سیاست‌گذاری اجتماعی

تمایز و امتیاز؛ پژوهشی در مدارس غیرانتفاعی مذهبی دخترانه کتاب حاصل پژوهش «غزاله چیت‌ساز» است که نشر آرما منتشر کرده. در معرفی کتاب آمده است: «این کتاب ما را به جهان ذهنی دانش‌آموختگان مدارس غیرانتفاعی مذهبی (اسلامی) برده و تصویری از تجربۀ تحصیل در این مدارس ارائه می‌دهد. همچنین براساس جزئیات جهان اجتماعی‌ که این دانش‌آموختگان در بطن آن پرورش‌ یافته‌اند، به سؤالاتی پاسخ خواهد داد، از قبیل اینکه مدارس غیرانتفاعی اسلامی چگونه ساختاری است؟ دانش‌آموزان این مدارس به‌عنوان سوژه، چه تلقی و تصوری از موقعیتی که از آن برخوردار بوده‌اند دارند؟ و افراد با خروج از این فضا، در مورد جهان، جایگاه دیگران و نحوۀ تعامل با آن‌ها چه می‌آموزند و در مورد نسبت موقعیت خود و دیگری چگونه داوری می‌کنند؟» مدارس خصوصی مذهبی در معنای مدرن آن ابتدا در اواسط دهۀ 1330 تأسیس شدند. نسل اول مؤسسان قائل به این بودند که آموزش ویژۀ «بچه‌های خانواده‌های خوب و اصیل است» و «بچه‌هایی را که @omidi_reza

نفت، دولت، و صنعتی‌شدن در ایران این کار مسعود کارشناس که در سال ۱۹۹۰ منتشر شده، یکی از پژوهش‌های ارزشمند دربارۀ تحولات اقتصادی و اجتماعی به‌ویژه در سال‌های بعد از کودتای ۳۲ تا انقلاب ۵۷ است. کارشناس، تحولات اقتصادی این دوره را ذیل تحولات اقتصادسیاسی پس از جنگ جهانی و بازسازی مناسبات بین‌المللی تحلیل می‌کند. او نشان می‌دهد که چگونه بعد از کودتای سال ۳۲ روند اصلاحات اقتصادی در ایران معکوس شد و دخالت اقتصادی دولت براساس یک رابطۀ حامی‌پرورانه با نخبگان سنتی شکل گرفت. پس از بحران‌های اواخر دهۀ ۳۰ و اوایل دهۀ ۴۰، دولت ائتلاف‌های تازه‌ای را با گروه‌های جدید، مبتنی‌بر امتیازات اقتصادی در قبال مشارکت سیاسی منفعلانه شکل داد. در این دوره رانت‌های دولتی به نفع صنایع بزرگ و سرمایه‌بر توزیع می‌شد. به باور کارشناس، موانع اصلی توسعه در این دوره را باید در روند استبدادی انباشت سرمایه، ضعف نظام مالیاتی، دینامیزم نظام مالیاتی به زیان طبقات پایین، ضعف در ایجاد اشتغال، و توزیع ناعادلانۀ ثروت و روند روبه‌افزایش شکاف طبقاتی جست. @omidi_reza

🔹استیگلیتز و معنای آزادی؛ پس‌گرفتن آزادی از راست این عنوان یادداشتی است از جان کسیدی دربارۀ کتاب جدید جوزف استیگیلیتز؛ «راه آزادی». ترجمۀ یادداشت در شمارۀ ۱۴۰۳.۲.۱۶ روزنامۀ شرق منتشر شده است. در ادامه بخش‌هایی از یادداشت را می‌خوانید: 🔸استیگلیتز در کتاب «راه آزادی: اقتصاد و جامعۀ خوب» به‌دنبال بازپس‌گیری مفهوم آزادی برای نیروهای مترقی است. او می‌نویسد: «خوانش محافظه‌کارانۀ کنونی از معنای آزادی، سطحی، نادرست، و ایدئولوژیک است. راست مدعی است که مدافع آزادی است، اما نشان خواهم داد که روشی که آن‌ها این کلمه را تعریف و آن را دنبال می‌کنند به نتیجۀ معکوس منجر شده و آزادی‌های بیشتر شهروندان را به‌شدت کاهش داده است». 🔸عنوان کتاب استیگلیتز بازی‌کردن با «راه بردگی»، مرثیۀ معروف فریدریش هایک علیه سوسیالیسم است که در سال ۱۹۴۴ منتشر شد. استیگلیتز در بیان استدلال خود خواننده را به سفر تاریخ اقتصادی می‌برد، که همۀ افراد از جان استوارت میل تا هایک و میلتون فریدمن -نویسندۀ کتاب «سرمایه‌داری و آزادی» در سال ۱۹۶۲؛ کتابی که مدت‌ها کتاب مقدس بازار آزادی‌ها بوده است- تا ریگان و ترامپ را دربرمی‌گیرد. 🔸استیگلیتز در سال ۲۰۰۲، کتاب «جهانی‌سازی و نارضایتی‌های آن» را منتشر کرد و به‌شدت از صندوق بین‌المللی پول، انتقاد کرد. موفقیت کتاب -و جایزه نوبل- او را به یک شخصیت عمومی تبدیل کرد و در طول سال‌ها، او این نقدها را دربارۀ بحران مالی جهانی، نابرابری، هزینه‌های جنگ در عراق و موضوعات دیگر دنبال کرد. استیگلیتز به‌عنوان یکی از اعضای برجستۀ جناح مترقی حزب دموکرات، حمایت خود را از مقررات مالی سخت‌تر، کاهش بدهی‌های بین‌المللی، قرارداد جدید سبز (نیودیل سبز)، و مالیات‌های سنگین بر درآمدهای بسیار بالا و انباشت بالای ثروت ابراز کرده است. 🔸استیگلیتز در «راه آزادی»، شدیدترین انتقادات را به اقتصاددانان بازار آزاد، سیاستمداران محافظه‌کار، و گروه‌های لابی‌گر مطرح می‌کند، که طی چند نسل گذشته، به استدلال‌هایی دربارۀ گسترش آزادی برای ترویج سیاست‌هایی دامن زده‌اند که منافع گروه‌های ثروت و قدرت را به خرج جامعه تأمین کند. این سیاست‌ها شامل کاهش مالیات افراد ثروتمند و شرکت‌های بزرگ، قطع برنامه‌های اجتماعی، عدم تأمین سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمومی، و رهایی شرکت‌های صنعتی و مالی از نظارت است. استیگلیتز از میان مصائبی که از این دستور کار محافظه‌کارانه ناشی شده است به نابرابری فزاینده، تخریب محیط‌زیست، تثبیت انحصارات شرکت‌ها، بحران مالی ۲۰۰۸، و ظهور پوپولیست‌های راست‌گرای خطرناکی مانند دونالد ترامپ اشاره می‌کند. او می‌گوید که این پیامدهای شوم توسط قانون طبیعت تعیین نشده است. بلکه این‌ها «یک انتخاب بوده است؛ نتیجۀ چند دهه قوانین و مقررات نئولیبرالیستی حاکم بر اقتصاد ما». 🔸استیگلیتز در نیمۀ دوم «راه آزادی» توضیح می‌دهد که در «جامعۀ خوب» دولت طیف کاملی از مالیات، هزینه‌ها، و سیاست‌های نظارتی را برای کاهش نابرابری، مهار قدرت شرکت‌ها، و توسعۀ انواع سرمایه‌ها به‌کار می‌گیرد: سرمایۀ انسانی (آموزش و پرورش)، سرمایۀ اجتماعی (هنجارها و نهادهایی که اعتماد و همکاری را تقویت می‌کنند)، و سرمایۀ طبیعی (منابع زیست‌محیطی، مانند آب و هوای پایدار و هوای پاک). تعاونی‌های غیرانتفاعی و کارگری نقش بزرگ‌تری نسبت به الان خواهند داشت. 🔸از نظر سیاسی، استیگلیتز از یک مرکزگرا طی سال‌ها به‌تدریج به سمت چپ گرایش پیدا کرده و دربارۀ اینکه چگونه سیاست‌ها و قوانین ساخته و اجرا می‌شوند و چه کسانی از آن‌ها سود می‌برند، بیش از پیش حساس شده است. او می‌نویسد: «ما نمی‌توانیم توزیع فعلی درآمد و ثروت را از توزیع فعلی و تاریخی قدرت جدا کنیم». 🔸با توجه به این شرایط، و ظهور پوپولیست‌های اقتدارگرا مانند ترامپ، اوربان، و بولسونارو، می‌توان از چشم‌انداز ایجاد «جامعۀ خوبی» که استیگلیتز توصیف می‌کند تقدیر کرد. استیگلیتز در کتاب خود چندین دلیل برای بدبین‌بودن فهرست می‌کند، از جمله این حقیقت که «ایدئولوژی نئولیبرال در اعماق جامعه جریان دارد». از جنبۀ مثبت، او به رد گستردۀ رویکرد نئولیبرالی به موضوعاتی مانند نابرابری و تغییرات آب و هوایی، به‌ویژه در میان جوانان، اشاره می‌کند. در خلال گفتگوی ما، او گفت: «نئولیبرالیسم در حالت تدافعی است. بااین‌حال، او به قدرت پایدار شعارهای ساده در مورد آزادی هم اشاره کرد و گفت نمی‌خواهد بیش‌ازحد خوش‌بین به نظر برسد، اما «در کل، خوشبین هستم ...اما این یک نبرد جدي است». متن کامل یادداشت در روزنامۀ شرق @omidi_reza

نفت، دولت، و صنعتی‌شدن در ایران این کار مسعود کارشناس که در سال ۱۹۹۰ منتشر شده، یکی از پژوهش‌های ارزشمند دربارۀ تحولات اقتصادی و اجتماعی به‌ویژه در سال‌های بعد از کودتای ۳۲ تا انقلاب ۵۷ است. کارشناس، تحولات اقتصادی این دوره را ذیل تحولات اقتصادسیاسی پس از جنگ جهانی و بازسازی مناسبات بین‌المللی تحلیل می‌کند. او نشان می‌دهد که چگونه بعد از کودتای سال ۳۲ روند اصلاحات اقتصادی در ایران معکوس شد و دخالت اقتصادی دولت براساس یک رابطۀ حامی‌پرورانه با نخبگان سنتی شکل گرفت. پس از بحران‌های اواخر دهۀ ۳۰ و اوایل دهۀ ۴۰، دولت ائتلاف‌های تازه‌ای را با گروه‌های جدید، مبتنی‌بر امتیازات اقتصادی در قبال مشارکت سیاسی منفعلانه شکل داد. در این دوره رانت‌های دولتی به نفع صنایع بزرگ و سرمایه‌بر توزیع می‌شد. به باور کارشناس، موانع اصلی توسعه در این دوره را باید در روند استبدادی انباشت سرمایه، ضعف نظام مالیاتی، دینامیزم نظام مالیاتی به زیان طبقات پایین، ضعف در ایجاد اشتغال، و توزیع ناعادلانۀ ثروت و روند روبه‌افزایش شکاف طبقاتی جست. @omidi_reza

🔹انتخابات زیر سایۀ نئولیبرالیسم این عنوان یادداشتی است از جوزف استیگلیتز دربارۀ انتخابات آمریکا که اخیراً در پروجکت سندیکت منتشر شده است. بخش‌هایی از یادداشت را در ادامه می‌خوانید: 🔸ناسیونالیسم پوپولیستی در سرتاسر جهان روبه‌گسترش است و اغلب به‌دنبال قدرت‌گرفتن رهبران اقتدارگرا است. ارتدوکس نئولیبرال -کوچک‌کردن دولت، کاهش مالیات، مقررات‌زدایی- که حدود 40 سال پیش در غرب به وجود آمد، بنا بود دموکراسی را تقویت کند، نه تضعیف! پس کجای کار اشتباه بوده؟ 🔸بخشی از پاسخ اقتصادی است: نئولیبرالیسم به آنچه وعده داده بود عمل نکرد. در ایالات متحده و سایر اقتصادهای پیشرفته‌ای که آن را پذیرفته‌اند، رشد درآمد سرانۀ واقعی (تعدیل شده با تورم) بین سال‌های 1980 و همه‌گیری کووید-19، 40 درصد کمتر از 30 سال قبل بوده است. بدتر از آن، درآمد گروه‌های پایین و متوسط عمدتاً راکد مانده، اما درآمد گروه‌های بالا افزایش یافته، و تضعیف تعمدی حمایت‌های اجتماعی باعث ناامنی مالی و اقتصادی بیشتری شده است. 🔸نئولیبرالیسم بر این باور استوار بوده که بازارهای نامحدود کارآمدترین ابزار برای دستیابی به نتایج بهینه هستند. با‌این‌حال، حتی در روزهای اولیۀ غلبه نئولیبرالیسم، اقتصاددانان ثابت کرده بودند که بازارهای غیرقابل تنظیم نه کارآمد هستند و نه باثبات، چه رسد به اینکه منجر به ایجاد توزیع اجتماعی قابل قبول درآمد شوند. به نظر می‌رسد که طرفداران نئولیبرالیسم هرگز نمی‌دانستند که گسترش آزادی شرکت‌ها آزادی را در بقیۀ جامعه محدود می‌کند. 🔸مالیات در نئولیبرالیسم تحقیر می‌شود چراکه که آن را توهین به آزادی فردی می‌داند: فرد حق دارد هر آنچه را که به دست می‌آورد، حفظ کند، صرف‌نظر از اینکه چگونه آن را به دست می‌آورد. اما حامیان این دیدگاه حتی زمانی که درآمد خود را از راه‌های سالم به دست می‌آورند، متوجه نمی‌شوند که آنچه به دست می‌آورند با سرمایه‌گذاری دولت در زیرساخت‌ها، فناوری، آموزش، و بهداشت عمومی امکان‌پذیر شده است. آن‌ها به‌ندرت به این فکر کنند که اگر در یکی از کشورهای بدون حاکمیت قانون متولد می‌شدند احتمالاً چه داشتند؟ یا اگر دولت ایالات متحده سرمایه‌گذاری‌های لازم برای تولید واکسن کووید-19 را انجام نمی‌داد، زندگی آن‌ها چه می‌شد؟ از قضا، کسانی که بیشتر از همه به دولت بدهکارند، اغلب اولین کسانی هستند که فراموش می‌کنند دولت برای آن‌ها چه کرده است. ایلان ماسک و تسلا چه وضعی داشتند اگر برای نجات، نزدیک به نیم میلیارد دلار از وزارت انرژی باراک اوباما در سال 2010 دریافت نمی‌کردند؟ 🔸حامیان دولت‌های کوچک‌تر می‌گویند بسیاری از هزینه‌ها باید کاهش یابد، از جمله حقوق بازنشستگی و مراقبت‌های بهداشتی عمومی. اما، اگر نداشتن مراقبت‌های بهداشتی مطمئن یا درآمد کافی در دوران سالمندی موجب تحمیل فشار به بخش بزرگی از جامعه شود، این بدان معنا است که جامعه آزادی کمتری دارد: دستکم، از ترس اینکه آینده‌شان چقدر آسیب‌زا خواهد بود، رهایی ندارند. 🔸نظام اقتصادی ما، کیستی ما و اینکه چه می‌توانیم باشیم را بازنمایی می‌کند و شکل می‌دهد. نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که تقریباً سه سال پس از خروج ترامپ از کاخ سفید مردم آشفتگی، بی‌کفایتی، و هجمه‌های دولت او به حاکمیت قانون را فراموش کرده‌اند. اما فقط باید به مواضع مشخص نامزدها در مورد مسائل نگاه کرد تا متوجه شد که اگر می‌خواهیم در جامعه‌ای زندگی کنیم که برای همۀ شهروندان ارزش قائل است و تلاش می‌کند راه‌هایی برای زندگی کامل و رضایت‌بخش برای آن‌ها ایجاد کند، انتخاب روشن است. متن کامل یادداشت در روزنامۀ پیام ما @omidi_reza

گروه جامعه‌شناسی حقوق انجمن جامعه‌شناسی ایران به مناسبت هفتۀ معلم برگزار می‌کند: نقد نظام آموزش ایران با حضور شهرام اقبال‌زاده، محمد مالجو، محمدرضا نیک‌نژاد، علی‌اکبر گرجی، و عباس نعیمی جورشری یکشنبه 16 اردیبهشت‌ماه 1403، ساعت 18 لینک ورود به جلسه

مطالعۀ تطبیقی سیاست‌گذاری آموزش- برای پژوهشگران پلتفرم Education GPS یکی از پلتفرم‌هایی است که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) دربارۀ سیاست‌های آموزشی بیش از ۸۰ کشور جهان طراحی کرده است. این پلتفرم اطلاعات زیادی را دربارۀ سیاست‌های آموزشی به‌تفکیک کشور و موضوع در دسترس قرار می‌دهد. در بخش Analyse by country دیاگرام ساختار نظام آموزشی کشورها ارائه شده و اخیراً برای برخی کشورها دیاگرام شیوۀ تأمین مالی نظام آموزشی هم اضافه شده است. در بخش‌های دیگر، براساس یک چارچوب نظری حاوی ۱۳ محور متفاوت (موفقیت تحصیلی، کادر آموزشی، عدالت، تأمین مالی، محیط یادگیری، سازمان و حکمرانی، ارزیابی و تضمین کیفیت، و ...) و شاخص‌های ذیل هر محور، رابطۀ بین این محورها با هم و سیاست‌های کشورها در هر محور ارائه شده است. https://gpseducation.oecd.org/Home @omidi_reza

🔹خرید خدمات آموزشی؛ خدمات فقیرانه برای محروم‌ترین کودکان 🔸خصوصی‌سازی در حوزه‌هایی نظیر آموزش و سلامت به پسماندی‌شدن خدمات برای محروم‌ترین گروه‌های جامعه منجر می‌شود؛ یعنی بی‌کیفیت‌ترین خدمات نصیب فقرا می‌شود چراکه فقط فقرا و افراد بی‌صدای سیاسی مجبورند از آن نوع خدمات استفاده کنند. می‌توان شواهد زیادی نشان داد که چگونه خصوصی‌سازی به دینامیزمی از جداسازی اجتماعی و فقیرانه‌ترشدن خدمات عمومی منجر می‌شود. 🔸خرید خدمات آموزشی یکی از شیوه‌های خصوصی‌سازی آموزش است. در دهۀ ۱۳۶۰ براساس مصوبه‌ای در شورای عالی انقلاب فرهنگی به نهضت سوادآموزی اجازه داده شد تا برای مقابله با بیسوادی در مناطق دورافتاده از نیروهای خرید خدمت استفاده کند. این شورا بعدها آموزش‌وپرورش را موظف کرد در مناطقی که کلاس‌های درس کمتر از حدنصاب است و ادارۀ کلاس‌ها مقرون‌به‌صرفه نیست با خرید خدمات آموزشی از اشخاص حقیقی و حقوقی مدارس را اداره کند. در دهۀ ۱۳۹۰ آموزش‌وپرورش هم به استناد این مصوبه و البته احکامی که در قالب برنامه‌های توسعه مصوب شده بود، از این سیاست در راستای پوشش کودکان در مناطق محروم استفاده کرد. مهم‌ترین هدف چنین سیاستی همان است که رییس‌جمهور پیشین در هنگام تحویل لایحۀ بودجۀ ۱۳۹۸ به مجلس تصریح کرد: «ادارۀ ارزان‌تر آموزش‌و‌پرورش». 🔸در قالب این سیاست، آموزش کودکان به شرکت‌های پیمانکاری که سابقۀ فعالیت آموزشی در قالب مدارس غیرانتفاعی دارند سپرده می‌شود و دو کارکرد در راستای ارزان‌سازی آموزش دارد: ۱. به‌کارگیری نیروی کار موقتی و ارزان به‌جای استخدام معلم (شرکتی‌سازی معلمی). در برخی سال‌ها بیش از ۵۰ هزار معلم خرید خدمتی در آموزش‌وپرورش مشغول به کار بوده‌اند. این نیروها نه از بیمۀ کامل برخوردارند و نه از حقوق کامل و منظم، ۲. پیش از اجرای سیاست خرید خدمت، دولت موظف بود با ایجاد مدارس در روستاهای مرکزی و تأمین ایاب و ذهاب دانش‌آموزان و یا ایجاد مدارس شبانه‌روزی نسبت به پوشش دانش‌آموزان در مناطق کم‌تراکم جمعیتی اقدام کند. با اجرای سیاست خرید خدمت، دولت دیگر خود را ملزم به ایجاد چنین مدارسی نمی‌بیند. 🔸طی یک دهۀ اخیر به‌تدریج حدود ۵ درصد دانش‌آموزان تحت پوشش برنامۀ خرید خدمات قرار گرفته‌اند؛ در سال ۱۴۰۲ در حدود ۷۰۰ هزار دانش‌آموز. در این سال حدود ۱۳۸۰ میلیارد تومان به این برنامه اختصاص یافته است یعنی سرانۀ هر دانش‌آموز حدود ۲ میلیون تومان بوده است. در همین سال ۱۴۰۲ اگر در یک محاسبۀ ساده کل بودجۀ آموزش‌وپرورش را بر تعداد دانش‌آموزان مدارس دولتی (همۀ گونه‌ها) تقسیم کنیم سرانۀ هر دانش‌آموز حدود ۱۶ میلیون تومان می‌شود. این یعنی سرانه‌ای که به دانش‌آموزان خرید خدمت اختصاص یافته تقریباً معادل یک‌هشتم سرانۀ دانش‌آموزی کشور است. این هر چه هست، نابرابری نیست، استضعاف سیستماتیک است. @omidi_reza

فصلنامۀ رفاه اجتماعی- ویژه‌نامه‌های فقر و نابرابری در ایران «فصلنامۀ رفاه اجتماعی» از سال ۱۳۸۰ در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی منتشر می‌شود و تاکنون ۹۰ شمارۀ آن منتشر شده است. در این فصلنامه در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ سه ویژه‌نامه دربارۀ فقر و نابرابری در ایران منتشر شد که شاید اولین ویژه‌نامه‌ها در این حوزه باشند. در این سه شماره، ۴۲ مقالۀ پژوهشی دربارۀ وضعیت فقر و نابرابری، ابعاد فقر در حوزه‌های مختلف، و دینامیزم فقر و نابرابری منتشر شده که منبع ارزشمندی برای پژوهشگران این حوزه است. این شماره‌ها به سردبیری سعید مدنی و مدیرمسئولی محمدتقی جغتایی و سپس میرطاهر موسوی منتشر شده است. بسیاری از پژوهشگران اقتصادی و اجتماعی در این شماره‌ها نتایج پژوهش‌های خود را منتشر کرده‌اند؛ ازجمله پرویز پیران، وحید محمودی، محمدامین قانعی‌راد، فریبرز رییس‌دانا، محمدحسین شریف‌زادگان، فرهاد خدادادکاشی، بهروز هادی‌زنوز، ژاله شادی‌طلب، خلیل حیدری، فریده باقری، غلامرضا غفاری، محمدجواد زاهدی‌مازندرانی، حسین راغفر، کمال اطهاری، پویا علاءالدینی، علی دینی‌ترکمانی، حبیب جباری، ... این مقاله‌ها را می‌توانید در لینک‌های زیر ببینید: شمارۀ ۱۷- سال ۱۳۸۴- ۱۱ مقاله شمارۀ ۱۸- سال ۱۳۸۴- ۱۵ مقاله شمارۀ ۲۴- سال ۱۳۸۶- ۱۶ مقاله @omidi_reza

شعار روز جهانی روان‌شناسی: «مقابله با نابرابری‌های جهانی از طریق آموزش» سازمان ملل با تأکید بر «آموزش به‌مثابه یک حق انسانی و قوی‌ترین ابزار توسعۀ پایدار»، باور به «تأثیر مثبت و معنادار مدارس از طریق ارتقای پیشرفت تحصیلی و تقویت مهارت‌های عاطفی-اجتماعی بر سلامت روانی دانش‌آموزان و خانواده‌ها و جوامع»، و «نقش بنیادین معلمان و مربیان» شعار امسال روز جهانی روان‌شناسی را «مقابله با نابرابری جهانی از طریق آموزش» تعیین کرده است. بنا به توضیح سازمان ملل به‌مناسبت این روز، تحقق نقش آموزش به‌عنوانِ • کلید پرورش روابط بین‌گروهی محترمانه و تقویت جوامع صلح‌آمیز • و ارتقای جوانان به شهروندان آگاه جهانی مستلزمِ • تضمین آموزش فراگیرِ باکیفیت و فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر برای همه • توجه به حرفۀ معلمی، دگرگونی محیط آموزش، و تغییر نگرش به اهداف آموزش • و سرمایه‌گذاری برای دسترسی همگانی به آموزش باکیفیت است. @omidi_reza