دفترِ ایام از روزگاران ایران

۴ آبان مصادف با زادروز #محمدرضاشاه #پهلوی در سال ۱۲۹۸ و همچنین تاجگذاری ایشان در سال ۱۳۴۶ است. به این مناسبت و در دومین سالروز تاجگذاری پهلوی دوم، این تصنیف توسط استاد #شجریان با آهنگسازی #مهدی_خالدی در سال ۱۳۴۸ اجرا و در برنامه‌ی #یک_شاخه_گل ۴۴۶ رادیوی ملی ایران پخش شد. آفتابی شد درخشان زان همایون گاه پرتو افکند تاج شاهی به فرقِ شاهنشاه تاجداری که زهره و مه و مهر زیر سایه‌اش به جان برند پناه چیست آن آفتاب؟ رایِ ملک چیست این ذات ؟ ذات اقدسِ شاه کوش ای همایون پروین خسرو بلند از سر بین چون بر آید فراز مسند و گاه مهر یزدان همیشه همره شاه سایه با سایه دار شد همراه شد چو لله که از جلوس تو شد بخت همراه و کار بر دلخواه @Department_Of_History_UT

‏‍ جنبۀ آیینی و بُعد سمبولیک شهر در شرق باستان شهرها به‌طور کلی در عقاید آن زمان جایگاه خاصی داشته‌اند. به زبان بابلی، که یکی از لهجه‌های زبان اکدی است، شهر را «الوم» (ālum) می‌گفتند که نقطۀ مقابل بیابان (ṣērum) محسوب می‌شده است. بیابان در ادبیات شرق باستان جایگاه حیوانات وحشی و دیوها و ارواح سرگردان بوده، حال آن‌که شهر نقطۀ مقابل آن و مرکز تمدن و مدنیت قلمداد می‌شده است. در ادبیات سمبولیک شرق باستان این دو واژه به‌کرات به‌صورت دو قطب متضاد در مقابل هم به‌کار رفته‌اند. شهر از یک سو نماد قدرت سیاسی و از سوی دیگر مرکز مذهبی بوده است. به همین سبب نیز شهرها به خدایان نسبت داده می‌شدند و مراکز دینی را تشکیل می‌دادند. به عبارت دیگر، آنها مکانی مقدس و مرتبط با خدایان تعبیر می‌شدند. در این دیدگاه، حصارها نقش خاصی ایفا می‌کردند، زیرا محوطۀ شهر را، به عنوان مکانی که در آن نظم الهی حاکم است، از بی‌نظمی حاکم در بیابان تفکیک و از آن محافظت می‌کردند. دروازه‌ها نیز به‌عنوان گذرگاه بین دو فضا از اهمیت خاصی برخوردار بودند. احتمالاً به همین سبب محاکمات را، چنان‌که در متون بارها ذکر شده، در کنار دروازه‌های شهر برگزار می‌کردند. اجرای حکم در حقیقت قضاوت بین نظم و بی‌نظمی محسوب می‌شده و دروازۀ شهر، به‌عنوان حائل بین نظم مدنی درون شهر و توحش بیابان، بهترین محل برای اجرای حکم بوده است؛ محلی که در آن تصمیم می‌گرفتند که آیا امری در مدنیت شهری پذیرفته شود یا به بی‌نظمی و توحش نسبت داده و طرد شود. این دیدگاه در #چغازنبیل نیز در اسم یکی از دروازه‌ها که «دروازۀ عدالت» نام داشته، به‌خوبی منعکس شده است. 📚چغازنبیل: بافت شهری و جنبه‌های معماری در ایلام باستان، تألیف دکتر بهزاد مفیدی نصرآبادی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۴۰۱، صص ۵۷-۵۹ @Department_Of_History_UT

چهارم آبان‌ماه ۱۲۹۸، #محمدرضاشاه #پهلوی، آخرین شاهنشاه ایران بدنیا آمد. @Department_Of_History_UT

« خیابان ابومسلم » ✍️ عبدالرحیم قنوات ۳ آبان ۱۴۰۲ در خبرها آمده بود که شورای شهر مشهد، نام خیابان ابومسلم را تغییر داد. این نام را از چندین دههٔ پیش بر خیابانی کوچک در مرکز شهر مشهد گذاشته بودند. ابومسلم مانند هر شخصیت تاریخیْ نقاط قوت‌وضعفی دارد، ولی او هرکه بود و هرچه کرد، دست‌کم  از زمان قتلش به دست منصور عباسی در سال ۱۳۷ هجری قمری تا برآمدن مغولان در سدهٔ هفتم، نامش واژهٔ رمز بسیاری از گروه‌ها، دستجات و فِرقی شد که در خراسان با دولت‌های مهاجم و بیگانه به ستیزه برخاستند. آنان همواره خود را به او منسوب می‌کردند و بسیاری از ایشان، خویش را پیروان او می‌نامیدند (بومُسلمیّه). در روزگار ما نیز بسیاری از مردم ایران، به‌ویژه خراسانیان، به‌دلیل نقش بی‌نظیر او در برانداختن دولت خون‌ریز اموی، که سپاهیانشان در خراسان مردمان بسیاری را کشتند، زنان و کودکان زیادی را به اسارت گرفتند و ثروت انبوهی از مردم این دیار را به غارت بردند، وی را محترم دانسته و دلخوش بودند که دست‌کم نامش بر تابلوی خیابانی کوچک ثبت شده است. تغییرنام‌ در گذر تاریخ، پدیده‌ای ناگزیر است که همواره رخ داده است، اما تغییرات و جابه‌جایی‌های نامناسب، مشکل‌آفرین بوده و راه را برای برخوردهایی متقابل از همین نوع در زمینه‌های مختلف گشوده است. ضمناً تجربه نشان داده که نام هر بنا و کوچه و خیابانی را تنها با تغییر تابلوی آن نمی‌توان تغییر داد. مردم اگر به هر دلیلی با نامی کنار نیایند، آن را به‌کار نمی‌برند و نام‌های گذشته به‌راحتی از ضمیر و زبان آنان پاک نمی‌شود. در همین مشهد می‌توان از ده‌ها خیابان و بنا و پارک و… نام برد که نامِ رسمی‌شان سال‌هاست تغییر کرده ولی مردم همچنان آنها را به نام‌های قدیم‌شان می‌خوانند. @Department_Of_History_UT

پاره‌چین #اسکندر یا موزائیک اسکندر از نقاشی‌های پاره‌چین روی زمین در #پمپئی #روم (ایتالیا کنونی) است که نبرد #ایسوس را نمایش می‌دهد. نبرد ایسوس در ۳۳۳ سال پیش از میلاد (ماه نوامبر) و در جنوب شبه جزیره آناتولی روی داده‌است. این پیکار نخستین نبرد مستقیم اسکندر با سپاه تحت فرماندهی #داریوش_سوم بود. این نقاشی از نوع مُعَرَّق‌کاری است. در این اثر اسکندر در سمت چپ سوار بر اسب محبوب خود بوکفالوس و داریوش سوم در سمت راست، سوار بر ارابه طلایی دیده می‌شود. این اثر که قدمت آن متعلق به قرن اول پیش از میلاد است در خانه فان ایتالیا، موزه آثار باستانی #ناپل نگهداری می‌شود. @Department_Of_History_UT

‏این نامه‌ی امیر #تیمور گورکانی است به شاه فرانسه، در سال ۱۴۰۲ میلادی. پس از آنکه تیمور، سلطان #عثمانی را به اسارت خود درآورد با این نامه به شارل ششم یادآور می‌شود که دشمن مشترک دو مملکت را شکست داده و مایل به گسترش روابط تجاری است. @Department_Of_History_UT

گرامی‌داشت استاد «محمدرضا #شجریان» برگزار شد. مراسم گرامی‌داشت استاد «محمدرضا شجریان» در بدرقه سومین سالگرد درگذشت این چهره شاخص موسیقی ایران با همکاری مشترک خانه‌ی هنرمندان ایران و خانه موسیقی، عصر یکشنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۲، با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگ و هنر و با استقبال گرم مخاطبان، در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد. @Department_Of_History_UT

فاتح مقدونی، آشیل دوم، #اسکندر مقدونی از زاویه دیگر @Department_Of_History_UT

چهره‌ی فاتح جوان مقدونی، #اسکندر بزرگ، برگرفته از موزاییک ناپل ✍ بریان، پیر، داریوش در سایه اسکندر، ترجمه ناهید فروغان، تهران: نشر ماهی، ۱۳۹۶، ص ۲۳۷ @Department_Of_History_UT

تصویری از چهره آخرین شاهنشاه بزرگ #هخامنشی، #داریوش_سوم، برگرفته از نقش موزاییک ناپل ✍ بریان، پیر، داریوش در سایه اسکندر، ترجمه ناهید فروغان، تهران: نشر ماهی، ۱۳۹۶، ص ۲۳۶ @Department_Of_History_UT