دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری

🔸معنای انتخابات بی/با احمدی‌نژاد🔸 اینها برخی از تصاویری است که رسانه‌های منتسب به محمود احمدی‌نژاد منتشر کرده‌اند؛ با عنوان دعوت‌های مردمی از وی برای کاندیداشدن. در بین سیاستمداران و مقامات امروز جمهوری اسلامی، احمدی‌نژاد را می‌توان تنها کسی دانست که منطق رفتار بخش توده‌ای جامعه را دریافته و زبان سخن‌گفتن با ایشان را بلد است. (بی‌جهت نیست که همچنان در نظرسنجی‌های مختلف، با فاصله‌ای جدی بالاتر از همه‌ی دیگر نامزدها قرار دارد.) این تفاوت را در جنس همین افراد و گروه‌ها و مقایسه‌شان با دعوت‌کنندگان از دیگر نامزدها به‌خوبی دید. حتی اگر حضور این افراد را پروژه و سازماندهی‌شده بدانیم، باز این تفاوت هست که دیگر رجال سیاسی، اساساً هیچ‌گاه برای سازماندهی جماعت‌های هواداری سراغ این تیپ از جامعه نمی‌روند. و اساساً رد و نشان آن‌ها را بلد نیستند. نه جهانگیری و دیگر نامزدهای اصلاح‌طلب که این بخش از جامعه جایی در ادبیات‌شان ندارد و هیچ کانال ارتباطی با آنها نداشته‌اند و منتقد "پوپولیسم احمدی‌نژادی" هستند؛ نه قالیباف که گروه خونی‌اش به این بخش جامعه نمی‌خورد (گرچه در دوره‌ای با پوشیدن کاپشن احمدی‌نژاد تلاش نمایشی برای تصاحب رأی آنها کرد)؛ نه لاریجانی که زبان و گفتار و خاستگاهش "علمایی" است و الیت سیاسی مذهبی را نمایندگی می‌کند؛ و نه حتی جلیلی که گرچه برادرش و حلقه‌ی فروبسته‌ی اطرافیانش با نمایش‌ و شو بیش از دیگران شعار حمایت از طبقات فرودست را می‌دهند، اما اولا تصویرشان از این طبقات، کلیشه‌ای و "فانتزی انقلابی" است (از جنس پیرمرد پیرزن‌های پدرومادر شهید و روستاییان پشتیبان جنگ تحمیلی) و توان فهم تنوع و تغییرات این طبقات را ندارند، ثانیا علیرغم ادعای بسیار زبان آنها را بلد نیستند و گفتار نامفهوم و خشک جلیلی برای آن مردم قابل فهم نیست. (برای همین توده‌گرایی باند جلیلی به نمایش‌های ساختگی از جنس عکس در مزرعه و قاب‌کردن دستکش ننه‌مریم و ناسزاگویی به طبقه‌ی متوسط شهری خلاصه می‌شود.) با این اوصاف، هر موضعی نسبت به احمدی‌نژاد داشته باشیم، تا اطلاع ثانوی، انتخابات در سیاست ایران به معنای واقعی انتخابات نیست؛ مادام که نام وی جزو یکی از نامزدها نباشد. این رفتار متناقض و مصداق یک بام و دو هواست که بسیاری از تحلیلگران از ردصلاحیت او حمایت می‌کنند و خوشحال می‌شوند اما درعین‌حال به ردصلاحیت دیگر نامزدها معترض‌اند. پ.ن. موضع منفی من نسبت به شخص احمدی‌نژاد و عملکرد او و دولتش، بر مخاطبان پوشیده نیست. اما به‌رغم این موضع، برداشت و فهمم از واقعیت بخشی مهم و موثر از جامعه همین است. این را در بحبوحه‌ی ناآرامی‌های سال ۸۸ هم نوشتم که احمدی‌نژاد به‌هرطریق و با هر ترفند توانسته بخشی از حاشیه‌نشین‌ها و مطرودین جامعه‌ی ایرانی را نمایندگی کند که در "متن" سیاست نماینده‌ای ندارند. ✍محسن‌حسام مظاهری https://imgurl.ir/uploads/636_IMG__.jpg @mohsenhesammazaheri

هر دسته از تحلیلگران، روایت خوشایند خود از آنان را به اسم رفتار جمعی ایرانیان ارایه کند، اما آنان به‌موازات این تحلیل‌ها و روایت‌ها به زندگی خود مشغول‌اند. @mohsenhesammazaheri

🔸هم فال، هم تماشا🔸 منطق حضور توده‌ای بخشی از جامعه در مناسک مذهبی ـ سیاسی (گزارشی از آیین سالگرد درگذشت آیت‌الله خمینی ـ ۱۴ خرداد ۱۴۰۳) ✍محسن‌حسام مظاهری ۱ مراسم سالگرد درگذشت آیت‌الله خمینی که هرساله صبح ۱۴ خرداد در تهران و مرقد وی برگزار می‌شود، یکی از مناسک سیاسی منفرد جمهوری اسلامی است. معمولاً با این مراسم به‌عنوان یک برنامه‌ی تکراری و تشریفاتی حکومتی با محوریت سخنرانی رهبری برخورد می‌شود و سراغ ندارم که درباره‌ی آن پژوهش مستقلی انجام شده باشد. امروز پس از چند سال ساعاتی در این مراسم شرکت کردم. یک ویژگی متمایز این برنامه آن است که باوجود برگزاری در تهران اما بدنه‌ی اصلی شرکت‌کنندگان در آن را اهالی دیگر شهرها و روستاها تشکیل می‌دهند. افرادی که در قالب کاروان‌های «زیارتی» فراوان، به‌صورت زمینی و با اتوبوس، سازماندهی شده و برای شرکت در این مراسم به تهران اعزام می‌شوند. ۲ یک تغییر کاملاً مشهود نسبت به سال‌های دورتر که در این مراسم شرکت کرده بودم، فراغتی‌ترشدن آن است؛ با چنین مصادیقی: افزایش چشمگیر «موکب‌»هایی که انواع خوراکی‌ها را به صورت رایگان بین شرکت‌کنندگان توزیع می‌کردند (از هندوانه، آب معدنی، شربت‌های مختلف و کیک، تا بسته‌های ناهار گرم و سرد مثل الویه)، تعبیه‌ی جایگاه‌هایی برای اجرای زنده‌ی برنامه‌های سرگرم‌کننده برای کودکان، اسباب‌بازی‌های عمومی رایگان و... این همان تغییری است که من از آن به اربعینیزه‌شدن آیین‌های شیعی در ایران دهه‌ی اخیر تعبیر می‌کنم و مثال شاخصش، کارناوال غدیر در چند سال اخیر است. تغییر دوم، حضور مشهود اتباع افغانستانی بود که با توجه به افزایش جمعیت و میزان حضور آنان در سال‌های اخیر به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای تهران، دور از انتظار نیست. این افزایش جمعیت به میزانی بوده که حتی موکب‌ اختصاصی افغانستانی‌ها (با نام شهید مزاری) نیز در بین موکب‌ها به‌چشم می‌خورد. ۳ در هر سفرزیارتی، انگیزه‌شناسی زایران یکی از محورهای مورد توجه پژوهشگران است. در این مراسم نیز این موضوع شایسته‌ی پژوهش است. اینکه چه چیزی سبب می‌شود مثلاً گروهی از افراد بیش از ۱۰ ساعت گرما و سختی راه را متحمل شوند برای حضور در مراسمی که نهایتاً سه چهار ساعت بیشتر نیست. در این مواقع معمولاً دو دسته پاسخ دم‌دستی و کلیشه‌ای که ریشه در موضع سیاسی موافق / مخالف دارد، به‌صورت احکام پیش‌فرض و بدون مراجعه به میدان صادر می‌شود. مثلاً موافقان گرایش دارند حضور این جمعیت قابل توجه را به انگیزه‌هایی از قبیل «گرایش انقلابی» و «وفاداری به نظام» و «علاقه به آیت‌الله خمینی» نسبت دهند. در مقابل، مخالفان، کل انگیزه‌ی افراد را به مواردی از قبیل شام و نهار رایگان تقلیل می‌دهند. اما هیچ‌کدام این دو دسته قابلیت توضیح کامل این پدیده را ندارند. برای رسیدن به پاسخ دقیق‌تر، توجه به طبقات و الگوی حضور شرکت‌کنندگان در این مراسم راهگشا است. از نظر طبقاتی، آنطور که از شواهد پیداست قریب به اتفاق شرکت‌کنندگان به طبقات فرودست تعلق دارند و این را از نشانه‌هایی چون پوشش آن‌ها می‌توان دریافت. از نظر الگوی حضور هم الگوی غالب، یکی خانوادگی و دوم گروه‌های دوستان است. گروه‌هایی متشکل از زنان یا مردان هم‌محله‌ای، همکار، هم‌مسجدی و... . برخی کاروان‌ها هم از طرف سازمان‌ها و ادارات اعزام شده و متشکل از کارکنان آن‌ها هستند. همین ترکیب، این سفر و نمونه‌های مشابه (مثل قم جمکران یا راهیان نور یا مشهد یا خود اربعین عراق) را به شکلی از تفریحات جمعی مبدل می‌کند که هم فال است هم تماشا. هم زیارت است هم سیاحت. یک سفر رایگان با خانواده یا گروه دوستان به تهران که چاشنی زیارت و لااقل در مواردی اظهار علاقه و ارادات به یک رهبر کاریزمایی سیاسی مذهبی (آیت‌الله خمینی) هم دارد. ترکیب این دو دسته انگیزه است چنین سفر سختی را در چنین گرمایی مطلوبیت می‌بخشد. به‌همین‌جهت است تا چند ساعت پس از پایان مراسم،‌اطراف مرقد همچنان پر است از جماعت‌هایی که پراکنده زیر سایه‌ی درختان حصیری گسترده‌اند و مثل پیک‌نیک گروهی مشغول خوردن ناهار یا تنقلات و میوه و گپ و گفت و خنده اند و در اثنایی که کارگران مشغول جمع‌آوری داربست‌ها و ابزار مربوط به مراسم و موکب‌ها هستند، کودکان زایران در حوض‌ها و جوب‌ها مشغول بازی و آب‌تنی اند. به عبارت دیگر، این سفر به جزیی از زندگی روزمره‌ی آن‌ها مبدل شده است. مشابه اربعین. ۴ این بخش از جامعه ـ صرف‌نظر از مناقشات پیرامون درصد جمعیت‌شان ـ نوعاً در محاسبات و تحلیل‌های سیاسی و مطالعات اجتماعی نادیده انگاشته می‌شوند. بخشی که بدنه‌ی توده‌ای آیین‌های مذهبی و نیز سیاسی را تشکیل می‌دهند اما صدایی ندارند یا اگر داشته باشند، پژواکی در رسانه‌های عمومی پیدا نمی‌کند.

حمیده زرآبادی دومین زنی که برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کرد. با گرایش اصلاح‌طلبی و حجابی بدون چادر. @mohsenhesammazaheri

ریاست جمهوری زن مسئله دوم است! ✍یاسرعرب پاسخ بخشی از مردم در مورد ریاست جمهوری زنان را در این ویدئو می‌توانید ببینید. اما به نظر حقیر این مسئله دوم است. مسئله اول باورمندی خود زنان به توانمندی خودشان است. مسئله اول اعتماد به نفس درونی است که زنان در کشور ما باید به دست بیاورند. خوب به یاد دارم در جلسه‌ای باحضور بانوان فعال حوزه زنان وقتی موضوع توسعه و جایگاه زنان در صد سال اخیر را بر شمردم و به ایده‌ی《دولت زنان》پرداختم، یکی از خانم‌های داخل جلسه خودش ایده را از نگاه جامعه تحت عنوان《دولت خاله خان‌باجی‌ها》مورد تحقیر قرارداد و چند خانم دیگر هم با آن همراهی کردند. جالب‌تر حتی خود سوال این گزارش است که به نحوی یک پیچیدگی درونی دارد و عبارت《باید اجازه داشته باشند؟》یک نوع ملاحظه‌ی زبانی را در خود مستتر دارد. شاید علت این است که طراح همین سوال نیز یک خانم بوده! خانمی که اتفاقا خود تحصیل کرده و دغدغه‌مند است ولی به عنوان یک زن ناخواسته آن ترس درونی و آن احتیاط روانی را در قالب سلطه‌‌ی اجازه‌ و عاملیت دیگری به زبان آورده و عمقِ عمیق احساس عدم فاعلیت و اعتماد به نفس را با یک لغزش زبانی نشان داده است. @Kherad_Jensi

🔹چشم‌انتظار موج ثبت نام زنان کاندیدای ریاست‌جمهوری 🔹 ۱ برگزاری زودهنگام و غیرمترقبه، انتخابات پیش رو را به صحنه‌ی نمایش مبدل کرده است. صحنه‌ای که بضاعت جریان‌های سیاسی و رجالی خود را در قامت مدیریت اجرایی کشور می‌بینند، در آن ظاهر می‌شوند. ۲ در این صحنه‌ی نمایش، اما جای زنان خالی است. به‌ویژه که این اولین انتخابات پس از جنبش اجتماعی زنان (زن، زندگی، آزادی) است و جامعه‌ی ایرانی در فاصله‌ی انتخابات پیشین تا امروز، به اندازه‌ی چندین سال تغییر کرده است. ۳ یک اتفاق خوب که هنوز برای وقوعش زمان هست، موج ثبت نام حداکثری زنان واجد شرایط کاندیداتوری است؛ از همه‌ی جریان‌ها و گرایش‌ها. (از خانم‌های ابتکار و مولاوردی و جنیدی تا وحید دستجردی و حتی علم‌الهدی؛ هرکس که تجربه‌ای از حضور در لایه‌های بالای سیاست داشته.) نفس این ثبت نام در موقعیت تاریخی امروز مهم‌تر از نام‌ها و کارنامه‌هایشان است. ۴ چراغ اول را امروز خانم زهره الهیان روشن کرد. الهیان نماینده‌ی ادوار مجلس با گرایش اصول‌گرایی است و شخصا قرابتی با مواضع سیاسی وی ندارم. اما اقدام امروزش و نمایش اعتماد به نفس در بیان شعار و برنامه انتخاباتی مستقل از صف طویل مردان هم‌جناحی‌اش تحسین‌برانگیز است. ۵ مهم نیست که طبق قانون نانوشته و ناعادلانه، همه‌ی این زنان ردصلاحیت خواهند شد. مهم آن است که این سد بالاخره باید شکسته شود و ساختار سیاسی و مدیریتی کشور به سمت عدالت جنسیتی هدایت شود. تا روزی که ریاست‌جمهوری یک زن کاردان و شایسته دست‌یافتنی شود. ۶ در ادوار گذشته، خانم اعظم طالقانی با استقامتی ستودنی و به‌تنهایی بار این مقاومت و مبارزه را بر دوش می‌کشید. باید دید آیا دولتزنان و سیاستزنان اصلاح‌طلب و اصولگرا و مستقل حتی به اندازه‌ی برخی دولتمردان و سیاستمردانی که این روزها راهی وزارت کشور شده‌اند، اعتماد به نفس و انگیزه‌ی لازم را برای این کنش مهم دارند یا نه. هنوز دو روز باقی‌ست. @mohsenhesammazaheri

🔻آیت‌الله سیستانی و تعطیلی روز شنبه ✔️پس از تصویب تعطیلی روز شنبه در مجلس شورای اسلامی برخی از علمای قم واکنش نشان دادند و از باب تشبه به یهودیان مصوبه مجلس درباره تعطیلی روز شنبه را ناصواب شمردند. روز جمعه و شنبه در بسیاری از کشورهای اسلامی تعطیل است اما از آنجا که عراق در میان کشورهای اسلامی مانند ایران از اکثریت شیعی برخوردار است مواجهه قانون‌گذاری و شریعت در این کشور با ایران بيشتر قابل مقایسه است. محمدهادی زاهد غروی در یادداشتی، مبانی و زمینه‌های فقهی آیت‌الله سیستانی را در مواجهه با استفتائی که چند سال پیش از ایشان درباره تعطیلی روز شنبه شده بررسی کرده است. 📎 پیوند به متن کامل این یادداشت در سایت دین‌آنلاین https://www.dinonline.com/43327/ 🆔 @dinonline

‌ 💎معرفی «مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا: دینی که مادی است و اهمیت دارد» Marei, F., Shanneik, Y., Funke C. (eds). (2024). Shiʿi Materiality Beyond Karbala, Leiden: Brill. پژوهشگران مطالعات ادیان، دین را به مثابۀ نقطۀ مشترکی برای گردهم‌آمدن محققانی که در دین‌پژوهی، مطالعات اسلامی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و مطالعات فرهنگ مادی فعالیت دارند، تلقی کرده‌اند؛ نقطه‌ای که حول آن می‌توانند با یکدیگر همکاری و مشارکت قابل توجهی در مطالعه دین داشته باشند. بررسی سبک‌های زیبایی‌شناختی فضاهای مذهبی، آئین‌ها و مناسک‌ مادی از پیش پا افتاده‌ترین بررسی‌هایی است که ممکن این مطالعات شامل آن‌ها شود. کتاب پیش رو به بررسی جلوه‌های مادی و چندحسیِ اسلامِ شیعی در بافتارهای جمعیتی و جغرافیایی متنوع و کمتر مطالعه شده می‌پردازد. مقالات این کتاب علاوه بر مباحث مفهومی، به مطالعاتی موردی پرداخته که مرزهای مطالعات اسلامی، مطالعات دینی، مطالعات میراث فرهنگی، و انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین را فراتر می‌برد. مقالات این مجلد نشان می‌دهد که چگونه اشیاء مادی و امورِ کمتر-مادی سبب می‌شود تا «حضور» و «ظرفیت» امر قدسی ملموس شود، روابط نزدیک بین بشر و فرابشر گسترش یابد و در نهایت موجب می‌شود که این اشیاء در نقش دروازه‌هایی به جهان دیگر و ماوراء حاضر شود. این مجلد اشیاء مادی مذهبی را در جایگاه اجزاء لاینفک فرآیند میراث‌سازی معرفی می‌کند، فرایندی که کنش‌گران اجتماعی و سیاسی در جریان برسازی و فراگیر کردن میراث مذهبی به وجود می‌آورند. ⬇️ دریافت فایل کتاب (دسترسی آزاد) #انعکاس_کتاب @Khanishha @Inekas

‌ 🗂 فهرست مقالات «مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا: دینی که مادی است و اهمیت دارد» Marei, F., Shanneik, Y., Funke C. (eds). (2024). Shiʿi Materiality Beyond Karbala, Leiden: Brill. ⭐️مقدمه: مادیتِ فرهنگِ شیعی فراسوی کربلا فؤاد جهاد مارعی و یافا شانیک ⭐️بخش اول: دیداری و شنیداری بودن مادیت شیعه ۱. ادبی و پنهان برخی مادیت‌های مذهبی بکتاشی سارا کوئن ۲. عبادت واسطه‌گرانه آوا و رسانه در شیعۀ دوازده‌امامی آذری-ترکی فراملیتی استفان ویلیامسون فا ۳. پیام‌های شنیداری: جشن‌های حزب‌الله، موالید پیامبر در لبنان اینس واینریش ۴. مادی‌سازی حافظۀ فرهنگی: از مراثی جنگی تا ستایش‌گری به سبک پاپ در ایران معاصر مریم ارس ⭐️بخش دوم: چشم‌اندازهای جنسیتی در مادیت شیعی ۵. خویشاوندی عاطفی خون، مادران و شهدا در میدان‌های نبرد جنگ ایران و عراق سنا چاوشیان ۶. زورخانه رویکردی مادی به تجسم فضیلت اخلاق مردانۀ شیعۀ دوازده امامی اینگویلد فلاسکرود ۷. خدمت: در ملازمت اهل‌بیت جنسیت، کنشگری و سرمایۀ اجتماعی در هنر مجسمه‌سازی مذهبی شیعه در کویت ندا الحدید ۸. قیمت زن یا نشانۀ عشق؟ گفت‌وگویی در مادیت مهریه در ازدواج شیعی در مهجر ماریانه هافنور بو ⭐️بخش سوم: اشیاء قدسی و مادیت جهان / زندگی شیعی ۹. تربة الحسین توسعۀ یک آئین تبرک در جامعۀ شیعی اولیه هادی گرامی و علی عمران سید ۱۰. جایگاه اشیاء مادی در زیارت علویان امیلیا گلهر ۱۱. نورافشانی جشن‌ها، نماز و زیارت قبور جشن نیمه‌شعبان در کشمیر حکیم سمیر حمدانی ۱۲. درختان آرزو و سنگ‌های پایکوبی مراسم سبز و مادی در مقبره علوی ابدال موسی کریستن گروبر ⬇️ دریافت فایل کتاب (دسترسی آزاد) #انعکاس_کتاب @Khanishha @Inekas