𝐄𝐥 𝐓𝐚𝐫𝐢𝐱𝐢 | ائل تاریخی

‍ 《خاقان تورکان ساکا kanakis و جعل به سبک غربی ها》 ساکاها خاقانی به اسم kanakis داشتند. طبق سنتی غلط نام وی نیز در زبانهای ایرانی تشریح شده است. آبایف نام وی را با لغت اوستی Xonek به معنی "دعوت کننده" تشریح می کند. 📚Abayev V. I. Skifo-sarmatskiye narechiya. «Osnovy iranskogo yazykoznaniya. Drevneiranskiye yazyki». M., 1979,168. گرانتووسکی هم آن را با لغت هندی kapaka به معنی "حفر کننده" تشریح می کند. 📚Grantovskiy E. A. Rannyaya istoriya iranskikh plemen Peredney Azii. M., 1970, 205. در اینجا مقایسه ای خواهیم داشت بین اتیمولوژی تورکی این اسم و اتیمولوژی های ایرانی فوق الذکر: ما در تورکی از چندین راه به راحتی اسم konak را می توانیم تشریح کنیم. در تورکی هم اسم مرد و هم طایفه اغوزی kınık را داریم: رشید الدین این کلمه را بصورت "در هر جایی که باشد عزیز است" معنی کرده است. یازیجی اوغلو چنین معنی کرده است: "در همه جا از همه کس اینها عزیز باشند." ابولغازی آن را بصورت "عزیز" معنی کراه است. رادلوف بیان می کند که kın در تورکان آلتای به معنی "خواستن، چیزی را به شدت آرزو کردن" می باشد و بهاالدین اوگل با تکیه بر وی اسم kınık را بصورت "زحمتکش، سخت کوش و فداکار" معنی می کند. 📚Ögel, 1971, 354 ارجیلاسون نیز اسم kınık را بصورت kın-uk به معنی " محبوب، دوست داشتنی" تفسیر می کند. 📚A.B.Ercilasun, Oğuz Boy Adlarının Etimolojisi, 2008, 24 در تورکی konak به معنی مهمان می باشد. و این اسم بین تورکان نیز بوده است زیرا تورکان بسیار مهمان را عزیز و محترم می شمرده اند. در تورکی ما اسم تورکی kanak را برای مردان داریم. 📚Yurtsever, Erk (1997). Türkçe Adlar Derlemesi. İstanbul: Türk Dünyası Araştırma Vakfı. I باز ما اسم kanık را بین مردان تورک معاصر داریم. در تورکی، inak و unak به معنی "دوست، آدم معتبر، دوست نزدیک، امید" می باشد. 📚Sevortyan E. V. Etimologicheskiy slovar' tyurkskikh yazykov.. Tom I, M., 1974, 654. طبق عقل سلیم اسم شخص می تواند "عزیز، دوست داشتنی، فداکار، زحمت کش" باشد تا "حفر کننده" و "دعوت گر"!!!! در اساطیر و میتولوژی تورکان هم این اسم وجود دارد. در کتاب دده قورقود Qara Qonaq Beg از ایچ اغوزها می باشد. 📚F. Ağasıoğlu, VI Bitik, Istanbul-2020, 182. موضوع به اینجا ختم نمی شود. بین تورکان قدیم نیز این اسم استمرار داشته است. اسم شخص konak بین تورکان آوار، خزر، بلغار موجود بوده است. 📚T. Simokatta, 1957, 161. 📚K.Laypanov-I.Miziev, Istanbul-2008, 112 📚Q.Qeybullayev, Bakı-1994, 106 #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI

《بخاطر قدرتی که تنگری اعطا کرده بود اردوی پدر خاقانم مانند گرگ و دشمنش مانند گوسفند بود.》 جبهه شرقی سنگ نوشته کول-تیگین، سطر دوازدهم

دوستان عزیز اگر از وجود این تامغا بین طوایف تورک اطلاع دارید لطفا اطلاع رسانی بفرمایید

‍ از خاقانهای دولت تورکان ساکا که در دوبروجا تشکیل شده بود می توان به Akrosakos اشاره کرد که در قرن دوم پیش از میلاد در حاکمیت بوده است. این خاقان ساکاها هم نام تورکی داشته است. Akrosakos >> ağras-ak(os) قسمت اول نام ağrış/ağras در تورکی وجود دارد. برای این لغت در تورکی تورکمنی شش معنی ذکر شده است: "سرسنگین"، "جدی"، "ملایم"، "متواضع"، "متین"، "وقار" 📚Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I, 1991; II, Dizin, 1992, 333. این اسم در بین تورکان به عنوان توپونیم استفاده شده است: در گذشته یکی از ناحیه های Atabey در تورکیه Ağrus نام داشته است. 📚Sezen 2006, 9 نام سابق محله ساغلیک در قونیه، ağrıs بوده است. نام قدیم محله کاراگونئی در قونیه نیز سابقا ağras بوده است. این اسم به عنوان آنتروپونیم (نام شخص) در بین تورکان وجود دارد: بین تورکان آناتولی نام خانوادگی ağrıs, ağras بسیار رایج هست. این اسم را اشتباهها با agros یونانی و agrâs عربی یکی دانسته اند اما این یک اسم تورکی مجزا از آنهاست که ریشه آن ağır می باشد. 📚M.MUSAOĞLU-O.BALDANE, Ağrıs//Ağras KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE ÖZEL AD OLARAK KULLANIMI ÜZERİNE, Gazi Türkiyat, Bahar 2016/18: 1-18 قسمت دوم اسم(ak) همان پسوند تورکی "اک" می باشد که در انتهایی بعضی از اسامی تورکی نیز می آید. در حقیقت ما یک Ağrışak دیگر در تورکی نیز داریم که به معنی حلقه دوک می باشد و برای سنگینی دوک نخ ریسی بدان وصل می شود که باز نام آن در ارتباط با ağır (سنگین) می باشد. این مثال را آوردیم تا نرمال بودن ترکیب ağros-ak را بهتر درک کنیم. اگر ağır در اسم ağrışak معنی وزن را می دهد در اسم (ağrasak(Akrosak معنی وقار، متانت و جدیت را می دهد. قسمت سوم اسم( os) در زبان یونانی به اسامی اضافه می شود. بدین ترتیب اسم ağras به عنوان اسم شخص که بین تورکان استمرار داشته است، بین ساکاها هم بصورت ağras-ak دیده می شود: Akrosakos ~ Ağras-ak(os) #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI

‍ 《خاقان تورکان ساکا، Argotas 》 اسم این خاقان که بین سالهای ۵۱۰-۴۹۰ پیش از میلاد در حاکمیت بود به راحتی در تورکی ریشه یابی می شود. چون بر کسی پوشیده نیست که ar/er در تورکی به معنی مرد می باشد. 📚Karachay-Balkar Vocabulary of Proto-Turkic Origin, Volume 7 Studia turcologica Cracoviensia, Jagiellonian University, 2000. 📚Clauson, Gerard (1972) “er”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, page 192 قسمت ar معنی شجاع، دلاور، مبارز و ... نیز دارد. این کومپاننت در اول اسامی تورکی به وفور استفاده می شود مثل erdoğan، ertoğrul قسمت دوم اسم got می باشد که همان qut/kut در تورکی به معنی " مقدس"، و "بخت" ، "خوش بخت" می باشد. 📚Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*Kut”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill 📚Clauson, Gerard (1972) “kut”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, page 594 📚F. Ağasıoğlu, Bitik III, bakı-2014, 190 این کمپاننت هم در بین اسامی تورکان دیده می شود: Kut Tənri xatunı, Kutluğ, Kutan, Qutqan, Kutadmış, Kutrulmuş, Qutalmış, Kutlu//Qutlu. نام خاقان آوارها kuti-xan بود. 📚 F. Ağasıoğlu, Bitik III, bakı-2014, 190 قسمت سوم اسم (as) مخصوص زبان یونانی بوده و در این زبان به آن اضافه شده است. با توجه مطالب فوق معنی کلی اسم در تورکی بصورت زیر می باشد: ""مرد مقدس"، جنگجوی مقدس"، مرد خوش اقبال"" از طرفی اسامی Arkut/Erkut هنوز هم بین تورکان بسیار رایج است. و به راحتی میتوانید در ترکیه افراد زیادی با این اسم پیدا کنید. ( مثل Erkut Taçkın که از پیشگامان موسیقی راک در ترکیه بود) ▪︎جالب اینکه آبایف هم در زبان اوستی لغت argud به معنی مقدس و پاک را برای این اسم پیشنهاد می کند. 📚Osetinskij jazyk i fol’klor -I-, 154. استمرار خود اسم arkut و اجزای تشکیل دهنده آن بین اسامی اشخاص تورکی در تاریخ و دوران معاصر همانند اکثر موارد دیگر، پیشنهاد تورکی را منطقی تر و محتمل تر از مورد اوستی می نماید. #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI

توضیحات پروفسور آغاسی اوغلو آکادمیسین برجسته تورکلوژی ، فیلولوژی و زبانشناسی. وزیر تحصیلات عالی آزربایجان در مورد مهاجرت پروتو-تورکان از آسیای مقدم و قفقاز به آسیای میانه. قدیمی ترین داش بابا ها "Kurgan Stelae" در شرق آناتولی و قفقاز و آذربایجان پیدا شدند. مشگین شهر، تبریز، حکاری، آغری داغ، مردین، آستارا، قبوستان و آبشرون. قدیمی ترین داش بابا نیز در قبوستان پیدا شده. البته گسترش داش بابا موازی با گسترش کورگان است. از طریق آفاناسیوو وارد آلتای شده و از طریق یامنایا وارد اروپا. #کورگان © | @Turk_National

‍ 《خاقان تورکان ساکایی، Agaros》 وی خاقان تورکان ساکا بود که ارتش تورک-ساکا را طی جنگ رود فَت در شبه جزیره تامان به سال ۳۱۰ پیش از میلاد رهبری کرده بود. 📚Diodorus Siculus, XX, 22-24 آبایف این اسم را با لغت اوستایی gar به معنی "بیدار" تشریح می کند. 📚Abaev, Osetinskij jazyk i fol’klor -I-, 166, ساده تر بگوییم تشریح ایرانی چنین است که "ساکاها به هر قیمتی شده باید ایرانی شوند". این درحالی هست که ما اسم agar را به چندین روش به راحتی در تورکی تحلیل می کنیم : غیب الله یف و درِمین این اسم را بصورت ag-ar یعنی "سفید چهره" و کسی که رنگ پوست روشن دارد تحلیل می کنند. 📚Q.Qeybullayev, bakı-1994, 110 📚G.Dremin, SCYTHIAN VOCABULARY عثمان کاراتای سه واریانت را پیشنهاد می کند: 1: ag-ar: سفید چهره 2: Ağır: (سنگین (به معنی متین و باوقار 3: oğar: اسبی که در پیشانی خود لکه سفید دارد 📚Clauson, An Etymological Dictionary, 89. 📚O.karatay, 2022, 268 از رسوم تورکان بوده است که نام رنگ اسبی که شخص سوارش می شد را برایش می گذاشتند. 📚Acıpayamlı, 1992, 6-7 پروفسور جلیلوف معانی دیگر این اسم را تشریح می کند: 1: Aker: در زبانهای تورکی به معنی سگ شکاری هست که از جفتگیری سگ-گرگ، زاده می شود. [قبلا گفته بودیم که اسامی مربوط به سگ بین تورکان موجود بوده است: Itoqliy (it-oğlu), Kobyak (köpək), Konçak (kancık), Yuriy konçakoviç ] 2: Aker: مرد مورد اطمینان، مرد قابل اعتماد 📚F.Ağasıoğlu, Bitik VI, 2020-istanbul, 335 📚F.Ağasıoğlu, Lemni Yazısi, 16 همچنین در اساطیر منشا نژادی قزاقها، Akares پسر قزاق که جد تعدادی از طوایف قزاق محسوب می شود، این نام را دارد. 📚Kazakların soy, damğa ve urunları. Kazak genel tarihi. Urumçi, 1987 (Türk Dünyası Araştırmaları. Istanbul, No 118, 1999, 229) ▪︎اشخاص تاریخی به اسم Aker بین تورکان بوده است مثلا Mustafa Ertuğrul Aker: از فرماندهان ارتش عثمانی در خلال جنگ جهانی اول Şefik Aker از فرماندهان عثمانی بود که بعد ها در نبرد معروف چاناک کاله سربازان تورک را رهبری کرد. ▪︎امروزه در ترکیه نام Aker رایج می باشد. ▪︎پژوهشگر تاریخ تورکمن، بیلگه-شاد تاکید می کنند که در شجره تراکمه، قبیله های آغار و ایمقلی از فرزندان ایرکیل خواجه اویغور هستند که وی وزیر اغوزخان بود. 📚ابولغازی، شجره تراکمه، ص. ۶۹ ما ۵ معنی منطقی در تورکی برای Agaros ارائه دادیم بعلاوه در اساطیرمان هم چنین نامی وجود داشته است و همچنین این اسم بین تورکان استمرار دارد که بار دیگری نشانگر تورک بودن ساکاها و ضعف شدید فرضیه ایرانی بودن آنها می باشد. #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI

‍ یکی دیگر از خاقانهای تورکان ساکایی (Lik(us نام داشت که پدر قونور و پسر اسپارگاپیت بود. 📚Herodotus IV 76. ما می دانیم اسامی تورکی که با al/el/il شروع می شوند در زبانهای اروپایی دچار متاتز می شوند: altun>latun, alaşa-at>loşad alaçıq >laçuqo Aldəmir >Ladomir 📚F.Ağasıoğlu, bakı-2006, 38 اصل نام خاقان Lik هم به همین ترتیب Elig/ilig بوده است: Elik> Lik در تورکی elig دو معنی دارد: ۱: ایلیگ به معنی "مغرور"، "باوقار" می باشد. 📚Sevortyan E. V. Etimologicheskiy slovar' tyurkskikh yazykov.. Tom I, M., 1974 ۲:معنی دیگر ایلیگ یعنی "حکمران" ،"حاکم" که بسیار متناسب با نام این خاقان هست. 📚Drevnetyurkskiy slovar', M., 1969, 170 این اسم خاقان ساکاها نیز بین تورکان ادوار بعد استمرار داشته است: یک خاقان سابیرها Iliq-ər نام داشته است. خاقان تورکش ها هم Uç-Elik نام داشت. 📚Q.Qeybullayev, bakı-1994, 110 ▪︎این نام بصورت بالا در زبان تورکی به راحتی توجیه می شود. در حالت دوم این نام گرته برداری از زبان تورکی می تواند باشد زیرا لیکوس در یونانی به معنی گرگ می باشد و می تواند ترجمه Börü در تورکی باشد زیرا کولت گرگ بین تورکان بسبار برجسته بوده و اسامی اشخاص تاریخی زیادی در ارتباط با börü بین تورکان بوده است. #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI

‍ 《خاقان تورکان ساکایی آزربایجان، ایشپاکای》 از ایشپاکایا در سالنامه‌های آشوری ایام سلطنت اسرحدون یاد می‌شود که ظاهراً رهبر ساکاها بوده است. طبق متون وی با ماننا علیه اسرحدون از واپسین پادشاهان مقتدر آشور متحد شده بود. ایرانشناسان ریشه نام وی بصورت spaka به معنی "سگ" تشریح می کنند. 📚Schmitt, Rüdiger (10 April 2018). "SCYTHIAN LANGUAGE". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 22 October 2021. 📚Ivantchik 2005, p. 188 اینکه ایرانشناسان نام وی را درست ریشه یابی کرده اند در آن حرفی نیست ولی باید گفت که Spaka یک لغت اصیل تورکی هست نه ایرانی! ما می دانیم که در زبانهای هند-اروپایی تفاوت دیالکتیک K//S وجود دارد. همین قاعده در تورکی نیز وجود دارد. و تانیشِف موقع پژوهش درباره تورکیزمهای موجود در زبان سکلوپی بدان می پردازد. 📚Tenişev 1977, 238 نمونه kemik//sümük را می توان در این باره آورد. در زبان تورکمنی نیز چنین توازنهایی قید شده است: kürén//sürén, kébşir//sébşir, kümsük//sümsük 📚Türkmen dilinin ve dialektologiyasının problemaları, Aşgabat, 1973. در تورکی آزربایجان نیز می توان مثالهای زیر را آورد: sarı//*ġaru//ġarşı goşmaları, sarı//küren sıfatları, geber//seber (Zakatala), sevin//ġıvan 📚F. Celilov, Çanakkale 2007, 157-9 چنین مقایسه ای را می توان درباره زبانهای روسی-تورکی نیز بیان کرد: Kefen_savan, kırk_sorok Köpek_sobak(a): مورد مد نظر ما ▪︎عالم برجسته O.N.Trubaçev ثابت کرده است که لغت sobaka که وارد زبانهای اسلاوی شده، لغت köpək در زبانهای تورکی می باشد که این در لغتنامه M.Fasmer نیز قید شده است. 📚Fasmer, III, 1971, 202-203. این لغت در برخی دیالکتهای تورکی بصورت səbək مانده هست. لازم به ذکر هست که در بعضی مناطق آزربایجان به قلاب سنگ "کپک داشی" و در بعضی مناطق "سوپک داشی" می گویند. اینکه işpakai در نام خاقان ساکایی به معنی سگ هست اصلا جای تعجب نیست زیرا در تورکان قدیم اسامی اشخاص و خانهای بسیاری در ارتباط با اسامی سگ می باشند. فقط بین کومانها به نمونه های زیر دقت کنید: Itoqliy (it-oğlu), Kobyak (köpək), Konçak (kancık), Yuriy konçakoviç 📚F. Ağasıoğlu, Bakı-2014, Bitik III, 212 بین تورکان کاراچای-بالکار نام işpak وجود دارد. 📚Miziyev I. M. Shagi k istokam etnicheskoy istorii tsentral'nogo Kavkaza. Nal'chik, 1986. در تاتارهای ولگا اسامی işpak و işbak بسیار متداول بوده است. 📚Q.Qeybullayev, bakı-1994, 106. #ترکان_سکایی #ساکاها_ایرانی_نبودند ϜϓſϞ ‍ ☪‍ @AZ_SESI