تجربهٔ تفکر

این ديگه چه احمقیه! بحث سکوت قشر روشنفکر دین‌ستیز (اعم از به‌اصطلاح فیلسوف که معلوم نیست دقیقا چگونه جانوری است تا به‌اصطلاح متخصصان هر حوزه خاص از علوم انسانی) نسبت به پدیدارهایی که خوشش نمی‌آید ببیند مثل راه‌پیمایی اربعین یا مراسم مذهبی سالیانه محرم و غیره تا همین تشییع جنازه‌ها و واکنشش به فلان اتفاق در پادشاهی موروثی مطلقه عربستان یا برنده شدن فلان «سوژه جنسی» در فلان جشنواره یا تشییع جنازه امثال مرحوم مرتضی پاشایی یکی از رسواترین مظاهر ورشکستگی و سیاست‌زدگی قشر روشنفکر در ایران و شاید خاورمیانه است.

برایم جالب شد جناب محدثی این خبر فوری دارم با خودم فکر می‌کنم که «نظام انتظاراتِ» این جماعت از علمی مثل جامعه‌شناسی چیست؟ اینکه مثلاً یوسف اباذری در تویتی از حجم عظیم جمعیت اظهار شگفتی کند؟! یا شما طی مقایسه‌ای آماری این مراسم را با مراسمات مشابه مقایسه کنید و بگویید ای ول نمودارش رو به فزونی بود؟! یا الان دقیقاً از مصطفی ملکیان که اصلاً جامعه‌شناس نیست بلکه فیلسوف فرهنگ و اخلاق است چه انتظاری دارند؟ که مثلاً چه بگوید؟ اینکه آن گفتار عادت‌واره‌ی تبلیغاتیِ رسانه‌ای را اهل فکر مکرر سازند؟ چه درکی از علم خاصه علوم انسانی می‌تواند چنین توقعی ایجاد کند؟ این نزول سطح انتظار، ناشی از انزوای هولناک رسانه‌ی جمهوری اسلامی از محافل علمی بوده است. این دیگر اصلاً سنخی کار رسانه‌ای سیاست‌مدارانه نیست، بلکه واقعاً بازنمایِ یک انتظار جدی است. واقعاً سازندگان این برنامه تصور کرده‌اند که کار دانشمند جز این نیست! این نگاه تکنسینیستی به علم انسانی همان‌گونه‌ای است که به علوم فنی مهندسی دارند. اینکه مهندس موشک بسازد و جامعه‌شناس هم هورا بکشد! همین! به نظر من مسئله‌ی مهمی اینجا هست. چرا در قرن جدید خاصه در جوامع بلوک شرقی، این توهم ایجاد شد که قدرت می‌تواند علم خلق کند بی‌آنکه خودش عالم باشد؟ من راستش مهم‌ترین انگیزه‌ام برای مطالعه پدیدارشناسیِ هوسرل این بود که آخرین کسی بود که تمام‌قد و شجاعانه در مقابل هرگونه زیردست‌سازیِ علم نسبت به سیاست مقاومت کرد. به هر حال تفهیم این حقیقت به سازندگان این برنامه که هر کدام از آن چهره‌ها جهانی است که می‌تواند نظامی فکری داشته باشد که تمامی باورها و ارزش‌های از پیش‌پذیرفته‌ی آنها را به پرسش بکشد و در معرض نقادی قرار دهد و هدف خلقت از حضور چنین کسانی زدن نظام باورها بر سنگ محک‌شان با گفت‌وگوی آزادانه است، دیگر کاری نشد است. اما دست کم خود ما نباید فراموش کنیم که هیچ قدرتی در کهکشان راه شیری و فراسوی آن، نمی‌تواند به صرف قدرت علم بسازد. اگر بنا به فرض خدا دارای قدرت مطلق است همزمان دارای علم مطلق نیز هست و علم‌اش ناشی از قدرت‌اش نیست، بلکه برعکس این قدرت اوست که ذیل علم اوست. در خود جهان‌بینیِ تشیع، نکته در این است که اصل دعویِ علی ابن ابی طالب بر خلافت به خاطر علم بالاترِ اوست، نه نسبت فامیلی که بقیه هم داشتند پس بنا به گزارش خود تشیع مصالح سیاسی را باور نداشت چون اعلمیت برای وی ذیل سیاست قرار نمی‌گرفت. انتقاد به جای مصطفی ملکیان از اینکه آقای رئیسی علم بالاتر ندارد و در جایگاه بالای سیاسی ایستاده است، در دل همین نظام‌جهانی‌بینی، اتفاقاً معنادار بود و در اصل دعای خیر بود رئیسی را و خلق را. علی‌نجات غلامی

بوده (= باشنده) آن است از خبرهای دیه‌ها، کمی برخوانیم بر تو، از آن است برجای‌بوده و هست نیست‌شده (ترجمۀ: ذلكَ من أنبَاءِ القُریٰ نَقُصُّهُ عَلَیْكَ مِنهَا قَائِمٌ وَ حَصِیدٌ). (ترجمۀ تفسیر طبری، 3: ۷۲۳ /ح4) ملکا عاشق جمال توئیم منتظربودۀ جلال توئیم (سنائی غزنوی، ۱۳۶۰: 110) رخسار تو زیر زلف مشکین صبحی است مقیم‌بودۀ شام (جهان‌ملک خاتون، ۱۳۷۴: 327) شده (=شونده)، آمده (=آینده) غرق می‌شود در آب و بیرون می‌آید اینت شگفت که آن است هم به آب فروشده و هم برسر-آب‌آمده (ترجمۀ: لَهُ مِنْ رَاسِبٍ طَافٍ) (مقامات حریری، ۱۳۶۵: 2/ 300) [...] شواهد یادشده نشان می‌دهد که کاربرد صفت فاعلی نقلی به‌عنوان صفت فاعلی مضارع از روزگاری دور در زبان فارسی رواج داشته‌است. اما رایجترینِ اینگونه صفتها دو صفتِ «بایسته» و «شایسته» (و مشتقاتِ آنها) هستند که نشان می‌دهند کاربرد صفت فاعلی نقلی به‌عنوان صفت فاعلی مضارع، در ناخودآگاه اهل زبان، بیش از آنچه گفتیم طبیعی و رایج بوده‌است. صفت فاعلی نقلی https://t.me/QalamAndaz/62 نویسنده مسعود راستی‌پور بین این صفت فاعلی نقلی فارسی و آن وجه وصفی ناگذر یونانی ارتباط جالب توجهی وجود دارد که شگفتانه طرح هر دو با همزمانی تصادفی همراه شد.

صفت فاعلی نقلی به‌عنوان صفت فاعلی مضارع به یاد دکتر محمود مدبّری چندی پیش خبر درگذشت دکتر محمود مدبّری، پژوهشگر پرتلاش و کم‌ادّعای زبان و ادب فارسی، به گوشمان رسید و مایۀ افسوس بسیار شد. نگارنده از تألیف‌ها و تصحیح‌های ایشان بهرۀ بسیار برده‌است و اگرچه هیچ گاه با ایشان ملاقاتی نداشته، خود را از دوستداران ایشان می‌داند. چند سال پیش جشن‌نامه‌ای برای ایشان تهیه شد و نگارنده نیز، به لطف آقای منوچهر فروزنده فرد، مقاله‌ای به ایشان تقدیم کرد. از آن‌جا که این جشن‌نامه هیچ گاه به انتشار کاغذی نرسید، فرصت آن فراهم بود تا نوشتۀ خود را بازبینی کنم و آن را اصلاح کنم. اینک صورت اصلاح‌شدۀ آن نوشته را به یاد آن استاد درگذشته تقدیم می‌کنم. نام و یادش گرامی باد.

طرح تصحیح انتقادی و چاپ مجموعه‌آثار شهاب الدين يحيي سهروردی در ١٣ مجلد که گمان کنم تا الان ٩ یا ١۰ مجلدش چاپ شده و من مجلدات ١ و ٣ اش را دارم.

به نام خدا می‌گویند ایدئولوژی یعنی داشتن پاسخهای قدیمی و ازپیش‌داده ‌شده به پرسش‌های جدید. نیز هر بار می‌گویند: فتوشاپ است، عکسها تکراری است، ضرب و تقسیم کنید ٢/۵% بیشتر نبوده، من که یک بار هم نرفته ام اما شنیده ام ساندیس می‌دهند، بچه‌های مدرسه را می‌برند، از شهرهای دیگر با اتوبوس آدم برده اند، بله! ایدئولوژی این است. 😊

به نام خداوند جان و خرد در زبان یونانی دو مبحث مشکل و از وجهی متصل به هم وجود دارد تحت عناوین «وجه وصفی» و «باب ناگذر». این دو مبحث در کتاب آموزش زبان یونانی باستان؛ ترجمه و تألیف: ژانت بلیک و ایمان شفیع‌بیک؛ نشر سینا؛ 1395 به صورت بسیار اجمالی و مبهم آمده است. ما در زبان فارسی (و نیز عربی و انگلیسی) وجه وصفی را گاه به نام اسم فاعل (present participle) و اسم مفعول (past participle) می‌شناسیم اما این دو دقیقاً به یک معنی نیستند. در زبان فارسی «خورنده» اسم فاعل و «خورده» اسم مفعول است چنانکه در عربی «فاعل» اسم فاعل و «مفعول» اسم مفعول است اما در زبان یونانی وجه وصفی گذرا/ معلوم از صرف یا صیغۀ معلوم فعل و وصف فعلی مجهول یا ناگذرا-مجهول از صیغۀ ناگذرا-مجهول فعل ساخته می‌شود. نیز ما «باب ناگذر» را گاه تحت عنوان «فعل لازم» می‌شناسیم که باز این دو یکی نیستند. متن پیآیند ترجمۀ فقراتی درباب این دو موضوع از منبع زیر است که روشنی خوبی دارد: AN INTRODUCTION TO ANCIENT GREEK (A Literary Approach); Second Edition; Revised by C.A.E. Luschnig Deborah Mitchell; Hackett Publishing Company, Inc.; 2007. ترجمۀ اصطلاحات صرفی و نحوی خاص متن را عمدةً با مراجعه به کتاب راهنمای زبان سنسکریت (دستور زبان، متنهای گزیده، واژه‌نامه)؛ تألیف محمدتقی راشد محصل؛ نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ 1389 انجام دادم. ادامه در: http://denkenserfahrung.blogfa.com/post/313

سینما: شما که [...] این رفتار دخانچی رو چگونه میبینی؟ محمد نورالهی: یک آفتی که در بین اهل علوم انسانی هست این است که گاه حرص و آزی زیاده می‌یابند در خرجکرد و به‌رخ‌کشیدن آموخته‌هایشان یا ابداع نظریه‌های نو. این اتفاق گاهی بی‌توجه و حتی بی‌ربط به موضوعی که به بهانه‌اش دارند افاضه می‌فرمایند می‌افتد. Mohammad Raof: متاسفانه تخصصش را هنوز نفهمیدم چیست در همه علوم انسانی فکر کنم نظر میدهد یکجایی گفته بود دعوتم کردند سخنرانی محرم یکجا فیلم نقد میکند و... محمد نورالهی: یک کتاب نوشته که واقعا موضوع مهمی دارد: اسلام سیاسی در مصداق جمهوری اسلامی به اسم پسااسلامیسم شروع کردم بخوانمش ولی متأسفانه مدام کارهایی برایم پیش آمد اگر آن را که رساله دکتریش بوده با دقت بخوانیم به گمانم نقاط ضعف و قوتش را بهتر از هر چیز دیگر خواهیم دریافت

گاه چه استفراغ‌های ذهنی تهوع‌‌آوری را این روزها شاهد ایم و چگونه ذات رذل برخی اصلاح‌طلبان خودش را نمایان می‌کند.