دانشنامەو هەورامانی

🔶گردشگری یا تخریبگری؟ ✍ اسماعیل شمس 🔻پیشتر درباره تٲثیرات خطرناک کولبری بر زیست‌بوم و زندگی مردم کردستان به ویژه هورامان نوشته‌ و تٱکید کرده‌ام که کولبری و درآمد فوری آن سبب بی‌علاقگی جوانان به تحصیل و رهاکردن کارهای تولیدی شده است؛ به نوعی که مردم برای آبیاری و دامداری ناچارند از کارگر غیربومی استفاده کنند. در گذشته، چشم‌انداز زیست و معیشت در هورامان به‌سبب جغرافیا و تنوع آب و هوایی، ترکیبی بود. مردم به‌شکل همزمان کشاورزی،دامداری،باغداری،زنبورداری،مرغداری و حتی صید ماهی می‌کردند و مازاد محصول خود را در نقاط دور و نزدیک می‌فروختند. آنان صدها گیاه و محصول خودروی زیر و روی زمین و جنگلها و مراتع را می‌شناختند و بخش اعظم خوراک خود و دامهایشان را از جنگلهای منطقه به دست می آوردند. در این جنگل، یک درخت و درختچه و گیاه و بوته بی‌فایده نبود و از هر وجب آن استفاده مطلوب می‌شد و آسیبی هم به محیط زیست و چرخه طبیعت وارد نمی‌گردید. ۴۰سال پیش در هرکدام از روستاهای هورامان حداقل ۴۰۰ رٲس بز، صد گاو شیرده و دهها گوسفند وجود داشتند و نه تنها کسی از شهر لبنیات نمی‌خرید، بلکه مازاد آن هم به شهر فرستاده می‌شد. با کمال تٲسف امروز در بیشتر این روستاها دامداری سنتی دیده نمی‌شود و جنگلها یا طعمه آتش می‌شوند و یا توسط برخی‌گردشگران و افراد بی‌مسئولیت از بین می‌روند و برای تهیه زغال فروخته می‌شوند. 🔻موضوع این یادداشت و در ادامه یادداشت قبلی، گردشگری افسارگسیخته‌ای است که این‌روزها در حال اتمام کار ناتمام کولبری است و در آینده‌ای نزدیک آخرین میخ را بر تابوت چشم‌انداز ترکیبی هورامان خواهد زد. هورامان منطقه‌ای کوهستانی است و آب و خاک و جنگل آن بسیار محدود است. متٲسفانه شمار زیاد گردشگران، بافت جنگلی منطقه را تخریب و زباله‌ و پسماند آنان به سبب شیب بالای زمین، آب و محیط زیست را آلوده می‌کند. همین الان بیشتر فاضلاب و زباله‌های موجود بازیافت نمی‌شوند و در گودالهای پایین و کنار شهر و روستا دفن می‌شوند که سبب آلودگی آب چشمه‌های پایین دستی و گسترش انواع بیماریها شده اند. افزون بر آن هورامان موزه تاریخ و فرهنگ و گنجینه لغات و اصطلاحات این سرزمین است. نابودی زبان و فرهنگ و میراث مادی و معنوی هورامان تنها به فرهنگ کرد آسیب نمی‌رساند، بلکه به کلیت فرهنگ ایران و اسلام هم صدمه می‌زند.برخی کتیبه‌ها و کتابهای کهن فارسی بدون آشنایی با زبان مردم هورامان که تنها بازمانده زبانهای باستانی این سرزمین است، به هیچ وجه قابل خواندن نیستند. فلسفه و عرفان و برخی آثار اسلامی را هم نمی‌توان بدون درک میراث معنوی هورامان بازخوانی کرد.همچنین جمعیت گویشوران هورامی بسیارکم و زبان آنها در حال انقراض است و اگر روند خرید املاک و سکونت مردمان مختلف در هورامان ادامه یابد،این زبان از تاریخ حذف خواهد شد. هورامان منطقه خاص و نادری است که نظیر آن در ایران وجود ندارد و بنابراین باید آن را حفظ کرد. من نمی‌فهمم که چرا باید این همه جشنواره در هورامان برگزار شود؟ مراسماتی که قبلاً نبودند یا محلی بودند و صبغه عمومی و عامه‌پسند کنونی را نداشتند. به‌راستی کجای ایران اینگونه است؟ گردشگران و تورلیدرها هم بیشتر به خاطر این مراسمها به هورامان می‌آیند و از فرهنگ و تاریخ منطقه بی‌خبرند و با آن هم آشنا نمی‌شوند.   🔻این یادداشت به منزله مخالفت با اصل گردشگری و دفاع از جامعه بسته نیست،بلکه خواهان توجه به زیرساختها و حفظ میراث مادی و معنوی هورامان است.گردشگری بدون زیرساختهای لازم هرچند سود کوتاه‌مدتی به بخشی از ساکنان می‌رساند،اما بهای آن نابودی زیست بوم و میراث معنوی در بلند مدت است.این فاجعه در حالی در هورامان رخ می‌دهد که در پیشرفته‌ترین کشورهای جهان هم حتی با وجود زیرساختها مقررات ویژه‌ای برای گردشگران گذاشته‌اند و در عین حال سنتی‌ترین لایه‌های زندگی خود را حفظ کرده اند.چند سال پیش در سفر به سویس در روستاها و فاصله بین شهرها گله‌های بزرگ گاو و گوسفندی دیدم که مشغول چرا بودند. در این کشور مدرن در کنار دامداری صنعتی، دامداری سنتی هم به شکل گسترده رایج بود و دولت آن را تشویق و تسهیل می‌کرد. یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های لبنیات سویس که پنیر آن یک برند مشهور جهانیست در روستای گرویر قرار داشت و روزانه هزاران توریست از مراحل تولید آن بازدید می‌کردند.در روستاهای دامنه آلپ هم که سالانه محل گردهمایی بزرگان سیاست، اقتصاد و هنر دنیاست، یکی از سنتی‌ترین شکلهای دامداری و کلبه‌های عشایری وجود داشت که نظیر آن در میان عشایر ما هم کمتر یافت می‌شود. 🔻می‌شد در هورامان هم چنین کرد، اما زهی افسوس، نه‌تنها چنین نیست، بلکه ما از تولیدکننده اصلی محصولات دامی، باغی وکشاورزی ارگانیک به مصرف‌کننده تبدیل شده‌ایم و حالا هم محیط زیست، معماری سنتی،زبان کهن،فرهنگ تاریخی و میراث معنوی خود را فدای گردشگری می‌کنیم. @kurdistanname

🎙:کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو دووەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● بلمێ سەروو شیکاری: ● ئەووەڵ غەزەڵوو تیپو پێ ● وڵامێ پەی خاڵۆی کوماسی ● لەیەک دایوەو چن بەیتێ چی شێعرێ 🎙مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خانەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی   1403/01/11   || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک

🎙:کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو یەکەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● ژیوانامەو مەولەوی ● بەشێ جە ژیواو مامۆسا مەولەوی ● پلەو مەولەوی جە زانستی دینینە ● ئایا مەولەوی سۆفی بیەن؟ 🎙مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خەنەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی   ١٤٠٣/٠١/٠٤   || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک

🎙:کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو چوارەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● بەشوو یەری جە وڵاموو خاڵۆی کوماسی ● لەیەک‌دایوەو ئەو بەیتەکاو ئی شێعرێ تا ئاخر 🎙مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خانەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی                            1403/02/1   || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک

🎥کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو یەکەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● ژیوانامەو مەولەوی ● بەشێ جە ژیواو مامۆسا مەولەوی ● پلەو مەولەوی جە زانستی دینینە ● ئایا مەولەوی سۆفی بیەن؟ 🎬مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خەنەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی     || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک

🎙:کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو یەرەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● بەشوو دووی جە وەڵاموو خاڵۆی کۆماسی ● لەیەک‌دایوەو چن بەیتێ تەرێ چی شێعرێ 🎙مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خانەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی                            1403/01/19   || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک

🎙:کڵاسو #مەولەوی_تاوگۆزی 🔸ئەرەنیشتەو دووەمی ✍بابەتەکاو ئی ئەڵقەیە: ● بلمێ سەروو شیکاری: ● ئەووەڵ غەزەڵوو تیپو پێ ● وڵامێ پەی خاڵۆی کوماسی ● لەیەک دایوەو چن بەیتێ چی شێعرێ 🎙مامۆستا هادی ئەحمەدی 📍یاگێ: پاوە- خانەقاو حەزرەتوو شێخی حیسامەددینی نەقشبەندی   1403/01/11   || تلگرام   || اینستاگرام   || فیس‌بوڪ   || یوتیـــــوب   ||  تیڪ‌تاک