Илм-фан | Science | Наука

Инсонлардаги рудимент органлар: эволюция мероси Инсонда эволюциянинг ўзига хос «акс-садоси» бўлган рудимент органлар бор. Рудиментлар - бу ўтмишда аждодларимизда маълум функцияларни бажарган, аммо эволюция жараёнида ўзининг асл вазифасини йўқотган органлар ёки тузилмалардир Энг машҳур мисоллардан бири дум суяги ўсмаси. Аксарият сутэмизувчиларда у думни ҳосил қилади, аммо одамларда бу умуртқа поғонасининг пастки қисмида жойлашган умуртқа поғонасининг кичик бир тўплами бўлиб, муҳим вазифани бажармайди Яна бир мисол - қулоқ мушаклари. Баъзи одамлар қулоқларини товуш келаётган томонга буриш учун бу қобилиятдан фойдаланган узоқ аждодларимиздан мерос бўлиб етиб келган бу кичик мушакларидан фойдаланиб қулоқларини ҳаракатга келтира оладилар Чақалоқлардаги пальмар рефлексини ҳам рудимент деб ҳисоблаш мумкин. Бу рефлексда чақалоқ, кафтига теккан ҳар қандай нарсани маҳкам ушлаб олади. Бу рефлекс бизнинг примат аждодларимиз дарахтларни маҳкам ушлашлари керак бўлган даврлардан қолган меросдир. Бу эскирган органлар ва функциялар нафақат эволюцион ўтмишнинг далилидир, балки инсон танаси қанчалик мураккаб ва ҳайратланарли эканлигини эслатади. Улар бизнинг ҳаётимизга сезиларли таъсир кўрсатмайди, лекин бошқа сутэмизувчилар билан инсонларнинг умумий келиб чиқиши мавжудлигини яна бир бор исботлайди ва эслатади @themantiq

Психолог Ласло Полгар ҳар қандай бола эрта тайёргарлик билан танланган соҳада даҳога айланиши мумкин деган назарияни илгари суради. Ўзи педагогик психолог ва шахмат мураббийи бўлган Тажриба тариқасида у учала қизларини ҳам 4 ёшидан шахматга ўргатади. Учаласи ҳам шахмат вундеркинди бўлишди, энг кичиги Жудит эса тарихдаги энг яхши аёл шахматчи ҳисобланади. Машҳур шахмат қироличалари ҳисобланадиган опа-сингил Полгарлар: у шахмат вундеркиндлари этиб тарбиялаган қизлари Жужи, Жофии ва Жудитлар мос равишда дунёнинг энг яхши ва иккинчи энг яхши аёл шахматчиларига айланган. Жудит дунёдаги энг яхши аёл шахматчи ҳисобланади, у дунёдаги энг яхши 10 таликка кирган ягона аёл ҳисобланади, Жужи эса аёллар ўртасида шахмат бўйича жаҳон чемпиони бўлган

Астрофизик Карл Саган юнон олими Эратосфен ва унинг Ер айланасини қандай ўлчагани ҳақида тушунтирмоқда. Бу билан Эратосфен 2200 йил ( м.а. 240) олдин Ернинг эгрилигини исботлайди. @themantiq

Қадимги юнон олимларининг ихтиролари ва кашфиётлари Юнонлар илм-фанни, фалсафани дин, афсоналар ва сеҳр-жодуларга асосланмасдан, атрофдаги дунёни тушуниш усули сифатида ривожлантиришди ва замонавий илм-фан асосини яратишди Гиппократ (милоддан аввалги 460-377 йиллар) Илгари касаллик худоларнинг жазоси деб ҳисобланган. Шифокорлар Асклепий(тиббиёт худоси)нинг руҳонийлари эди. Гиппократ инсон танасини ўрганиб чиқди ва касалликларнинг илмий сабаблари борлигини аниқлади. У шифокорларга, айниқса, иситма энг юқори чўққига чиққанда эҳтиёт бўлишларини айтди. У ташхис қўйди ва парҳез, гигиена ва уйқу каби оддий муолажаларни буюрди. У замонавий тиббиётга асос яратди Давомини ўқиш: https://cacos.uz/qadimgi-yunon-olimlarining-ixtirolari-va-kashfiyotlari-559 @themantiq

1970 йил 3 июнь куни америкалик биолог Хар Гобинд Корана тирик ҳужайрада биринчи сунъий геннинг тўлиқ синтез қилинганини эълон қилди Кейинги йилларда олим тажриба ўтказишда давом этди ва тўққиз йилдан сўнг сунъий генлар бактерияларда қандай ишлашини намойиш этди. Бу иш генетикада бурилиш нуқтаси бўлди ва бу кашфиёт қисқа занжирли ДНКлардан бутун геномларни йиғиш усулларига асос бўлди Энди олим томонидан ихтиро қилинган ва кўплаб кимёгарларнинг саъй-ҳаракатлари билан сезиларли даражада ривожланган усуллар генетик муҳандисликда сунъий генларни ишлаб чиқаришда жуда кенг қўлланилади. Бу орқали эришилган энг катта муваффақият инсон инсулин генининг синтези бўлди. Ушбу ген қатъий белгиланган кетма-кетликда жойлашган 200 га яқин нуклеотидларни ўз ичига олади. Шунингдек, Корана ҳаёти давомида барча тирик организмлар учун умумий бўлган биологик тил уч нуклеотидли тўпламидан - триплетдан иборат эканлигини исботлади: учта нуклеотиднинг ҳар бир тўплами ўзига хос аминокислотани кодлайди. Ушбу кашфиёт учун Корана Нобел мукофотига сазовор бўлди. Олим унга фан соҳасидаги энг юқори мукофотни бериш тўғрисида қарорни энг сўнгги бўлиб билган. Корана ғолиблар эълон қилинган куни, у мақолалар ёзиш учун телефон ва радиосиз кўл бўйидаги коттежга боради ва мукофот ҳақида фақат хотинидан билиб олади. У мухбирлар билан келишган ҳолда учрашди ва уларнинг мукофотга қандай муносабатда бўлганлиги ҳақидаги саволига у шундай жавоб берган: «Ҳозир жавоб бериш мен учун қийин. Мен ҳар доим ўз устимда ишлайман - эҳтимол, ҳар бир инсон каби.» @themantiq

2 кг ёғ ва 2 кг мушак кўриниши @themantiq

Ўтмишдаги улкан ҳашаротлар: нега ниначилар ҳозирги қушлардек катта бўлишган? Ниначилар ҳақида ўйлаганимизда, сув устида учиб юрган нафис, майда жонзотлар ҳаёлга келади. Бироқ, Ернинг узоқ ўтмишида, катталиги тасаввурни ҳайратга соладиган даражадаги ниначилар Ер сайёраси бўйлаб кезиб юрган. Сайёрамизда яшаган энг катта ниначи бўлган Меганеуранинг қанотлари 70 сантиметргача етган, буни баъзи замонавий қушларнинг катталиги билан солиштириш мумкин. Аммо нега ўтмишдаги ҳашаротлар бундай катта бўлишган? Тахминан 300 миллион йил муқаддам Палеозой эраси, хусусан, тошкўмир даври, Ер ҳозирги кўринишдан анча фарқ қиладиган давр эди. Атмосферада сезиларли даражада кўпроқ кислород мавжуд эди - бугунги кунда 21% га тенг бўлса, у вақтда бу кўрсаткич тахминан 35% га тенг эди. Кислороднинг бундай юқори даражаси ҳашаротларнинг улкан ўлчамларга ўсишига имкон берди, чунки уларнинг трахеядан иборат нафас олиш тизими катта қисмларни ҳам етарлича кислород билан таъминлаши мумкин эди Бироқ, қадимги ҳашаротларнинг ҳажмига нафақат кислороднинг тўйинганлиги таъсир кўрсатди. Бунда йиртқичлар ҳам муҳим роль ўйнаган. Меганевра осмонда ҳукмрон бўлган пайтда, қушлар ва кўршапалаклар каби йирик умуртқали йиртқичлар ҳали пайдо бўлмаган эди. Бу ҳашаротлар парвоз пайтида уларга ҳужум қилиши мумкин бўлган йиртқичлардан қўрқмасдан, бемалол катталашиши мумкинлигини англатарди Меганевра шунчаки улкан ниначи эмас эди - у ўз даврининг даҳшатли йиртқич ҳайвони ҳам бўлган. Бу ҳашаротлар бошқа йирик ҳашаротлар ва ҳатто кичик амфибияларни ҳам овлаган. Ўзларининг кучли жағлари ва тез парвозлари билан меганевралар ўз дунёсидаги озиқ-овқат занжирининг энг юқори поғонасини эгаллаган Бироқ, ўтмишнинг барча гигантлари сингари, Меганеврас ҳам ғойиб бўлди. Атмосферадаги кислород миқдори камайиб кета бошлагач, ҳашаротлар ҳажми қисқарди. Янги йиртқичларнинг пайдо бўлиши экотизимнинг динамикасини ҳам ўзгартириб, улкан ҳашаротлар учун ҳаётни хавфлироқ қилди. Натижада, кичикроқ ўлчам эволюцион устунликка айланди.