Aasoo - آسو

رضا شاه و ولیعهدش🔻 ✍ ولیعهد از سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ در سوئیس بود و جز زمانی که در راه گذشت، همه را در دبیرستان گذراند. از آنجا هفته‌ای یک نامه، آن هم هر هفته در روز شنبه، برای رضا شاه می‌نوشت. استثنائی هم اگر بود قطعاً نادر بود. پس می‌توان گمان برد که در ۵۵ ماهی که از ایران دور بود دست‌کم حدود ۲۰۰ نامه از سوی پسر به پدر نوشته شده بود. من تنها به ۱۵۶ نامه از این نامه‌ها دسترسی پیدا کرده‌ام. از میان نامه‌ها به قطع می‌توان گفت که رضا شاه هم بیش و کم هر هفته نامه‌ای به پسر می‌نوشت. گاه حتی برخی نامه‌ها به خط خود رضا شاه بود که سبب شادیِ ویژه‌ی پسر می‌شد. حدس قریب به یقین می‌توان زد که در آرشیوهای دربار پهلوی که بخش زیادی از آن امروز به دست رژیم ولایی افتاده نسخه‌ای از این نامه‌ها موجودند. تنها گوشه‌هایی اندک از این نامه‌ها به چاپ رسیده است و همواره هم با تعابیری در محکوم کردن رضا شاه همراه‌اند. با دیدن کوشش پیوسته‌ی رژیم و پامنبری‌هایش علیه رضا شاه، آیا خودداری از چاپ همه‌ی اسناد و نامه‌ها و کوششی پیگیر بر دست نیافتن پژوهشگران «غیر خودی» به این اسناد معنایی جز این دارد که آنچه در اسناد هست با تصویر جزمیِ رژیم از رضا شاه در تضاد است؟ ✍ در این نامه‌ها یکی دو بار به شاهدخت شمس و کوشش او برای آموختن زبان فرانسه و نیز استخدام آموزگاری برای پیانو اشاره شده اما از شاهدخت اشرف و کوشش او برای ماندن در سوئیس اشاره‌ای در نامه‌ها نیست. می‌دانیم که در زمانی که ولیعهد راهی اروپا شد، بنا بود اشرف با برادرش به سوئیس برود. رضا شاه در واپسین دم تغییر رأی داد و از فرستادن دخترش به اروپا سرباز زد. از خاطرات اشرف پهلوی می‌دانیم که این تصمیم بر او گران آمد و در تعیین سلوکش در همه‌ی زندگی اثر گذاشت. از همانجا با پدرش دوباره تماس گرفت و برای ماندن نزد ولیعهد و رفتن به دبیرستان از پدرش اجازه خواست. این بار هم درخواستش به شکلی قاطع یا به گفته‌ی اشرف به شکلی تند و قاطع رد شد. گویا رضا شاه گفته بوده است که دست از این مزخرفات بردار و برگرد. باید از خود پرسید که اگر اشرف، که هوش و میلش به سیاست چیزی از برادرش محمدرضا کم نداشت، اجازه‌ی تحصیل می‌یافت چه تأثیری در زندگی او و حتی سرنوشت دودمان پهلوی می‌گذاشت. گاه ارزش‌های مردسالارانه‌ی جامعه، حتی در سلوک مردی چون رضا شاه که برای آزادی و برابریِ زنان سخت کوشیده و کامیابی‌هایی فراوان یافته بود، پیامدهایی پر دامنه نه تنها در زندگیِ زنان که در سرنوشت جامعه به همراه دارد. ✍ باورهای مذهبیِ محمدرضا شاه در قیاس با ذهن و زبان و سیاستِ یکسره عرفیِ رضا شاه یکی دیگر از ریشه‌های این تفاوت مهم در سیاست‌های تجددخواهانه‌ی پدر و پسر بود. امروز با مطالعه‌ی نامه‌های ولیعهد و مقایسه‌ی آنها با برخی نامه‌ها و بسیاری از سخنرانی‌های رضا شاه می‌توان گفت که حتی در ذهن ولیعهد جوان، جوانه‌های نگاه اسلام‌پناه دیدنی است. چون نامه‌های پدر به پسر را به علت تنگ‌نظری‌های رژیم ولایی در دست نداریم، نمی‌دانیم که آیا رضا شاه هرگز درباره‌ی بافت زبانیِ گاه مالامال از واژه‌های مذهبیِ نامه‌های پسر به او چیزی گفت یا تشری زد. می‌توان از جنس رابطه‌ی پدر و پسر گمان برد که اگر رضا شاه چیزی گفته بود، قاعدتاً ولیعهد لحن نامه‌ها را تغییر می‌داد. شاید پدر گمان داشت که این زبانِ گاه مذهب‌زده، زبان پیش‌بینی‌پذیر جوانی غربت‌زده است و امید داشت که با بازگشت ولیعهد به ایران و همدمی و هم‌نشینیِ بیشتر با پدر عرفی‌مسلکش، او هم در رأی و زبانِ خود بازنگری خواهد کرد. اما به گفته‌ی بیهقی «قضا در کمین بود کار خویش می‌کرد.» عاملی جهانسوز و ویرانگر چون جنگ جهانی دوم پدر را ناگهانی و زودرس از قدرت برانداخت و گسترش تند اندیشه‌های حزب توده گمانِ نیاز به «آشتی» با روحانیت را بخشی از استراتژی شاه در دوران پادشاهی‌اش کرد و پس از ۳۷ سال، شد آنچه شد. @NashrAasoo 💭

«رابطه‌ی رضا شاه با ولیعهدش برجسته‌ترین رابطه‌ی عاطفی و سیاسیِ زندگی او بود. ۱۵۶ نامه‌ی ولیعهد به پدرش که به تازگی به دستم رسیده است، دریچه‌ای تازه به این رابطه می‌گشاید و هدفم در اینجا بررسیِ کامل رابطه‌ی رضا شاه و ولیعهدش نیست. تنها می‌خواهم جنبه‌هایی از چند و چون این رابطه، آن‌هم آنچنان که از این نامه‌ها برمی‌آید را بکاوم. این نامه‌ها‌ی ولیعهد به رضا شاه گوشه‌ی کوچک ولی مهمی از شخصیت رضا شاه و جنس رابطه‌ی او با فرزندش را به ما نشان می‌دهد.» aasoo.org/fa/articles/4857 @NashrAasoo 🔻

چهل خواننده‌ی زن زیر چهل سال ایرانی؛ بخش هفتم🔻 امید احسانی ــ شبنم طلوعی پادکست «چهل خواننده‌ی زن ایرانیِ زیر چهل سال» مجموعه‌ای‌ست با پژوهش و نویسندگی امید احسانی و روایت شبنم طلوعی درباره‌ی تعدادی از خوانندگان زن ایرانی که در دو دهه‌ی اخیر مطرح شدند. خوانندگانی که یا هم‌چنان داخل ایرانند و یا فعالیتشان را از داخل ایران آغاز کرده‌اند. 🔸پادکست‌های ما را در شبکه‌های اجتماعی و اپ‌های پادخوان با شناسه‌ی NashrAasoo بشنوید. [Castbox] [Google] [Spotify] [Apple] @NashrAasoo 🎧

«در اپیزود هشتم و قسمت آخر این پادکست به معرفی این پنج هنرمند پرداخته‌ایم: سپیده‌ رئیس‌سادات، بل نوا، صنم معروف‌خانی، مونشید و مانیکی.» aasoo.org/fa/podcast/4854 @NashrAasoo 🔻

درس‌گفتارهای عباس امانت درباره‌ی تاریخ ایران، به زودی در آسو @NashrAasoo 💭

«اندیشه‌ی دور و دراز» محمدعلی فروغی؛ در حسرت یونیکورن ایرانی 🔻 ✍️ فروغی که در آن زمان تجربیات بسیاری در سیاست و فرهنگ داشت و از سرآمدانِ روزگار خویش بود، ‌می‌نویسد: «نمی‌بینید همین گرامافون به چه سرعت تکمیل می‌شود؟ سی چهل سال پیش که تازه اختراع شده بود بوق و شیپور داشت و صندوقی بزرگ و دست‌و‌پاگیر بود. امروز به جایی رسیده که ‌می‌توان در جیب گذاشت ... چه مانعی دارد هم‌چنان‌که امروز نغمات را در گرامافون ضبط ‌می‌کنند رسالات و مؤلفات را هم ثبت نمایند و به صورت طومار سینما یا اوراق کتاب درآورند و هر کس ‌می‌خواهد کتابی مطالعه کند به‌جای اینکه به چشم ‌می‌خواند به گوش بشنود؟» ✍️ این سیاستمدار برجسته که زمانی معلم مدرسه‌های دارالفنون و مروی بود و فیزیک نیز درس ‌می‌داد، پیش‌بینی ‌می‌کند که «به‌وسیله‌ی تلفن بی‌سیم که هر روز ما را از اخبار و وقایع آگاه ‌می‌کند به‌زودی از خواندن روزنامه مستغنی خواهیم شد. آیا بیست سال قبل هیچ حدس ‌می‌زدید چنین روزی ‌می‌آید؟ ... فکر می‌کنم بعد از آنکه تلفن بی‌سیم کامل و سهل و ارزان شد چنانکه همه‌کس بتواند داشته باشد و یقیناً چنین خواهد شد آن‌وقت لزوم نخواهد داشت متعلمین برای استماع درس معلمین در جای مخصوص که مدرسه یا محل کنفرانس نامیده می‌شود جمع شوند و برای این مقصود از شهر به شهر و دیار به دیار روند. در خانه‌ی خود می‌مانند و در موقع معین با تلفن بیانِ معلم را می‌شنوند. به این ‌طریق اولاً توفیر وقت و صرفه‌ی مال بسیار از رفت‌وآمد معلمین و متعلمین به خانه و مدرسه و تهیه‌ی لوازم مدارس از عمارت و میز و نیمکت و غیرها حاصل می‌شود. ثانیاً صحت و سلامت مزاج متعلمین بهتر خواهد بود، چه عده‌ی بسیار در یک عمارت جمع نشده و هوای کثیف استنشاق ننموده و امراض به یکدیگر سرایت نمی‌دهند و از بسی مفاسد دیگر مادی و معنوی و مزاجی و اخلاقی مصون می‌مانند.» ✍️ به نظر کارشناسان، کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال در ایران با شش چالش بزرگ مواجه‌اند: تحریم، قیمت‌گذاری ‌دستوری، تأمین مالی، نیروی انسانی ماهر، محدودیت اینترنت و بی‌اعتمادیِ حاکمیت به کسب‌وکارهای دیجیتال. بنابراین عجیب نیست که امروز هیجان ده سال قبل در ایران فرو نشسته و آرزوی ایجاد یونیکورن یا شرکت‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار تقریباً بر باد رفته است. همسایگان ایران، مثل ترکیه یا امارات، چند یونیکورن دارند اما ایران که زمانی دست‌کم رقیبی هم‌سطح آنها بود، از گردونه‌ی رقابت جا مانده است. اینترنت و صنعت دیجیتال، ایرانیان را با دنیای متفاوتی آشنا کرد و «اندیشه‌ی دور و دراز» محمدعلی فروغی به طرز شگفت‎آوری به واقعیت پیوست. اما طولی نکشید که حکومت کنترل این حوزه را در دست گرفت و محدودیت‌های حکومتی همه‌ی فرصت‌ها را از بین برد. @NashrAasoo 💭

محمدعلی فروغی، سیاستمدار و ادیب معروف، حدود یکصد سال قبل (در سال ۱۳۰۶) وقتی به‌عنوان سفیر ایران در استانبول ساکن شده بود، رساله‌ی اندیشه‌ی دور و دراز را نوشت و درباره‌ی صد سالِ بعدی پیش‌بینی‌هایی ارائه کرد که باورش سخت بود اما حالا آن «پیش‌آمد احوال نوع بشر» به واقعیت پیوسته است. aasoo.org/fa/articles/4845 @NashrAasoo 🔻

مشارکت ✍️ مانا نیستانی @NashrAasoo 🔺

آنتوان دو سنت‌اگزوپری؛ سیر و سفری با خالق «شازده کوچولو»🔻 ✍ یکی از روزهای داغ تابستان ۱۹۴۲ بود. سنت‌اگزوپری روی کاناپه‌ای در منهتن در نیویورک لمیده بود و با قلم‌مو و آب‌رنگ نقاشی‌های شازده کوچولو را پشت کاغذهای پوست‌پیازی می‌کشید. همین چند روز قبل بود که او و همسرِ ناسازگارش کنسوئلو از سفری چندروزه به کانادا بازگشته بودند. التهاب کیسه‌ی صفرا امانش را بریده بود و روانه‌ی بیمارستانش ساخته بود. در کنار این‌ها، فرانسوی‌های مقیم آمریکا دچار دودستگیِ سیاسی شده بودند و از او، در مقام فردی سرشناس، می‌خواستند که سرسپردگی‌اش را به یکی از دو طرف ــ مارشال دوگل یا مارشال پِتَن ــ اعلام دارد. سنت‌اگزوپری اما از هر دو گروه می‌خواست که اختلافاتِ خود را کنار بگذارند و به‌جای رقابت بر سر نمایندگی از جانب فرانسه، خادمِ آن کشور باشند. در میانه‌ی این مصائب بود که شازده کوچولو سر برآورد. ✍ در واقع، نوشتن این کتابچه‌ی به‌ظاهر کودکانه برای سنت‌اگزوپری اثری التیام‌بخش داشت. او را به «زندگی» باز می‌گرداند. در نظر او زندگیِ واقعی، تنها دورانِ کودکی بود. طوری که بعدها گفت «یقین ندارم که پس از دوره‌ی کودکی زندگی کرده‌باشم.» مادر فداکارش، این «چشمه‌ی مهربانی»، برای او، کودکی را به دورانی زرین و فراموش‌نشدنی بدل ساخته بود. او در آستانه‌ی پانهادن به چهل‌سالگی نوشت: «تنها چیزی که همیشه مرا اندوهگین می‌سازد این است ‌که به بزرگسالی پا نهاده‌ام» .مادرش، در فقدان پدر زود از دنیارفته‌ی بچه‌ها، فرزندانش را تشویق می‌کرد که داستان‌هایی از ژول ورن و هانس کریستین اندرسن را به نمایش در آورند. و آنتوان، با کنجکاوی و سماجت شازده کوچولو، نیمه‌شب به بالین مادر می‌رفت تا نمایش‌هایش را با صدای بلند اجرا کند. افسوس که در سیاره‌ی ما، بر خلاف اخترک شازده کوچولو، کودکان برای همیشه کودک باقی نمی‌مانند. ✍ سنت‌اگزوپری عاشق انسان‌ها بود و آنها را از هر نژاد و رنگ، سخت دوست می‌داشت و مفتون خود می‌ساخت. در صحرای آفریقا، حتی دل سیاهان راهزن را به‌دست آورد و بر سر آزادکردن یکی از بردگانِ آنجا به گفت‌وگویی ثمربخش پرداخت. او جانِ دست‌کم چهارده نفر از خلبانان همکارش را با فداکاری نجات داد. همسرش را به‌رغم تمام بدقلقی‌هایش دوست داشت. و به‌طور کلی آرزومند آشتی و یگانگی انسان‌ها بود. او در فصل پایانیِ کتاب زمین انسان‌ها  نوشت: «چرا از هم بیزار باشیم. ما همبسته‌ایم، ساکنان یک سیاره و سرنشینان یک سفینه‌ایم.» او هوشمندانه به ما گوشزد کرد که «در دنیایی که ... گل‌ها در بستری یکسان از باد با هم می‌آمیزند و قوها همگی با هم آشنایند، تنها انسان‌ها هستند که دیواره‌ی حصار تنهاییِ خود را بالا می‌برند.» او در نکوهش جنگ نوشت: «پیروزی با طرفی است که دیرتر تباه شود و عاقبت هر دو طرف با هم تباه می‌شوند. @NashrAasoo 💭

«یکی از پیام‌های اصلی شازده کوچولو این است که «آدم‌بزرگ‌ها بسیار فقیر و محروم‌اند چون تواناییِ نگاه‌کردن به جهان از زاویه‌ی دید کودکان را از دست داده‌اند.» نگاهی سرشار از دوستی، مهربانی و آشتی، و تهی از کینه و دشمنی. همان ارزش‌های ناب و نایابی که به قول روباه خردمند شازده کوچولو می‌توان آنها را به چشمِ دل دید نه به چشمِ سر.» aasoo.org/fa/articles/4806 @NashrAasoo 🔻