فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی فاصله‌گذاری «هم» با جزء پیش و پس‌از خود 🔸هم از واژۀ پیش‌از خود همواره با فاصلۀ کامل نوشته می‌شود: با هم آمدند، در هم پیچیدند، به هم رسیدند، از هم گذشتند 🔸هم- در ترکیب همواره با نیم‌فاصله از واژۀ پس‌از خود نوشته می‌شود: هم‌‏اتاق، هم‏‌بازی، هم‏‌پایه، هم‏‌قدم، هم‌‏گروه، هم‌‏نسل، هم‌‏نگاشت، هم‌‏مخرج، هم‌‏وطن 🔸استثنا: هماره، همان، هماورد، هماهنگ، همایش، همباز، همتا، همچنان، همچنین، همچو، همچون، همدل، همدم، همدیگر، همراه، همزن، همسان، همسایه، همسر، همشهری، همشیره، همکار، همکرد، همکف، همگن، همگون، همو، هموار، همواره، هموند، همیدون، همین @theapll

آشنایی با زبان‌های ایرانی (۳) زبان‌های ایرانی میانۀ غربی ۱ـ پارتی یا پهلوی اشکانی، که زبانِ قوم «پارت» بوده و در نواحی شمال شرقی ایران، عمدتاً در خراسان، گرگان و بخشی از ترکمنستان رواج داشته و زبان رسمی شاهان «اشکانی» بوده ‌است. ۲ـ پهلوی یا فارسی میانه، که دنبالۀ زبان فارسی باستان به شمار می‌رود، در نواحی جنوب غربی ایران، به‌ویژه در ناحیۀ فارس، رواج داشته‌ است. @theapll

به‌مناسبت یازدهم اردیبهشت، سالگرد درگذشت رضا سیّدحسینی (۱۳۰۵-۱۳۸۸) نسخۀ الکترونیکی ترجمۀ رسالۀ لونگینوس درباب شکوه سخن منتشر شد جامع‌ترین و روشنگرترین رساله‌ای که از دوران قدیم دربارۀ ادبیات باقی مانده رساله‌ای است از نویسنده‌ای گمنام، با عنوان در باب شکوه سخن (Peri Hupsous)، که تا قرن شانزدهم میلادی کسی از وجود آن خبر نداشت و در سال ۱۵۵۴م. روبرتلو در شهر بال سویس آن را کشف کرد. نام نویسندۀ رسالۀ لونگینوس ذکر شده بود و همین سبب شد که مدت‌ها آن را به نام دیونوسیوس کاسیوس لونگینوس، حکیم و سیاستمدار سوریایی قرن سوم و مشاور ملکه زنوبیا، نسبت دهند. اما دقت در متن رساله و تحقیقات بعدی دربارۀ مطالب آن ثابت کرد که رساله مربوط به اواسط قرن اول است و به هیچ وجه نمی‌توان آن را به لونگینوسِ نام‌برده نسبت داد. 🔴 متن کامل خبر را در وبگاه فرهنگستان به نشانی زیر بخوانید: 🌐 https://apll.ir/?p=15771

دهم اردیبهشت، زادروز یدالله ثمره (۱۳۱۱-۱۳۹۷) عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی (تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۸۲/۷/۱۴) برخی آثار: آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوائی هجا؛ زبان‌های خاموش (ترجمه با همکاری بدرالزّمان قریب)؛ دورۀ پنج جلدی آموزش زبان فارسی، آزفا؛ نظام آوایی زبان، لاری. ام. هایمن (ترجمه)؛ دریچه‌ای به زبان فارسی؛ راهنمای زبان فارسی؛ راهنمای تدریس زبان فارسی؛ همکاری در تهیه و تدوین فرهنگ فارسی؛ تهیه و تدوین بخشی از حرف «ﮬ» لغت‌نامۀ دهخدا. @theapll

روز خلیج فارس گرامی باد! @theapll

نهم اردیبهشت، سالروز درگذشت ذبیح‌الله صفا (۱۶ اردیبهشت ۱۲۹۰ – ۹ اردیبهشت ۱۳۷۸) زبان فارسی در طول زمان بار فرهنگ ایران را حمل کرده و بین اجداد و اعقاب ایجاد وحدت کرده است، یعنی من و شما خودمان را از فردوسی جدا نمی‌بینیم و او را مال خودمان و خودمان را از او می‌دانیم درحالی که نه ناحیۀ ما یکی است و نه لهجۀ محلی ما و شاید نه فرهنگ ما کاملاً یکی است. برای اینکه فی‌المثل من فرهنگ طبری مازندرانی دارم و او فرهنگ خراسانی آن وقت را داشت که این‌ها از همدیگر به‌کلی جدا بودند. پس این زبان فارسی است که فرهنگ کهن ایران را از اجداد ما به ما منتقل کرده و از آنها به ما رسیده است و ما اینک خودمان را با دقیقی و‌ فردوسی و سعدی و حافظ در ارتباط می‌دانیم. با رودکی که زادگاهش امروز در دست ما نیست و با آن ارتباطی نداریم روحاً مربوطیم، او‌ مال ماست و ما مال او هستیم، زیرا یک دست آداب و رسوم را با همدیگر داشتیم و داریم و این آداب و رسوم را زبان فارسی به ما انتقال داده است. برگرفته از: «زبان فارسی و وحدت ملی»، ای زبان پارسی، به کوشش میلاد عظیمی، ج ۱، انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۰، ص ۴۳۷. @theapll

نهم اردیبهشت‌ماه، زادروز محمد معین (۱۲۹۷-۱۳۵۰)

نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی فاصله‌‏گذاری پیشوندها و پیشوندواره‏‌ها (۳) ترکیب‌‏های ساخته‏‌شده با پیشوندواره‌‏هایی (مانند سوءِ، ضدِّ، غیرِ) که به کسره ختم می‌شوند و امکان پیوستن به جزء پس‌از خود را ندارند بی‌فاصله نوشته می‌‏شوند: سوءِاستفاده، ضدِّزنگ، غیرِاصولی پیشوندواره‌های پاره-، نصفه- و نیمه- که به های ناملفوظ ختم می‌‌شوند، در ترکیب‌هایی مانند: پاره‌‌وقت، نصفه‌‌کاره، ‌‌نیمه‌کاره، نیمه‌تمام، نیمه‌‌تعطیل، از همین قاعده پیروی می‌‌کنند. @theapll

به‌مناسبت روز جهانی گرافیک، با چند واژۀ مصوّب فرهنگستان آشنا شویم: نگاشتاری (graphic): ویژگی آثار هنری‌ای که از عناصر اولیۀ نقطه و خط و سطر تشکیل شده‌اند. نگاشتارگر (graphist) هنرمندی که به آفرینش آثار نگاشتاری می‌پردازد. هنرهای نگاشتاری (graphic arts, graphics, graphic design): هنرهای کارکردگرایانه که با طراحی یا ترکیب عناصر تصویری و نوشتاری، پیامی را بیان می‌کنند. پس‌زمینه (background) عناصری تصویری که در ترکیب‌بندی کلی اثر، در عمق یا در پشت موضوع اصلی قرار داده شده باشند و از اهمیت کمتری نسبت به موضوع اصلی برخوردار باشند. تصویری (figurative): هر اثر هنری که نمایانگر بخشی از طبیعت گیاهی یا حیوانی یا انسانی باشد. پرداز (rendering, rendition, rendu): فرایند تبدیل تصاویر خطی به تصاویر کامل. پویانمایی (animation): شیوۀ فیلم‌سازی که در آن به تصاویر معمولاً نقاشی‌شده و اجسام بی‌حرکت، تحرک بخشیده. اعضای کارگروه تخصصی هنرهای تجسمی واژه‌گزینی: دکتر حبیب‌الله آیت‌اللهی، مهدی حسینی، دکتر محمد خزائی، امیرحسین ذکرگو، دکتر زهرا رهبرنیا، دکتر اکبر عالمی، پرویز مرزبان، دکتر مهرانگیز مظاهری، دکتر هادی ندیمی @theapll

هشتم اردیبهشت، زادروز سیمین دانشور (۱۳۰۰-۱۳۹۰)