دین و معنویت و عرفان در هند و کردستان

دوستان گرامی به دلایل شخصی، فعالیت کانال به صورت موقت و تا اطلاع ثانوی متوقف می شود. از این بابت عذرخواهی من را بپذیرید. با تشکر از همراهیتان.

دوستان عزیز انشالا در آینده در مورد موضوع جالب "معنویت و رقص کردی" صحبت می کنیم. شما هم درموردش فکر کنید. فعلا این ویدئوی کوتاه تقدیم به شما.

ثریا خدامرادی تصوف آغازین در کردستان تصوف خیلی زود در میان کردها ظهور کرد. در واقع در قرن ۱۲ میلادی، ما شاهد تحرکات فعال و شناخته شده صوفیان در کردستان هستیم. تاریخنگار قرن دهم میلادی، مقدسی، که حدود سال ۹۸۰ میلادی (برابر با ۳۶۹ هجری) از کردستان دیدن کرده، گزارش می دهد که در این منطقه چهل صوفی را کشف کرده که لباس پشمینه می پوشیدند و از میوه درخت بلوط تغذیه می کردند. گفته شده یک راهزن کُرد کهنسال به نام ابوالوفا حلوانی، مربوط به  بعد از سال ۱۱۱۰ میلادی، که به دین اسلام گرویده بود، مرشد معنوی یکی از طوایف کرد به نام  کردهای قلمینی شد. این مرشد کرد اولین کسی بود که در عراق عنوان تاج العارفین به خود گرفت. او ۴۰ مرید داشت که ۱۷ تای آنها اشراف زاده یا شاهزاده بودند. البته علاوه بر اینها صوفیان بسیار دیگری هم در این زمان در کردستان حضور داشتند. هگیوگرافرهای (تذکره نویسان عرفا و مقدسین) مسلمان از تعداد فراوانی زاهد و صوفی در این دوره یاد کرده اند. ممکن است حتی حضور این باندها و گروه‌های صوفیه در کوههای کردستان بوده باشد که شیخ ئادی (عدی)، رفورمیست آیین یزیدی را جذب کوههای حکاری کرده باشد. Thomas Bois, The kurds , 1966, Beirut, p. 91 https://t.me/Kurdish_Sufism_Religion

درهم به نام صلاح الدین ایوبی مربوط به سال ۱۲۱۵-۱۶ میلادی. Dirham_of_Saladin,_1215-1216.jpg ‎(800 × 389 pixels, file size: 100 KB, MIME type: image/jpeg ISLAMIC, Ayyubids. Egypt. al-Nasir I Salah al-Din Yusuf (Saladin). AH 564-589 / AD 1169-1193. Æ Dirhem (30mm, 13.32 g, 3h). Unlisted (Mayyafariqin[?]) mint. Dated AH 586 (AD 1215/6). Male enthroned facing, holding globus; name and titles of al-Nasir I Salah al-Din Yusuf (Saladin) in outer margin / Name and titles of Abbasid caliph in three lines; partial mint formula and AH in outer margins. Whelan Type III, 258-60; Balog, Ayyubids 182; Album 791.4. VF, brown patina. https://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=266414 https://t.me/Kurdish_Sufism_Religion

13 گەلاوێژ ساڵڕۆژی کۆچی دوایی مامۆستا شێرکۆ بێکەس 13 مرداد سالروز کوچ ابدی امپراطور شعر شیرکو بیکس instagram.com/shirko_bikaas 🤍🌸 @shirko_bikaas

ثریا خدامرادی اولیا چلبی (د. 1682 م.) بخشی از سفرنامه خود‌ به نام "سیاحت نامه" را، که یکی از مشهورترین سفرنامه های مربوط به قرن 17میلادی است، به دیاربکر اختصاص داده است. شرح دیدار وی از دیاربکر نشان می دهد که سرآمد بودن و پیچیدگی فکر و هنر ساکنان این شهر، وی را تحت تاثیر قرار داده است. او از شاعران دیاربکر تمجید زیادی می کند و از بسیاری از نوازندگان و سایر هنرمندان، بخصوص آنان که در هنرهای نمایشی حرفه ای بوده اند، سخن به میان می آورد. همچنین اذعان می کند که پزشکان و جراحان بسیار ماهری در این شهر وجود داشته اند. چلبی اما بیشترین تمجید خود را نثار عرفا و نهادهای مربوط به علوم اسلامی دیاربکر می نماید. او بخش‌های گسترده‌ای از کتابش را به دو نهاد تصوف و مدرسه در این شهر اختصاص داده و توضیحات گسترده تر و مفصل تری نسبت به گزارش این دو نهاد در شهرهای دیگر، ارایه داده است. چلبی هشت مدرسه علوم دینی در دیاربکر را نام برده که به نظر می‌رسد هر کدام از  آنها در یک شاخه خاص از علوم اسلامی از جمله بیان، کلام، فقه، توحید یا تفسیر تخصص داشته اند. علاوه بر این علوم، وی به تعداد نامشخصی از متخصصان هم اشاره کرده که به تدریس حدیث می پرداختند و در هر یک از مساجد مهم دیاربکر، خواندن و نوشتن و تلاوت قرآن را به کودکان آموزش می دادند. دو تا از مدارسی که اولیا ذکر کرده عبارتند از مسعودیه ( یا مرکانیه به قول چلبی) و خسرویه که هر دو جز سی یا چهل مدرسه برتر امپراتوری عثمانی محسوب می شدند. با همه اینها بجز مصلح الدین لاری، فیلسوف و تاریخ دان قرن شانزدهم میلادی، مشخص نشده که آیا عالم مشهور دیگری در این دوره در دیاربکر تدریس می کرده یا خیر. ولی کاملا روشن است که این شهر، شاگردانی را از جاهای دیگر، به ویژه کردستان جذب می کرده است. دلیل این امر آن بود که بسیاری از مدرسان دیاربکر شافعی مذهب بودند (۱). به عنوان مثال، می توان از شیخ حسن ابن محمد ابن ابراهیم کردی سورانی (متعلق به امارت کردی سوران در اطراف هەولێر یا اربیل) نام برد که در سال 65 - 1664 میلادی در دیاربکر نزد علمایی چون عمر بن جیلی تحصیل نمود. به نظر می‌رسد که طلبه های کُرد بلندپروازتر، بیشتر جذب مراکز آموزشی معتبرتر و با پرستیژ تری در بغداد، دمشق و مدینه می شدند. چلبی همچنین از سه نوع مدرسه فرعی تر، که درس‌هایشان در مساجد برگزار می‌شد نه در ساختمان هایی جداگانه، یاد می کند: مکتب سبیان (برای آموزش ابتدایی به کودکان)، دارالحدیث (برای مطالعه  احادیث) و دارالقرا (به منظور آموزش خواندن و از بر خواندن سبک های متعارف قرآن). البته وی در این‌باره خیلی مختصر و کم صحبت می کند. چلبی اظهار می دارد که مکتبهای دارالقرا ظاهراً شاگردان زیادی را جذب نکرده است، زیرا کردها بر خلاف اعراب ارزش زیادی برای حفظ قرآن قائل نبودند و ترجیح می‌دادند بر درک معنای قرآن تمرکز کنند. چلبی همچنین در مورد مدارس خاصی به نام  "دارالتعلیم" در دیاربکر سخن گفته و پنج مورد از این دست مدارس را می آورد که هرکدام مشخصا با یکی از پنج شاخه اصلی معارف اسلامی مرتبط بوده اند. در این زمینه ‌وقتی به ششمین مدرسه که نامش ذکر نشده می رسد، فهرستی از تفاسیر مورد مطالعه در آنجا را ارائه می کند. این فهرست دقیقاً به این دلیل جالب است که نشان می دهد تفاسیر مورد مطالعه در این مدرسه، منابعی نیستند که در امپراتوری عثمانی در این زمان رواج داشته اند (۲). دو مورد از هشت موردی که او نام برده به  دیلمی نامی و کسی که فیض الله هندی نام داشته منسوب هستند. این دو منبع گویا قابل شناسایی نیستند. فهرست چلبی همچنین شامل دو اثر از سه اثری است که  بیشترین استفاده را در دیاربکر قرن 17 داشته اند. اینها  انوار التنزیل بیضاوی (یا  به قول چلبی تفسیر قاضی) و ارشاد العقل السلیم ابو السعود هستند. از میان این سه، تفسیر مشهور الکشاف عن حقائق التنزیل زمخشری گزارش نشده است. چهار تفسیر باقی مانده از فهرست چلبی،  تفاسیر طبری، ابن مسعود، ابواللیث و بغاوی هستند که اینها البته در امپراتوری عثمانی نیز  شهرت نسبی داشتند. لازم به ذکر است که طبری و بغاوی شافعی بودند و این نشانه دیگری از وزنه سنگین تر مذهب شافعی در دیاربکر قرن 17 است. Mrtin Van Bruinessen, "Religious Life in Diarbekir", in  Evliya Çelebi in Diyarbekir, (eds.) Mrtin Van Bruinessen and Hendrik Boeschoten, BRILL, 1988, pp. 45 - 48 ‐---------------------------------------- ۱). در خاورمیانه تنها ملت کرد، شافعی مذهب هستند. ترک‌ها عموما حنفی مذهب، فارسها غالبا شیعه و  بیشتر اعراب، پیرو مذاهب حنبلی و مالکی هستند. وزنه سنگین علمای شافعی در دیاربکر قرن 17 می تواند دلیلی بر غلبه فرهنگ کردی در این شهر باشد. ۲). این امر می تواند نشاندهنده استقلال فرهنگی دیاربکر از امپراطوری عثمانی باشد. https://t.me/Kurdish_Sufism_Religion

ثریا خدامرادی دین در کردستان قرن هفدهم یکی از مهمترین منابع تاریخ اجتماعی دین در کردستان قرن هفدهم، "سیاحتنامه" اولیا چلبی است. البته نوشته‌های احمدخانی هم چشم‌انداز ارزشمند دیگری از زندگی دینی کردها در این سده ارائه می‌دهند. راجع به مشاهدات چلبی در مورد ایزدی‌ها کتاب چهارم "سیاحت نامه" که حاوی شرح مفصلی از لشکرکشی عثمانی علیه این گروه در منطقه سنجار است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چلبی در این کتاب، از ایزدی ها به عنوان یک اقلیت دینی که به خاطر دینشان تحت آزار و اذیت قرار گرفته اند یاد نمی کند، بلکه آنها را به عنوان یک قبیله مسلح معرفی می کند که به خاطر قدرتمند بودنشان جدی گرفته شده و تحت تعقیب بوده اند. وی ایزدی ها را، یا به قول خودش، "کردهای یزیدی" را "بی دین" می نامد اما مشخص نیست که آیا این نسبت را به دلیل اعتقادات مذهبی آنها به آنان داده، یا به عنوان ناسزا و برای بیان انزجارش از عملیات مسلحانه شان. اگرچه چلبی عموما و تقریبا همه جا هم یزیدیان و هم قزلباش ها (یا علویان به قول امروزر) را "بی دین" و "لامذهب" می نامد، ظاهرا برای او  مساله راست دینی یا ارتدکسی دینی اهمیت کمتری نسبت به وفاداری سیاسی و نظم و امنیت اجتماعی دارد. بنابراین ممکن است استفاده وی از اصطلاحات الهیاتی "بی دین" و "لامذهب" معنای استعاری داشته باشد و مرتبط باشد به  عصیان اجتماعی و اعمال مسلحانه این گروهها (لیزنبرگ این عصیانها را به غارتگری و چپاول و ایجاد نا امنی توسط این گروهها مرتبط می کند). Michiel Leezenberg, „Religion in Kurdistan“ in Hamit Bozarslan, Cengiz Gunes, and Veli Yadirgi (eds.), The Cambridge History of the Kurds, Cambridge: Cambridge University Press, 2021, p p. 483-484. https://t.me/Kurdish_Sufism_Religion