گوشه هایی از تاریخ

شبی یک سرگذشت امشب * دهم اردیبهشت روز خلیچ فارس ق ۲* درقسمت قبل بانگاهی به متون باستانی پیشینه این آبراه حیاتی راتادوره اسلامی بررسی کردیم ، خلیج پارس ازدوره صفویه بعنوان یک تنگه استراتژیک مطرح گردید ، هلندیها و پرتقالی ها رقابتی نزدیک درگرفتن نقاط حساس داشتند پرتقالیها بافرستادن هیئتی به دربارشاه اسماعیل اول توانستند موافقت حضور درخلیج رابگیرند که این حضور با دریانورد معروف البوکرک انجام شدپرتقالیها با برانداختن حکومت آل جابر بحرین را تصرف وبا قدرت در این مدت حضور پر رنگی داشتند باروی کارآمدن شاه عباس بزرگ وسردار شجاع بادرایتش ، امام قلی خان توانستند با بکارگیری کشتی های انگلیسی که اهسته اهسته جای پایی بازمیکردند پرتقالیها را از پهنه آب های خلیج بیرون براندند تنگه استراتژیک هرمز وبندر گامرون(عباس) وجزیره بحرین بدست ایرانیان افتاد ، دوران فترت صفویان باعث گردید انگلستان باکمپانی هند شرقی یکه تاز خلیج فارس گردد باروی کارامدن کریم خان وبرادرش صادق خان درگیری هایی باانگلیس وتصرف بصره آخرین اقتدار ایرانیان براین ابراه حیاتی بود از دوران قاجارها تا سلطنت محمدرضاشاه انگلیس فرمانروای مطلق خلیج فارس بود ، با رفراندم دربحرین وبرسمت شناختن بحرین باتصرف جزایر تنب بزرگ وکوچک وسیری توسط نیروی دریایی ایران ، انگلستان برای همیشه از حضور نظامی درخلیج رخت بر بست. امروزه شاخاب فارس بیش ازبیش درعرصه بین المللی مطرح وصحنه درگیری هایی طی چهاردهه گذشته بوده است ، کشورهای عربی براساس گفته جمال عبدالناصر که برای اولین بار از واژه منحوس خلیج استفاده کرد(که البته باواکنش شدید شاه ایران روبرو گردید) این کلمه رابکار میبرند درگیری ما باهمسایگانمان دراین مورد به مرحله حادی رسیده واینان باتوجه به پیشنه تاریخی سعی درکتمان حقیقت دارند اعراب کتیبه های خارک وقشم باخط میخی وبناهایی که محل دفن اموات بوده ومحرابه های آئین میترایی و خرابه های شهر هریره کیش وبسیار شواهد دیگر را ندیده بر یک ادعای واهی اصرار می ورزند ، لذاچه خوب شد یک محقق اهل هرمزگان پیشنهاد اختصاص دادن یک روز درسال را بنام خلیج همیشه فارس به استانداری هرمزگان داده شد واین روز تعیین گردید.* زنده وجاوید باد ایران ، دراهتزاز باد پرچم ایران برفراز آبهای خروشان خلیج همیشه پارس* کاظم مزینانی تامطلبی دیگر بدرود * @goshetarikh

هر صبح با گات‌ها

شبی یک سرگذشت امشب * دهم اردیبهشت روز خلیچ فارس قسمت ۱ انچه که لازم است باید درمورد کشورمان بدانیم . خلیج فارس یکی ازمنطقه های مهم استراتژیک جهان و ایران است که ازنظرژئوپولوتیک با داشتن یک چهارم انرژی جهان این منطقه رابه حساس ترین جای دنیا تبدیل کرده است ، خلیج فارس با طول نهصدکیلومتر وعرض دویست شصت کیلومتر و مساحت دویست چهل هزار کیلومتر مربع با عمقی تا۹۰متر در۲۴ تا۳۰درجه عرض شمالی و۴۸تا۶۵درجه طول شرقی بعد ازخلیج مکزیک وخلیج هادسون بزرگ ترین خلیج دنیاست ، این آبراه هلالی شکل زیبا در قسمت سرتاسر جنوب کشورمان وازغرب به دلتای اروند رود وعربستان ، ازجنوب به شیخ نشین های امارات وعمان قراردارد که ازطریق دریای عمان به اقیانوس هند وآبهای آزاد راه دارد ، این آبراه در درازنای تاریخ شاهد بسیاری از وقایع بوده است ثبت این شاخاب برای اولین باردرمتون آشوری بانام (نارموتو) یعنی آبراه تلخ ، درافسانه های سومری بنام دریای آفتاب تابان ودر اوستا دریای فراخ کرت (البته اشخاصی مثل پورداود انرا به دریای شمال نسبت داده اند) پس از آن بابلی ها و ایلامیها از این آبراهه درمتون شان نام برده اند. مورخان ومحقاقان زیادی ازجمله فلاویوس ، بطلمیوس ، هرودت ، استرابون و...درکتابها ونوشته هایشان از واژه (پرسیکون وکالاای وپرسیکوم) که تقریبا واژه ای مساوی خلیج پارس است استفاده کرده اند. برای اولین بار فیثاغورث بسال (۵۷۰) قبل از میلاد درسفرنامه خودازدریای پارس نامبرده ، درکتیبه کشف شده در اطراف کانال سوئز داریوش بزرگ هنگام حفر کانال سوئز اشاره به دریای پارس کرده (این کتیبه موجود است) بعد ازهخامنشیان دردوره های بعد بخصوص دوره ساسانی وحرکت شاپور دوم در سرکوبی اعراب متجاوز حاکیمت واقتدار ساسانیان را برشاخاب پارس درمتون آن دوره میبینیم ، مورخان وجغرافی دانان مسلمان مانند (ابن خرداد به) درکتاب مسالک و الممالک بسال (۲۳۴)هجری بحرفارس ذکرکرده ، مسعودی هم درمروج الذهب از واژه دریای پارس استفاده کرده ، ابن هوقل سیاح وجغرافی دان(۳۳۱) در کتاب خودش لغت بحرپارس بکاربرده این شاخاب دردل خود گنجینه های چون کیش ، قشم ، ابوموسی ، لاوان ، بحرین ، تنب بزرگ وکوچک وجزیره سیری باتمدنی چندهزارساله بابنادری تاریخی مانند سیراف ، گامرون وعبادان داشته که هریک نقطه عطفی درتاریخ این مرزوبوم داشته است.* ادامه دارد* کاظم مزینانی تامطلبی دیگر بدرود* @goshetarikh

صبحی دیگر با گات‌ها

شبی یک سرگذشت : امشب سقوط ساسانیان* کشتن نعمان بن منذر ق دوم* بحث سقوط نظام ساسانیان ازدیربازدربین اهل تاریخ بوده که دراین مورد بدفعات صحبت شده است گرچه قبلا این موضوع رادرکانال گذاشته ام ولی امشب ازدیدی دیگربه موضوع نگاه میکنیم . پادشاهان ساسانی از زمان بوجودآمدنشان برای اینکه ازناحیه اعراب بیابان گرد که کارشان غارت وچپاول به شهرهاو روستاهای غربی ایران بود حکومتی قوی باپادگانی منظم وآماده ازسربازان درمنطقه(حیره) بوجوداورده بودند این امرای محلی ازتیره (بنی لخم)بودندکه به سلاطین ساسانی وفاداربودند وهمیشه سدمحکمی دربرابر تجاوزات اعراب بدوی به داخل ایران بودند ، این وضع تازمان خسروپرویز ادامه داشت تااینکه این پادشاه بنابه دلایلی که منطقی بنظرنمیرسد نعمان بن منذررا دستگیر واورازیر پای پیلان انداخت این قتل باعث گردیدنیروهای مسلح محلی نسبت به ساسانیان نظرشان برگشت وعملاحکومت حیره از قدرت ساسانیان خارج شده ودیگر درصددمقابله بااعراب مهاجم برنیامدند ، درمورد اینکه چراخسروپرویز امر به دستگیری نعمان داد زیادصحبت شده ازجمله روانشاد (ابراهیم پورداود) مینویسد نعمان دختری داشت بنام حدیقه(بستان)که خسرونامه ای به نعمان بن منذر نوشت تقضای کرد دخترش راجهت ازدواج به دربار بفرستدنعمان درجواب نامه خسرو پرویز نامه ای نوشت که دختران عرب سیاه چهره و بدون ادب هستند ولیاقت وشایستگی همسری شهریار ایران را ندارند دراینجا زنده یاد باستانی پاریزی میگوید کسیکه نامه را برای خسروپرویز خواند و ترجمه میکرد(عدی بن زیدعبادی) بودکه نامه رابدلخواه خودترجمه ودرخواندن توهین به شاه ایران کردوبدینوسیله خواست انتقام گذشته رااز نعمان بگیرد(خوداستانی دیگردارد)شاه سربازانی بسرداری شخصی بنام ایاز به حیره فرستاد.نعمان که از آمدن ایازمطلع گردید دخترش را نزد(هانی بن مسعودشیبانی)رئیس قبیله شیبان سپردوخود به اتفاق همسرش جریده به قبیله (طی)پناه برد ولی این قبیله از ترس خسرو از پذیرفتن اوخوداری کرده نعمان آواره وکسی او را نیمی پذیرفت لذا همسرش اورابه رفتن به نزد خسروترغیب کرد تا از وضع پیش آماده عذر خواهی نماید شایدخسرو اوراببخشد. نعمان قبول کردبه تیسفون امدوخودش رابدربارمعرفی نمود* مطلب ادامه دارد* کاظم مزینانی تا جستاری دیگر بدرود * ماخذ* تاریخ ایران کمبریج جلد سوم قسمت ساسانیان ص۷۰ به بعد* علل شکست ایرانیان ازاعراب ابراهیم پورداود* جای پای زن درتاریخ دکترباستانی پاریزی* تاریخ ده هزارساله دکترعبدالعظیم رضایی* ايران در زمان ساسانیان کریستین سن ص۴۶۲ @goshetarikh

صبحی دیگر با گات‌ها

صبحی دیگر با گات‌ها

شبی یک سرگذشت : امشب عوامل سقوط ساسانیان ق ۱ شکست ساسانیان دربرابرتازیان اتفاقی نبود بلکه چند عامل موجب این اتفاق گردید و ریشه درزمان داردکه طی چندشب به آن میپردازیم* خسرو پرویز ۵۹۰ تا ۶۲۸ میلادی* بیست و چهارمین پادشاه ساسانی و از نامدارترین شهریاران دودمان ساسانیان است. «خسرو دوم» نامی است که رومیان به وی داده‌اند ، درزمان او بودکه پیامبراسلام بدنیاآمد مورخان ایرانی وی راخسرو پرویز گفته‌اند ، او به جای پدرش ، هرمز چهارم بر تخت پادشاهی نشست ، در آغاز پادشاهی ، با شورش بهرام چوبین روبروشد و پس از شکست از سپاه وی به روم گریخت ، اندکی بعد با حمایت قیصر روم و با سپاهی که وی در اختیارش گذاشته بود به ایران بازگشت ، بهرام را شکست داد و تاج و تختش را پس گرفت ، قیصر روم همچنین دخترش که مریم نام داشت را به زنی به او دادهمچنین خسرو همسر دیگری به نام شیرین داشت که داستان عشق آن دو از پرآوازه‌ترین داستان‌های عاشقانه ادبیات فارسی است که آنرا نظامی گنجوی به نحو زیبایی سروده است این جنگ‌ها از سال ۶۰۲ تا ۶۲۷ میلادی تقریباً به مدت بیست سال ، امتداد داشت ، و شرح آن از این قراربودکه تاوقتی موریکیوس امپراتور روم بود، روابط مابین دو دربار کاملاً صمیمانه بود ، ولی در سال ۶۰۲ میلادی موریکیوس بدست فوکاس امپراتور بعدی بیزانس کشته شد ، خسرو پرویز فوکاس را به رسمیت نشناخت ، جنگ مابین دولتین شروع شد. خسرو با لشکری وارد بین‌النهرین شد و قلعه دارا را محاصره کرد و بعد از سه ماه آن را گرفت ، پس از آن قشون ایران از فرات گذشته و سایر شهر های رومی را گرفته تا نزدیکی بیروت امروزی پیش رفتند در سال ۶۱۴ میلادی سپاه ایران عازم اورشلیم شدند و توانستند بیت‌المقدس را تسخیر کنند ، کلیساها و معابد شهر ، از جمله محل مقدسی که عیسی مسیح مصلوب شده بود با خاک یکسان شد و قطعه‌ ای از صلیبی که گفته می‌شود مسیح با آن به صلیب کشیده شده و به نام صلیب راستین شناخته می‌شود ، همچون غنیمتی فوق‌العاده گران‌بها به تیسفون فرستاده شد ، خسرو به این فتوحات خود اکتفا نکرده ، شهربُراز را که یکی از سرداران نامی ایران بود با قشونی به طرف مصر فرستاد و او از کویری که مابین شامات و مصر حائل است گذشته وارد مصر شد و در سال ۶۱۶ میلادی اسکندریه را که شهری نامی و تجارتی بود گرفت ، این فتح سردار ایران اثر بزرگی در عالم آن روزی گذاشت ، زیرا مدت نُه قرن بود که مملکت مصر از تصرف ایران خارج شدوشاهان ساسانی همواره در این صدد بودند که حدود ایران را به حدود زمان هخامنشی برسانند. از طرف دیگر در سال ۶۱۷ میلادی، شاهین سردار نامی دیگر ایران از کاپادوکیه گذشته ممالک آسیای صغیر را یک به یک گرفت و به قسطنطنیه رسید. هراکلیوس(هرقل) در این زمان با سردار ایرانی ملاقاتی کرده ، سفیری نزد خسرو پرویز برای مذاکرات صلح فرستاده شد، ولی مذاکرات به جایی نرسید ، خسرو نه تنها برای مذاکرات صلح حاضر نشد ، بلکه سفیر را در حبس انداخته تهدید به قتل کرد ، پس از آن کالسدون به‌زودی توسط قشون ایران تسخیر شد و ایران تقریباً به حدود زمان هخامنشی رسید خسرو نتوانست ازاین پیروزی‌ها استفاده کندباامدن هراکلیوس به کمک فوکاس رومیان دست به حمله زده تانزدیک تیسفون پیش امدندوبه تلافی خراب کردن کلیسا وبردن صلیب آتشکده آذرگشسب راغارت کردند. این مطلب ادامه دارد* کاظم مزینانی تا جستاری دیگربدرود بن مایه: تاریخ ایران کمبریج جلد سوم قسمت ساسانیان ص ۷۰ به بعد ایران باستان پیرنیا مشیرالدوله هزاره های گمشده ج۵ص۴ تجارب العمم ابن مسکویه ص۲۲۰ ایران باستان کریستین سن ص۶۴۳* @goshetarikh

صبحی دیگر با گات‌ها

شبی یک سرگذشت امشب * جنگ گلناباد یاکلون آباد* براستی که تاریخ تکرار تکرارهاست .چندجنگ هست که شباهت عجیب به یک دیگرداردکه هرکدام تعین کننده بودند ازآن جمله میتوان به آخرین جنگ داریوش سوم واسکند( گوگمل ) جنگ یزدگرد سوم و تازیان( نهاوند) جنگ هولاکوخان مغول باخلیفه عباسی(مستعصم) در بعداد اشاره کرد که هرکدام ازاین نبردها باعث ازبین رفتن یک امپراتوری گردیدکه حال میخواهم به جنگی اشاره کنم که کمتر درموردآن صحبت شده است وآن نبرد نهایی بین نیروهای شاه سلطان حسین ومحمود افغان صورت گرفته که منجر به سقوط امپراتوری صفوی گردید.این جنگ درتاریخ روزیکشنبه اول جمادی الثانی سال(۱۱۳۴) هجری قمری درمنطقه گلناباد نزدیک اصفهان اتفاق افتاد این جنگ یک روزه مثل جنگ (گوگمل)که باخیانت سرداران داریوش منجر به کشته شدن داریوش گردید باخیانت شخصی بنام سیدعبدالله یا سیدمحمد که ازسادات مشعشعی خوزستان یکی از فرماندهان و ازمشاوران شاه بود منجربه شکست نیروهای دولت صفوی وبرچیده شدنشان گردید حال با استخراج ازمتون تاریخی به قسمتی از آن اشاره میکنم(خورشیدتازه درافق ظاهرشده بودکه دو لشگر بادقتی خاص که دراین موقع وحشت انگیز کاملا طبیعی است به نظاره یک دیگر ایستادند ، ارتش صفوی بادرخشان ترین زیورهای درباری خودرامزین کرده بفرماندهی ( محمدقلی خان اعتمادالسلطنه) ازپایتخت بیرون آمده بودند چنانکه گویی بجای مبارزه به نمایش دعوت شده اند گرانبهاترین لباسها هاو بهترین سلاحها ها اسبهاهای زیبایشان که زین و یراق هایشان به زیبایی دیده میشد خیمه و خرگاه اردوگاه صفویان رابسیارباشکوه وبا عظمت جلوه میداد ، ازسوی دیگر عده قلیلی ازسربازان که خستگی وحرارت آفتاب رنگشان را دگرگون و پوستشان رامجروح کرده بود ایستاده بودند ، لباس ها یشان بقدری مندرس و پاره شده بودکه به زحمت انهارادرمقابل گرماوسرما مصون می داشت واسب هایشان که فقط باچرم ویراق برنج داده شده بود برقی ازآنها جز نیزه و شمشیر ساطع نمیشد. حدود۶۰هزار نیروی نظامی باتجهیزات کامل وبالغ بربیست عراده توپ درمقابل ۲۰هزار نیروی لجام گسیخته که ازفرط استیصال دست به شورش زده تا پای جان بنبردپرداخته به محض شروع جنگ باخیانت آشکار شکست راپذیرفته ومنهزم شدند . حال دیگرنیروی نبود که بتواند این تعداد سرباز نیمه گرسنه را ازپیشرفت بازدارد چندروز بعد اصفهان پایتخت پراقتداروزیبای امپراتوری صفوی سقوط کرد وشاه سلطان حسین بادست خودش تاج برسر محمود غلجایی گذاشت ( شرح سقوط اصفهان را قبلا در کانالم ارسال کرده بودم) بر شهراصفهان و نظام صفویه همان آمد که قبلا برامیراتوری عباسیان و ساسانیان و هخامنشی آمده بود. بلی این بودفرجام نظامی که بجای تدبیر وخرد شمشیر راحاکم کرده بودوفساددرونی آن زیرپرده ای ازتزویر پوشیده شده بود* کاظم مزینانی تا جستاری دیگر بدرود * ماخذ* ک وزیران دکترعبدالرفیع حقیقت ق صفویه* ک تاریخ ادبیات ایران ازصفویه تاعصرحاضر ادوارد براون* @goshetarikh