке белгилүү болчу. Бир кезде Алиманын ичи ооруй баштады. – Ичим ооруп жатат,- деди Такишке алайып карап. – Жакын беле төрөтүң? – Жок, дагы убакыт бар эле. Эмне кылам эми?- деп коркуп кетти. – Эч нерсе эмес, мен жаныңдамын! Машинага салып төрөт үйүнө тез жеткирди Алиманы. Кыйналып жатып кызын жарык дүйнөгө алып келди. Уктап ойгонгондо эле тумбочкасында жыты аңкыган гүлдөр турганын көрдү. “Аман алып келди! Баары бир мени унутпаптыр” деди жүрөгү тыбырчылай. – Жолдошуң аябай жакшы жигит экен,- деди медайым жылмайып тиктеп. – Тим эле тынчсызданып, сурап жатты. Төрөгүчө түнү менен сенин жаныңдан кеткен жок. – Ооба, Аман ошондой!- деди бактылуу жылмайган келин. – Тигине, дагы келиптир, сенин терезеңди карап турат. Ордунан турган Алима терезеден жылмайып турган Такишти көрдү. Аманды эмес, Такишти көргөндө гана түнү менен жанынан кетпеген Такиш экенин билди. Телефонуна билдирүү келди.

“Алима, сенин бактылуулугуңду көрүш мен үчүн кандай бакыт бир билсең. Сени мектепке алгач келгенден баштап сүйдүм. Бирок сезимдеримди билдиргенче Аман менен кыз-жигит болгонуңарды уктум. Ал менин досум эле, ичимден экөөңө бакыт каалагандан башка айлам жок болчу. Бирок Аман баркыңа жетпеди. Мен эгер макул болсоң сени, кызың экөөңдү бактылуу кылганга колумдан келген бардык аракетти кылам. Анткени менин сенден башка бир да адамга жүрөгүм ачылбашын билем. Мен бир өмүр сен деп жашайм. Болгону макул де”. Алима макул болгон жок. Анткени Амандан үмүтү үзүлбөдү. Билсе да билмексен болуп жашай берди. Асел бир жашка чыгып калганда үйүнө эки-үч жигит кирип келди. Алар Амандын чоң суммадагы карызы бар экенин айтып, эгерде аны төлөбөсө кызы экөөнү өлтүрүп кетишерин айтып коркутушту. Аман чын эле карыз экенин моюнуна алды. Бир күнү күүгүм талаш үйүнө келе жаткан жерден алдынан баягы кишилер чыга калды Алиманын. – Менде акча кайдан болмок? Кызым экөөбүздүн эмне тиешебиз бар?-деп ыйлап жиберди. – Аман карызынын ордуна сени сатты. Колунда болгону сен экенсиң. Сен бизге кызмат көрсөтүп күйөөңдүн карызын төлөйсүң! Акылына эч нерсе чүргөлбөй калды Алиманын. Эсинен танып бара жатканын бир билет. Эсине келсе Такиштин машинесинде отуруптур. – Дагы да сен куткардың мени!- деди ал башын чайкап. – Алима, булар сенин жаныңды койбойт. Мен болгон нерсемди сатып акчанын жок дегенде жырымын берем деп сөз бердим. Ошентип куткардым сени. Сен кызыңды алып айылга кет. Болбосо булар коркунучтуу немелер, Амандын колу-бутун сындырып салышыптыр. Бул жолу да Такиш куткарды. Алима үчүн колунда бар нерсесин баарын сатып, айылга келген жигит жаман чөйрөгө кошулуп кетти. Жалгыздык, жашы өйдөлөп бара жатканы кошул-ташыл болуп ичкиликке берилип кетти. Аман болсо тигилерден кутула албай, ден соолугунан айрылып каза болуп калды. Такиштин ичип кеткен себебин көп адам билбесе да, Алима билет эле. Бирок эң жакын деген кызына да айта албады. Ушундан бир ай өтүп-өтпөй Такиш каза болгонун укту. Чөнтөгүндө Алимага арналган кат бар экен, аны ага алып келип беришти. “Гүлүм, Алимам! Мени кечир, дайыма ичкенде сенден акча алып кетчү элем. Эмкиде алып келип берем дегем. Бирок карыздарымды төлөй албай калдым. Анын ордуна сага үйдү каттатып койдум. Сатып Аселди окут. Таарынба, мени кечир. Бул дүйнөдө чогуу болбодук, тиги дүйнөдө чогуу болуп каларбыз”. Бул анын акыркы каты болчу. Айлин Д.

Подписывайтесь на канал "Аренда квартиры Бишкек 🏠" в WhatsApp: https://whatsapp.com/channel/0029VaD7P277NoZvaNJna93I

Пальто Айылда эле 3 үй ары , атамдын жакын үкалари той берип эрте менен эт - ашына каралашып келгенден кийин , атам коюн жетелеп апам себетин көтөрүп расмий конок болгону жөнөдүк . Бир маалда апам чочугандай арт жакта аяк - быякты элеңдеп чыбык издеп жаткан мага " Чурка , төрдө мейман жууркандардын үстүнкү кабатында ич жагынан бүктөлүп жыйылган атаңдын жаңы пальтосун алып чык " - деди . Атамдын " - ээ , койчу аа , ушу тойго дагы жасанып , уят эмеспи дегенин уккусу да келген жок . Мен шуулдап , тойду таппай кала тургансып , атамдын пальтосун тышкы үйгө эле ыргытып , жаңысын жүктөн алып апамдарга жете келгенимде ,жаңы пальтону карап апам атама угузбай "тебетейин дагы жаңылап коюшубуз керек экен , анын арасы жеңил эле көп болсо 4 - 5 тооктун акчасы да " деп , өзү көгөрүп алып бергенин да мага эстеткендей болду . Дегени пальтону алыш өзүнчө узун сабак окуя эле : Жылына бир жолу жалгыз уюбуздун торпогун сатабыз . Бул жолку торпоктун акчасына атама пальто алуу кезеги экен . Апам экөө качан сүйлөшүшкөн билбейм , жөнөп жатканыбызда апам дагы бир жолу - " Ар нерсени эсептеп , илине бербей драп пальто алып кие бергиле ( атамды сиз да , сен да дей албай сыпайы гана " силер " деп кайрылат эле ) . Өзүнөр тапкан акча , өзүнөрдөн аяй бербегиле , кийинбей - ичинбей да ашынып - ташынып кетпедик го . Авам айтмакчы " мындан жаман күндөрдө да тойго барганбыз " ( кайсы авасы , качан , не себептен айтканын билбейм ) бирок , кээде намыс үчүн , элден кем болбойлу деген учурларда айтыла калчу Атам м-н апамдын мага түшунүксүз , бирок жат болуп калган сөзүн кошуп койду . Ошондо , не карапайым колхозчу күйөөсүнүн көнүлүн көтөргүсү келдиби , не ар дайымдан бир дайым бир калыпта , ашыкча сүйлөбөй да , ашыкча күлбөй да өмүр сүрүп келе жаткан " дүңкүйгөн , чулу кара чалын " ошол " абийирлүү" пальтону кийгизип кубанткысы келдиби , не кыялында ошол пальтону кийсе мүнөзү да , тээ төрөлгөндөнбү же кийинчирээк калыптанып калган түнттүгү жазылып кескин өзгөрүп кетсе деген үмүтүбү , не намыскөй апам жанында жарашыктуу пальточон эркек көргүсү келдиби , не силер анча теңинерге албаган менин чалым да керек болсо ушундай эле келбеттүү деп мактангысы келдиби , не бир жерде дагы бир алдына чыгаргысы келбеген " атаандаштары намысына тийгенби ... иши кылса торпоктун акчасына пальто алганы жөнөдүк . Торпок сатылып пальто базарга келдик . Биз ала турган драп пальтону мен билгенден чоңдор гана конторада иштегендер , агайлар , анан айылда саналуу тың жашагандар гана кийишчүү эле . Оо ! Союздун ал пальтолору чындап эле менин көзүмө кийген адамдын келбетин өзгөртө коёт эле . Апамдын ушул сөздөрүнөн кийин мен да жупуну жүргөн , бирок ааламда жок кубаттуу , мээнеткеч , дал силердин өз атаңардай келишимдүү атамды " ошол кишилердей " элестетип алганым бар . Мына пальто базар . Биз келээрибиз менен атам экөөбүз кенен тегерене турган орун бошотушуп , үстүлөрүнө 3 - 4 кабат пальто жамынган өзбек катындар ороп калышты . - Тага , кандайынан аласыз , кааласаңыз бул түс , кааласаңыз мындайы деп боз , күрөң , кара , кара көк түстөгү пальтолорду көрсөтө башташты . Атам да шашпай бир - экөөнүн үстүндөгү пальтолорду кармалап анан мен элестеткен кара боз пальтону кармап , ушуну көрөюнчү , баасы канча ? - деди . Айтылган баасы торпоктун сатылган акчасындай айтып мени таң калтырганы менен Атам анчалык эле маани бербегенинен , өзү чамалаган эле баа окшойт деп койдум . Түсү , размери чак келип , денесине жабышкыча улам башкасын көрүп жатып , анан ушул кийгенин ылайык көргөндөй мен бир нерсени билип , чече тургандай " кандай экен, балам " деди . Атама куп жарашты , мен элестеткен " чоңдордой болбосо да , атамды бир топ сымбаттуу , келбеттүү кыла койду . Сатуучу аялдар , мени чочутуп атамды четирээкке жетелеп , келиң мынаы айнектен өзүңүз да көрүңүз деп , атайын көтөрүп жүрүшкөн чоң күзгүсүн

бул бири биринин сый урматын ордуна коюп , эркек - аялдык вазыйпаларын так аткарышкан ,бири бирин аяп , колдоп , жөлөп - таяп , толуктап турган , бирок ошол сезимдерди бир да жолу кыйытып да айтышпай бири бирине жеткиришкен эр - катындын салмактуу мамилеси ээлеп турду . Аялдын мындан аркы сөзү ашыкча , оор болоорун , ичинен күйөөсүн түшүнүп , аяп жаткандыгын экөө тең сезди . Кийип көрчү , көрөлү деген сөз айтылбай , эң башкы базарлык арзан ПАЛЬТО өз маанисин жоготту ... Атам бата кылып туруп кетти ... Апам мени карап : - Тур , каналдын өйүзүндөгү пахтадан торпокко чырмоок жулуп кел , Сен деле айтсаң болмок " Ата , наркы пальтону ал " деп , ушуну сезип ээрчип алайын деп атаңдан корунуп калбадымбы деп дасторконду жыйнай баштады . Мен да өзүмдү күнөөкөр сезип , шылкыйып быйылкы торпокко чырмоок жулуп келгени жөнөдүм ... Шашпагыла мынаы торпокту атаң экөөнө карматпаймын , өзүм кошо барып , жетилсе - жетилбесе саратанда пальто арзандаган да сатып , жетпесе тоокторумун акчасынан кошуп болсо да ошол пальтодон кийгиземин деп Атамын намысына да тийип , үмүтүн да жандырып , анан элден кем болбойбуз деген максатын турмушка ашырганга бел байлап тирилигин баштады ... Азыркы акылымда ошол көрүнүш , окуялар АЯЛ дын намыскөйлүгү эрди алга сүйрөп , түздөп , " жакшыларга теңөө аракети , ЭРКЕК тин тубаса жөнөкөйлүгү , атаандашуу , утурумдук , " эл көрсүнгө " жасанып - түзөнүү оюна келбеген ээнөөлүгү , анан да Жараткандын экөөнү табыштырып , аялынын башкалардан тили узун экендигине да , айрым жерлерде өзүнөн озунуп кеткенине да кайыл болуп , акылмандар айтканын укпай аңдап ушул аялдан бак таап , тирилик кылып , балдарды өстүрүп Элден кем болбостуктарына ынанып , аялга жол койгон Атама миң ирет ыраазы болсом , Атамдын " чогоол мүнөзүнө , өзүнөн жупуну экенине эмес , мээнеткеч , куулук - шумдугу жок , түз киши экендигине ишенип , бири бирине таянган бекем үй бүлөө эле .

алып келишти . Базар ошол жерден башталды . Тегеректеп айтканда саткан торпоктун акчасынан 50 сом ашса - ашып андан көп ашчудай эмес . 6 -7 пальто кийип көрдү ... Барган сайын атамдын базарга киргендиги дымагы , маанайы өзгөрө баштагандай сезилди . Атам бир жылдык мээнетти , кирешенин баарын өзүнө ыраа көрө албай жатты окшойт . Азыркы акылым менен ойлосом , үйдөгү баарыбызды апамды баш кылып , бир сыйра көз алдынан өткөрүп ... көкүрөгүндөгү , акылындагы өзү элестетип , чамалаган жашоосу , биздин турган турпатыбыз , кийимдерибиз , буюмдарыбыз кайра баштан көз алдына тартыла баштады окшойт да ... мен тарапты бир карап " балам , мындай пальтону да бир көрбөйлүбү деп , анын жарым акчасынан да арзан пальтону кармалады . Алчы - таасын жеген сатармандар , э тага бул каякта дагы , бул каякта , мындай пальтону " байбатчалар " киет дешип , атамдын же намысына тийип , же басынтып айткандай , ылаажы болсо кайтпаң деп апамдын сөзүн эстетип да өтүштү . Арзан пальтонун карасынан бирди кийип көрдү , менин көзүмө айырмасы аздай эле сезилди , аркы кымбат пальтодон жумшактыгы , анан бычымындагы анча- мынча боштуктар эле болбосо ... - Ата , ушунун боз түстөгүсүн көрбөйсүзбү - дедим - Э балам , боз түстөгүсү анаы сенин колундагы да , быйыл 3 - жыл кийилип жатат деп , жакасы м-н чөнтөктөрү жылтырап түктөрү түшүп , желкелери мүрүсүнөн түшүп , этектери да бири ичине , бири сыртына кайрылган жедеп бычымын жоготуп атамды жупуну көрсөткөн пальтону айтты . Бирок , менин көзүмө үстүндөгү жаңы пальто башкача , жарашыктуураак көрүнүп турду . Атамдын эсебин чамалаган деле жокмун , бирок жаңысында жакшына эле экен деп койдум . Атам да ошол сөз жетпей жаткандай , сатуучулар буюмун эптеп өткөргөнгө кызыкдар да деп алардын сөздөрүнө маани бербей , өз максатынан да , апам экөөнүн келишиминен да кайтып , бирок үйгө барганда айтчу сөзүн даярдап жаткандай , ойлуу гана " ээ ушунча акчага алган менен бир жылда ( үч ай кышта) көп болсо 3 - 4 жолу кийилет экен , анан анчалык эле кемпири элестеткендей кадырын , баркын деле көтөрбөчүүдөй , башкалар үчүн дээрлик мааниси жоктой да деген чечимге келди . " 2 жыл кийсек анан дагы " кудай бир шыбагасын буюруп тургандыр аа , балам " деп ошол пальтону оротуп алды . Эски пальтосун кийип чайканага жөнөдүк . Ошондо эки пальтонун айырмасын жарашыгын , салабаттуу бычымын , Атамдын акылы , каалоосу эмес жедеп кара жумушка бышып , катып калган денеси да сезип жактырып турса да БИЗГЕ илинип баш тартканынды азыр түшүнүп отурам ... АТАКЕ ... Үйгө келдик , торпок сатып базардан чоң эле базарлык менен келдик окшойт . - Ыы , атаң экөөн Ошту көчүрүп келдиңерби анан - деп үйдө калган "майдаларга" базарлыктан бергенче - Кана , пальтону көрсөткүлөчү - деди . Атам анчалык көнүлдөнбөй - Берки пальтодон эле алдым . Драбың кымбат , анча акчаны ысырап кылгым келбеди - деди , өз чечимине өзү да бир аз кейип калгандай үн менен ... апам : - Аа мен билгенмин , пейилиңерди билем го , ботом өзүнүн тапканын өзүнөн аяган , өзүнүн боюн өзү пас кылган , өзүн өзү сылап - сыйпабаган ушу силерди көрдүм , элди деле карасаңар болбойбу ... ушу балдарга болсун , ал кем , бул кем , анаыны алалы , буну алалы , ушулар ичсин , ушулар кийсин , ушулар тойсун , ушуларга болсун деп ушу жашка келдик го ботом . Саарлап , " быякка илинбегиле , өзүңөрдөн аянбагыла " деп айтпасам экен аа ... деп өзүн чала күнөөкөр сезип отурган чалына нааразы болуп , сүйлөнүп койду . Ичинде бир короо сөздөр турса да : Байкуш табиятынан баласаак , өзү ата - эне мээримине тойбой калган , ата - энесинен көрбөй калган камкордукту балдарыма колдон келишинче көрсөтсөм деген пенде экенин ... анын бир четин угузсан көңүлүнө катуу тиерин сезип апам Сөзүн токтотту ... кандайдыр бир орто толбогон , нааразы болуп , жаңжал сала турган да , бирок колдоп макул боло турган да иш эмес , каалоо бар , бирок шартка жараша түшүнүп колдосо да боло турган абал ..

,=ДААНЫШМАН СӨЗДӨР= Тамакты жалгыз жеген киши кыйынчылыкты да жалгыз тартат . Аалам адам үчүн жаралган, адам аалам үчүн жашайт. Эгер адамдардын эң мыктысы болгуң келсе, алардан эч нерсеңди аяба. . Башкалар үлгү кылган киши бактылуу эмес, башкалардан үлгү алган киши бактылуу. . Өз өмүрүн акыл жана билим топтоого арнаган киши эч качан өлбөйт. . Уят, шермендечилик өмүрдөн да узунуураак. . Сараң бай март кедейден да жарды. . Чыныгы адам ташты да нанга айлантат. . Чоң уулуңду жакшы тарбияласаң кичүү уулуң өзү эле тарбияланат. . Картайган кезде билим алуу - кумга кат жазгандай. Жаш кезде билим алуу - ташка тамга баскандай. . Өзүң жетишкен бир тажрыйба бирөө берген жети кеңештен артык. . Пайда табуу үчүн дос болушкандар өмүр бою чырдашып өтүшөт. . Бирөөнүн акылын аңдаш үчүн бир-эки эле саат жетиштүү. Бирок бирөөнүн мүнөзүн түшүнүш үчүн көп жылдар керек болот. . Эгер кыйкырыктын күчү менен эле үй салууга мүмкүн болгондо эшек бир көчө там куруп салмак. . Жалкоо киши үчүн үйдүн босогосу да тоодогу ашуу сыяктуу. . Сагызгандар бириккен кезде алардан бүркүт да сестенет. . Эгер душманың сенин сырыңды билишин каалабасаң, анда, сырыңды досуңа да айтпа. . Өзүн аалым эсептеген наадандан кач. . Адилет сотко муктаж болбош үчүн өзүң адилет бол. . Калпычы деле ууру сыяктуу: ууру сенин мүлкүңдү уурдаса, калпычы акылыңды уурдайт. . Согуш-баатырды, ачуу - даанышманды, жокчулук - досту сынайт. . Эгер күнгө далыңды салып турсаң, өзүңдүн көлөкөңдү гана көрөсүң. . Кенебестик бардык жамандыктардын себепкери. . Бирөөнүн кулу болуп алтын кемер тагынгандан көрө, маңдай териң менен тапкан нанды тынч жеген артык. . Айкөл жүрөк башкалардын кайгысынын эсебинен курулган бакты-таалайдан баш тартат. . Эрдик булчуңдун күчүндө же кылычты чебер шилтей алгандыкта эмес. Эрдик - бул өзүңдү башкарып, адилет боло алуу. . Көңүлү жок окуучу канаты жок куш сыяктуу. . Бактысын баалай албаган киши бактысыздыкка туш болот.