روش شناسی حقوق

در مورد کارل اشمیت چند نکته مهم قابل توجه است. اشمیت تا زمانی که زنده بود فیلسوفان حقوقی جدیش نمی گرفتند. زمانی که اشمیت در دهه 20 قرن 20 کتابهایش را می نوشت در فلسفه حقوق اسمی از او نبود. همه جا سخن از فیلوسفان نوکانتی و نوهگلی حقوق بود. علاوه براین دو جریان، جریانهای رایج فلسفه حقوق آن زمان آلمان جنبش حقوق آزاد و حقوق مبتنی بر مصلحت بودند. در نوشته ههای فرانسوی این پل روبیه بود که به طور گذرا در کتاب نظریه کلی حقوق، اشاراتی گذرا به اشمیت داشت. بین حقوقدانان پیرو هیتلر، کارل لارنز، اندیشمند داناتر و عمیقتری به نظر می رسید. بعد از جنگ جهانی دوم بود که سویه های ضد لیبرالیسم اشمیت توجه برخی از اندیشمندان حقوقی و غیر حقوقی چپ، را جلب کرد. در ایران با ظهور سید جواد طباطبایی غوغایی به پا شد و یهو متوجه شدیم آلمان حقوقدانی به نام کارل اشمیت هم داشت! بحث بر سر روش حقوقی اشمیت زیاد است و امیدواریم بتوانیم در یکی از مجلات نکاتی تازه در مورد ریشه های مکتبی نظریات اشمیت عرضه بداریم.

ورود حقوقدانان به عرصه تولید پادکست اتفاق مبارکیه. در این پیج دوستان می توانند کانال " حقوق بین سطور" را فالو نمایند.

جعفری لنگرودی کتابی به اسم فیلولوژی هم نوشته است. کاشکی ناشر اثار ایشان حداقل یک مقدمه ای برای کتابهایش بنویسد تا بفهمیم خلاصه ادعای این بزرگوار چیست. می دانید که وقتی قرار باشد خلاصه ای برای یک کتاب بنویسی تازه به طور جدی از خود می پرسی خلاصه حرف نویسنده چیست. نویسندگان مقالات را ملزم کردیم که چیکده ای برای مقاله شان بنویسند. پشت این الزام، فلسفه ای وجود دارد. این فلسفه بر این اصل روشی مبتنی است که کار علم وحدت بخشی است و نویسنده باید خائوس ظاهری و بیرونی را تبدیل به نظم و نوموس کند. ناشران بزرگ جهان هم از همین رسم مالوف تبعیت می کنند و در تارنماهای خود چیکده ای از کتاب را در معرض دید خواننده قرار می دهند.

✅مقایسه دو کتاب فلسفه حقوق کاربردی در ایران؛ فلسفه مسئولیت مدنی آقای دکتر بادینی و فلسفه مسئولیت قراردادی آقای دکتر رضایی نژاد 1- توضیح کوتاه در مورد فلسفه حقوق کاربردی: جان آوستین حقوقدان و نظریه پرداز انگلیسی مبدع عنوانی بود به نام نظریه حقوقی کلی general jurisprudence. نظریه کلی آوستین در مقابل نظریه اختصاصی حقوق قرار می گیرد. نظریه اختصاصی حقوق به جای پرداختن به حقوق به طور عام و انتزاعی به رشته خاصی از حقوق می پردازد. فلسفه اختصاصی حقوق را برخی فلسفه حقوق کاربردی applied legel philosophy می نامند. مثلا کتاب فلسفه مسئولیت مدنی اقای ایزاک انگلارد، زیر مجموعه فلسفه حقوق کاربردی منتشر شد. 2- جدال مکاتب در حقوق: ارنست امانوئل بکر حقوقدان آلمانی کتابی دارد به نام " در مورد جدال مکتب تاریخی و فلسفی حقوق" Ueber Den Streit Der Historischen Und Der Filosofiscnen Rechtsschule. از عنوان کتاب بکر پی می بریم که بین مکتب فلسفی حقوق از یک طرف و مکتب تاریخی حقوق جدالی وجود دارد. این جدال را شما در کتاب حق طبیعی و تاریخ لئو اشتراوس و نیز مقاله رمون سالی حقوقدان فرانسوی می توانید مشاهده کنید. پیروان مکتب تاریخی حقوق به هیچ عنوان از نظر روش و ارزش متوسل به عقل و طبیعت نمی شوند. 3- رویکرد فلسفی به حقوق اصولا متافیزیکی و نظری است ولی در رویکردهای دیگر مثل مکتب تاریخی و عمل گرایی حقوقی، اعتقادی به اصالت نظریه و دکترین وجود ندارد. در مقایسه دو کتاب ذکر شده، آقای رضایی نژاد سعی کرده به طور گذرا به نظریه های برخی از حقوقدانان محالف با فلسفه ورزی در حقوق اشاره نماید مثلا نظریه وینشاید از پیروان مکتب پاندکتیسم نقل می شود که می گوید حقوق را کاری با اخلاق و اقتصاد و سیاست نیست. ولی کتاب دکتر یادینی ملغمه ای از نظریه های مختلف حقوق است. هم از جامعه شناسان حقوق گفته می شود هم از فیلسوفان حقوق و هم از واقع گرایان و پیروان حقوق و اقتصادی که به شدت ضد فلسفه. این درحالی است که کتاب عنوان "فلسفه مسئولیت مدنی" را با خود به یدک می کشد. این درحالی است که حقوقدانان ضد فلسفه، یه هیچ وجه عنوان فلسفه حقوق را برای کارشان برنمی گزیدند. شما به هیچ وجه نمی بینید که مثلا هنری مین، جان آوستین، یا پوختا و پیروان پاندکتیسم اسم کتابشان را گذاشته باشند" فلسفه حقوق". یا کلسن تحت تاثیر پوزیتیویستهای قرن 19 المان مانند برگبوم، مرکل و لاباند از عنوان نظریه کلی حقوق استفاده می کرد.

به لطف مفاهیم و کانستراکشن ها است که واقعیات اجتماعی تبدیل به واقعیات حقوقی می شوند. (رمون سالی) این میراث ایده الیسم فلسفی کانت و هگل است که مانع الحاق حقوق اروپایی به واقع گرایی یا طبیعت گرایی می شود. (کریستوفل گریچنیگ, مارتین گلتر: واگرایی فراآتلانتیک در اندیشه حقوقی: حقوق و اقتصاد آمریکا در مقابل دکترینالیسم آلمان) ریپر در جمله ای مشابه در نقد واقع گرایان می نویسد: واقعیت خامی وجود ندارد و در نهایت همه چیز در معرفت شناسی حقوقی، برساخته و ذهنی است.

آنتی تز: یک نظام پیچیده فلسفه به هیچ وجه پیش شرط اندیشه حقوقی نیست. (پوختا).

یکی از نشانه های ورود به فلسفه حقوق، اتصاف به یک ایسم است. تحلیل های حقوقی را وقتی می توان تحلیل فلسفی نامید که تحلیل گر آگاهانه از یک ایسم و روشی بهره گیرد. در کشور ما هر رای وحدت رویه ای که صادر می شود صدها حقوقدان سر بر می آورند و رای دیوان عالی را تحلیل می کنند. یکی از این تحلیل گراها نمی گوید من براساس فلان روش، رای دیوان را تحلیل می کنم. البته ممکن است یکی نااگانه از روشی بهره گیرد اما تحلیلی که در آن خوداگاهی روشی وجود نداشته باشد را نمی توان دارای وصف علمی دانست.

منشا بی واسطه مالکیت، نه امتیاز اعطایی از سوی خدا بلکه نتیجه کنش یا توافق صریح یا ضمنی انسانی است.(پوفندورف). دوستان متافیزیکی و لیبرال این ایده که مالکیت نتیجه تلاش و کار است را ایده ای کمونیستی می دانند اما اگر از منظر شرایط امکان مدرنیته بنگریم ایده پوفندورف در مقابل ولایت مطلقه خدای قرون وسطی قرار می گیرد و به نوعی راه مدرنیته را فراهم کرد. بعد از پوفندورف، لاک، گوته و و رودولف ایرینگ به شدت بر این ایده کلی تاکید کردند که منشا حق نه طبیعت بلکه مبارزه و تلاش است.