⏳xronologiya

1945-yilda Sovet maktab o‘quvchilari Amerika elchisiga AQSH gerbi tasviri tushirilgan va qimmatbaho yog‘ochdan yasalgan esdalik taqdim etishadi. O‘quvchilar ham, elchi ham ushbu esdalikka Lev Termen tomonidan ishlab chiqarilgan eshitish moslamasi o‘rnatilganligini bilishmagan. Bu moslama shu qadar ustalik bilan yashirilgan ediki, Amerika razvedka xizmati hech narsani payqamaydi hamda Sovet Ittifoqi 8 yil davomida elchining ofisida bo‘lib o‘tgan suhbatlarni tinglab boradi. Bir necha yil o‘tib ushbu ayyorlik fosh etilgach AQSH eshitish moslamasini SSSR razvedka faoliyati dalili sifatida BMTga topshiradi.

1718-yil 17-mayda Ingliz ixtirochisi Jyeyms Pakl dunyodagi birinchi pulemyotga patent olgan.

1861-yil 17-mayda London Qirollik kollejida shotland fizigi Jeyms Maksvell usuli boʻyicha ishlangan rangli fotosurat birinchi marta ommaga namoyish etildi. Maksvell o'zining fotosurati sifatida qora baxmal fonda tartan kamonni tanladi. Rangli fotografiyani rivojlantirishdagi asosiy sa'y-harakatlar 1855 yilda Jeyms Maksvell tomonidan yaratilgan ranglarni idrok etish nazariyasiga asoslangan uch rangli texnologiyalar sohasida jamlangan. U Helmholtz-Jung nazariyasiga tayanib, inson ko'zining to'r pardasida uch turdagi yorug'likka sezgir konuslarning mavjudligi haqida gapirdi. Ushbu tadqiqotlar muvaffaqiyatiga qaramay, Maksvell va du Hauron ishining natijalari panxromatik fotografik materiallar mavjud emasligi sababli fotosuratchilar tomonidan tezda unutildi. Ular faqat 1890-yillarda, butun ko'rinadigan spektrni yozib olish uchun amaliy texnologiyalar paydo bo'lganda esga olindi.

Internetning tug'ilgan kuni World Wide Web sahifalari uchun standart 1991 yil 17 mayda dunyoda rasman tasdiqlangan. O'sha vaqtga qadar elektron pochta, ma'lumotlar uzatish va axborot byulletenlari kompaniyalar mijozlari bilan ishlagan. Ixtiro Tim Berners-Li ga tegishli. Butunjahon Internet tarmog'ining paydo bo'lishi bilan kompyuter olimlarining kundalik hayotida ingliz tilidan tarjima qilingan yangi "veb" so'zi paydo bo'ldi - "web", dunyo veb-serverlar, veb-sahifalar va veb-saytlarni yaratish haqida bilib oldi. Yangi va ajoyib Internet olamiga to'liq ishlatish uchun kichik bir tafsilot yetishmayotgan edi - bu barcha "to'rlarni" bugungi kunda hech kimni ajablantirmaydigan shaklda yuklab oladigan va ochadigan maxsus dastur. Brauzerlar shunday paydo bo‘lgan. World Wide Web Internetda shov-shuv ko'rsatdi va axborot tizimlari sohasida katta inqilob qildi. Internet bugungi kunda World Wide Web butun dunyo bo'ylab tarqalgan millionlab veb-serverlarni bog'laydigan tarmoqdir.

BUGUN 17-may BAYRAMLAR: 🇺🇳 BMT - Xalqaro elektraloqa va informatsion jamiyat kuni. 🇺🇳 BMT - Vesak kuni. 🇺🇳 BMT - Yo'l harakati xavfsizligi bo'yicha global haftaligi. 🌐 Internetning tug'ilgan kuni (World Wide Web standarti tasdiqlangan kun). 🔷 MILLIY: 🇦🇷 Argentina - Harbiy-denguz floti kuni.. 🇦🇹 Latviya -  O‘t o‘chiruvchilar va qutqaruvchilar kuni. 🇳🇴 Norvegiya -  Konstitutsiya kuni. 🇨🇦 Kanada -  Fuqarolik kuni. 🇨🇺 Kuba - Agrar islohotlar kuni. 🇳🇬 Nigeriya - Konstitutsiya kuni. 🇩🇪 Germaniya - Otalar kuni. 👉 VOQEALAR: - 1497 - Vasko da Gama Hindiston qirg‘oqlariga yetib bordi. - 1642 - Monrealga asos solindi. - 1656 - Rossiya Shvetsiyaga urush e’lon qildi. - 1718 - Ingliz ixtirochisi Jyeyms Pakl dunyodagi birinchi pulemyotga patent oldi. - 1792 - Nyu York fond birjasi tashkil topdi. - 1809 - Napoleon I Fransiyaga Papalar viloyatini qoʻshib oldi. - 1814 - Norvegiyada birinchi konstitutsiya qabul qilindi. - 1865 - Xalqaro elektr aloqalari ittifoqiga asos solindi. - 1885 - Germaniya Shimoliy Yangi Gvineya va Bismark arxipelagini qo'shib oldi. - 1900 — Angliya-Bur urushi: Mafeking qamali tugadi. - 1902 — arxeolog V. Stais  bronza mexanizmlar topdi. - 1928 - Amsterdam shahrida IX Olimpiya o‘yinlariga start berildi. - 1933 - Germaniyada ish tashlashlar taqiqlandi. - 1940 - fashist qo'shinlari Belgiya poytaxti Bryusselni egallab olishdi. - 1954 - AQSh Oliy sudi maktablarda irqiy ajratishni noqonuniy deb topdi. - 1959 - Kubada yerni dehqonlarga bo‘lib berish e’lon qilindi. - 1983 - Isroil va Livan tinchlik shartnomasini imzolashdi. - 1990 - 17-maydan 18-mayga o‘tar kechasi “Sterlitamak meteoriti” Sterlitamak shahridan 20 km g‘arbda qulab tushdi. - 1996 - O‘zbekiston Respublikasining “Iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuni  e'lon qilindi. - 2000 — Rossiya Davlat Dumasi Mixail Kasyanovni  Ministrlar Soveti raisi lavozimi­ga tasdiqladi. - 2006 - Saudiya Arabistoni hamda Quvayt davlatlarida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning "O‘zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo‘lmaydi" asrining arab tilidagi nashri taqdimoti bo‘lib o‘tdi. - 2009 - dunyodagi eng mashhur o‘yinlardan biriga aylangan "Minecraft" kompyuter o'yinining birinchi sinov versiyasi chiqarildi. 👉 TAVALLUDLAR: - 1490 - Albrext (1568) - Tevton ordeni so'nggi buyuk magistri, Prussiyaning birinchi gersogi (1525-1568). - 1749 - Eduard Jyenner (1823) - Ingliz xirurgi, chechak kasalligiga qarshi vaksinani yaratgan. - 1830 - Vladimir Mejov (1894) - taniqli bibliograf, “Turkiston to‘plami” ko‘rsatkichi tuzuvchisi. - 1842 - Avgust Tissen (1926) - nemis sanoatchisi, konsern asoschisi. - 1866 - Nikolay Baxtin (1940) - rus shoiri, tarjimon, adabiyotshunos, pedagog. - 1886 - Alfonso XIII (1941) - Ispaniya qiroli (1886—1931), hozirgi qirol Xuan Karlos Ining bobosi. - 1897 - Odd Hassel (1981) - norvegiyalik fizik-kimyogar, Nobel mukofoti sohibi (1969). - 1900 - Nikolay Karaxan (1970) - O‘zbekiston xalq rassomi. - 1936 - Dennis Xopper (2010) - amerikalik aktyor va rejissyor. - 1947 - Halima Xudoyberdiyeva - shoira, publisist, jurnalist va tarjimon, O‘zbekiston Xalq shoiri (1992). - 1951 - Azimjon Asqarov (2020) - qirgʻizistonlik oʻzbek siyosiy faoli va jurnalist. - 1953 - Qosim-Jomart Tokaev - Qozog'iston davlat arbobi, siyosiy fanlar doktori, mamlakat Prezidenti (2019-yildan) - 1973 - Uchqun Tillayev - O‘zbekistonda Respublikasida xizmat ko‘rsatgan artist, aktyor. - 1983 - Ilhomjon Suyunov - Oʻzbekiston milliy futbol terma jamoasi futbolchisi. - 1991 - Ge Misha - xalqaro toifadagi sport ustasi, 2010-yildan muzda nafis uchish boʻyicha Oʻzbekiston terma jamoasi aʼzosi. 

Bilasizmi nega Masha multfilmda ota-ona yoki oila aʼzolarining roʻli yoʻq? Nega u faqat oʻrmondagi hayvonlar bilangina oʻynaydi? Masha ota-onasiz yashaydi. Chunki u oʻlgan qizchaning sharpasi boʻladi. Shuning uchun u oʻsmaydi va uni faqat hayvonlargina koʻra oladi. Ota-onasi qizchaning oʻlimiga chiday olmay uyini tashlab ketishadi. Masha esa ayiqni qiynaydi, chunki ayiq Mashani yeb qoʻygan boʻladi.

- 1975-yil 16-mayda Yaponiyalik alpinist Junko Tabi Everest cho’qqisiga chiqqan birinchi ayol alpinist nomini qo'lga kiritdi. Yapon alpinistkasi Bundan tashqari 8000 metrdan baland bo'lgan Annapurna (alpinistlar eng xavfli deb e'tirof etishadi) hamda Shishabangmu cho'qqilarini ham zabt etgan. Dunyodagi eng kuchli alpinistlardan biri sifatida tan olingan. Nepal qirollik ordeni bilan taqdirlangan. Mashxur cho'qqini zabt etishda unga sherp Ang Tsering hamroxlik qilgan. Yunko Tabey 1992-yilda u turli qit'alarning eng baland cho'qqilarini zabt etib, "7 cho'qqi" dasturini bajargan birinchi ayol alpinistga aylangan. @xronologiya_2020

Bugun 16-may - SSSRda alkogolga qarshi kurash boshlangan kun 1985-yil 16-mayda SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining "Mastlikka qarshi kurashni kuchaytirish to'g'risida"gi Farmoni chiqdi. Ammo rag'batlantiruvchi va to'xtatuvchi chora-tadbirlarni uyg'unlashtirgan murakkab va izchil ishlarni olib borish o'rniga, kampaniya asosan taqiqlar, "qo'rqitishlar" va jarimalar bilan qisqartirildi. O'z navbatida, taqiqlar va cheklovlar taniqli salbiy tendensiyalar uchun o'ziga xos turtki bo'ldi: savdo qoidalari keskin buzildi, samogonchilik kuchaydi, spirtli ichimliklar do'konlarida katta navbatlar paydo bo'ldi, dorixonalardan alkogolli dori-darmonlar yo'qoldi. Televideniye va radio alkogolsiz nikoh to‘ylarini, limonadli yangi yil ziyofatlarini targ‘ib qildi. Shunga qaramay, alkogolga qarshi kampaniya hech narsa bilan yakunlanmadi va byudjetga milliardlab yo'qotishlarni keltirdi.

Berlin chekkasida, Lixterfeld va Kadetlar korpusi oʻrtasida 1881-yil 16-mayda dunyodagi birinchi elektr tramvay oʻtdi. Shunday qilib, dunyodagi birinchi elektr temir yo'lda yo'lovchi tashish ochildi, bu ot tortishni elektr bilan almashtirish imkonini berdi. 30 km/soat tezlikda harakatlanayotgan tramvay dastlabki uch oyda 12 mingdan ortiq yo‘lovchini tashidi. U, xuddi birinchi elektrovoz kabi, relslar bilan ta'minlangan elektr energiyasidan harakat qildi. Yoy va simlar bilan tanish model 1890 yilda paydo bo'lgan. Tramvay yo'lovchi transportining bir turi sifatida dunyo bo'ylab juda tez tarqaldi. Evropa jamoatchiligi allaqachon temir yo'llarga o'rganib qolgan, ammo parvozsiz poezd ko'pchilikni hayratda qoldirdi. Ammo aholi o'rtasida transportni elektrlashtirishga bo'lgan munosabat hali ham ehtiyotkor bo'lib qoldi. Bunday transportning hayotiyligini isbotlash uchun Siemens o'z mablag'lari evaziga elektr tramvayning ko'rgazmali modelini qurishi kerak edi.

Oskar mukofoti Haqida Qiziqarli Faktlar! Oskar haykalchasining sodda va beo‘xshovligi haqidagi keng tarqalgan hazilda aytilishicha, uning obrazini yaratgan rassom Sedrik Gibbons zerikarli yig‘ilishlardan birida uhlab qolish arafasida haykalcha eskizini chizgan ekan. «Oskar» haykalchalsining dizayni muallifi rassom Sedrik Gibbons 1929-yildan shu paytga qadar «Eng yaxshi film” va «Eng yaxshi rejissyor” nominatsiyalari bo‘yicha mukofotni ingliz tilli asar ijodkorlari qo‘lga kiritib kelganlar. Oskarning haykalchasining vazni naqd 4 kilo ekan; Oskarning 34 sm bo‘yga va 3.85 kilogramm vaznga ega ramziy haykali britaniydan yasalib, oltin bilan qoplangan. Yulduzlar ketma-ket o‘tadigan «Qizil yo‘lakcha” ning uzunligi 150 metr, kengligi 10 metr. Umumiy vazni – 5 tonna. Yo‘lakchani solish uchun 21 kishi va ikki kun sarflanadi. Marosim tugagan zahoti yig‘ishtirishni boshlashadi. Buning uchun jami 4 soat ketadi. Qizil yo‘l bo‘yida o‘rnatilgan katta Oskar haykallarining balandligi 2.5 metrdan 8 sakkiz metrgacha bo‘lib, har biri 550 kilogramgacha tosh bosadi. Yulduzlar o‘zlariga ajratilgan joyni bilib olishlari uchun har bir o‘rindiq orqasiga aktyorning rasmi osib qo‘yiladi. Mukofot topshirilishi oldidan g‘oliblarni faqatgina ovozlarni hisoblagan ikki ekspert biladi, xolos. Marosimga kirishda har bir yulduz taklifnomasini ko‘rsatishi shart. Aytishlaricha, kinoakademiya kutubxonachisi Margaret Xerrik stol ustida turgan haykalchani ko‘rgan hamono hayrat bilan: «Xuddi amakim Oskarga o‘xsharkan!” degan ekan. Shu-shu mukofotga Oskar nomi berilgan emish. Oskar mukofotiga Oskar ismli bitta odam – operettalar muallifi Oskar Xammerstayn Ikkinchi sazovor bo‘lgan ekan. Eng ko‘p Oskar mukofotini Uolt Disney olgan. Birinchisiga 1932-yilda ega bo‘lgan. Umrining oxirigacha 26 ta Oskar haykalchasidan iborat ulkan kolleksiya to‘plagan. Oscar Translatsiyasi paytidagi reklama narxi 30soniyasi 2mln dollor atrofida bo'ladi Eng ko‘p Oskar olgan filmlar: «Ben-Gur” (1959), «Titanik” (1997), «Uzuklar hukmdori: qirolning qaytishi” (2003) – o‘n bittadan Oskar; «Vestsayd voqeasi” (1961), «Shamollarda qolgan hislarim” (1939) – o‘ntadan Oskar; «Jiji” (1958), «So‘nggi imperator” (1987), «Ingliz mijoz” (1996) – to‘qqiztadan Oskar; «Kulbalardan chiqqan millioner” (2008), «Kabare” (1972) – sakkiztadan Oskar. Eng ko‘p Oskar olgan aktyorlar: Ketrin Xepbyorn – 4 ta «eng yaxshi ayol roli”; Uolter Brennan – 3 ta «eng yaxshi ikkinchi plandagi erkak roli”; Ingrid Bergman – 2 ta «eng yaxshi aktrisa”, 1 ta «eng yaxshi ikkinchi plandagi ayol roli”; Jek Nikolson – 2 ta «eng yaxshi aktyor”, 1 ta «eng yaxshi ikkinchi plandagi erkak roli”.