ᔕEᒪEᖴîᑎ ᖴEᕼᗰî İᒪE Kᑌᖇ'âᑎ ᐯE ᔕüᑎᑎET

İmtimna yapmanın (kişinin eli ile kendisini tatmin etmesinin) hükmü nedir ? İlim ehlinin geneli istimna'nın haram olduğunu söylemişlerdir. Buna delil olarak zikredeceğim ayeti zikretmişlerdir. والذين هم لفروجهم حافظون إلا على أزواجهم أو ما ملكت أيمانهم فإنهم غير ملومين فمن ابتغى وراء ذلك فأولئك هم العادون Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki: "Onlar (mu'minler) ki, zevceleri ya da sağ ellerinin mülkettiği (cariyeleri) üzerine olması müstesna, fercleri için muhafızdılar. Muhakkak ki onlar, (bu iki durumda) kınanmazlar. Kim bunun ardında (başka bir yol) ararsa, işte onlar, onlardır haddi aşanlar" Mu'minun 5-7 Bu alimler Allah'ın insanoğlu için iki yolu mubah kıldığını, bu iki yolun ya'ni eşleri ve cariyeleri dışında ise, mubah kılmadığını, devamında da bunları dışında başka bir yol arayanın, haddi aşan bir kimse olduğunu söylemişlerdir. Sonra bu alimler zikredeceğim bu ayeti de delil olarak almışlardır. وليستعفف الذين لا يجدون نكاحا حتى يغنيهم الله من فضله "Nikaha (imkan) bul(a)mayanlar, Allah onları fazlından zengin kılıncaya kadar, iffetli olsunlar" Nur 33 Bu, İmam Şafii'nin kavlidir. el-Umm 5.cilt syf 101-102 Hakeza bu, İbn Ömer, İkrime ve İmam Malik'ten de nakledilmiştir. İbn Abbas istimna'yı zinadan aşağı, cariye ile evliliğin altında saymıştır. Hasen Basri bunu kerih görmüşken, Amr bin dinar mubah saymıştır. İbn'ul-Munzir bu hilafa değindikten sonra dedi ki ; بقول الشافعي نقول للحجة التي ذكرها "Zikrettiği hüccetten dolayı, Şafii'nin kavlini söyleriz" el-İşraf, ala mezahib'il-ulema 5.cilt syf 180-181 Allah en doğrusunu bilendir.

ومن كان مريضا أو على سفر فعدة من أيام أخر Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki: "Kim hasta ya da sefer üzere olursa, (tutmadığı günler) adedince diğer günlerde (tutmak) vardır" Bakara 185 سافرنا مع رسول الله في رمضان فلم يعب الصائم على المفطر ولا المفطر على الصائم Enes (رضي الله عنه) dedi ki: "Allah Rasulü ile beraber ramazan'da sefere çıkardık da oruç tutan iftar edeni, iftar eden oruç tutanı ayıplamazdı" Muslim, es-Sahih 1118 ليس من البر الصيام في السفر Allah Rasulü (عليه الصلاة والسلام) dedi ki: "Seferde oruç tutmak, takvadan değildir" Nesai, el-Mucteba 2257

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: الصِّيَامُ جُنَّةٌ إِذَا كَانَ أَحَدُكُمْ صَائِمًا فَلَا يَرْفُثْ، وَلَا يَجْهَلْ، فَإِنْ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ، أَوْ شَاتَمَهُ، فَلْيَقُلْ: إِنِّي صَائِمٌ، إِنِّي صَائِمٌ Ebû Hureyre radiyallâhu anhu'dan rivâyet edildiğine göre: Rasûlullâh ﷺ şöyle buyurmuştur: Oruç, kalkandır. Sizden biriniz oruçlu olduğunda, kötü söz söylemesin ve câhillik etmesin. Eğer bir kimse onun ile kavga eder veyâ ona söverse, "ben oruçluyum, ben oruçluyum" desin. Ebû Dâvûd, es-Sunen 2363

باب المساجد التي يجوز الاعتكاف فيها والاعتكاف جائز في جميع المساجد على ظاهر الآية فقال ولا تباشروهن وأنتم عاكفون في المساجد İbn'ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki: "İçinde i'tikaf yapılması caiz olan mescidler babı. Ayetin zahiri üzere, bütün mescidlerde i'tikaf yapmak caizdir. O (Allah) 'Siz mescidlerde akifler iken, onlara (kadınlarınıza) mubaşeratta (cinsel temesta) bulunmayın' dedi" وأجمع أهل العلم على أن الاعتكاف جائز في المسجد الحرام ومسجد الرسول ومسجد ايلياء واختلفوا في الاعتكاف في سائر المساجد فقالت طائفة لا اعتكاف إلا في هذه المساجد الثلاث روى هذا القول عن حذيفة وقال سعيد بن المسيب لا اعتكاف إلا في مسجد نبي وروينا عن علي أنه قال لا اعتكاف إلا في مسجد جامع وقال الزهري لا اعتكاف إلا في مسجد جماعة تجمع فيه الجمعة وبه قال الحكم وحماد وقالت طائفة الاعتكاف جائز في جميع المساجد على ظاهر الآية هذا قول مالك وقال الشافعي اعتكاف في المسجد الجامع أحب إلينا وإن اعتكف في غيره فمن الجمعة إلى الجمعة وقال أحمد وأبو ثور وإسحاق الاعتكاف في كل مسجد يقام فيه الصلاة هذا مذهب أصحاب الرأي İbn'ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki: "Onlar (ilim ehli, İbn'ul-Museyyib müstesna) icma etti ki, Mescid'ul-Haram, Rasul'ün mescidi ve Mescid'ul-Aksa'da i'tikaf yapmak caizdir. (Bu üç mescid) Dışındaki mescidlerde i'tikaf yapılmasında ise, ihtilaf ettiler. Bir taife 'Bu üç mescid dışında, i'tikaf yoktur' dedi. Bu kavil Huzeyfe'den rivayet edilmiştir. Said bin el-Museyyib dedi ki ; Nebi'nin mescidinin dışında, i'tikaf yoktur. Ali'den rivayet ettik, O 'Cami' (içinde cum'a için toplanılan) mescid dışında, i'tikaf yoktur' dedi. Zuhri dedi ki ; İçinde cum'a için toplanılan cemaat mescidi dışında, i'tikaf yoktur. Hakem ve Hammad'da böyle söylemiştir. (Başka) Bir taife dedi ki ; Ayetin zahiri üzere, bütün mescidlerde i'tikaf yapmak caizdir. Bu kavil, Malik'indir. Şafi'i dedi ki ; Cami' mescidinde i'tikaf yapmak, bize (daha) sevimlidir. Eğer (içinde cum'a kılınan mescidlerin) dışındaki (mescidlerde) i'tikaf yapılacaksa, cum'a'dan cum'a'ya kadar olsun (ya'ni i'tikaf için cum'a'yı terketmesin). Ahmed, Ebu Sevr ve İshak 'İçinde namazın ikame edildiği her mescidde i'tikaf yapmak (caizdir)' dediler. (Hakeza) Bu, rey ashabının (da) mezhebidir" el-İşraf, ala mezahib'il-ulema 3.cilt syf 160-161

İmtimna yapmanın (kişinin eli ile kendisini tatmin etmesinin) hükmü nedir ? İlim ehlinin geneli istimna'nın haram olduğunu söylemişlerdir. Buna delil olarak zikredeceğim ayeti zikretmişlerdir. والذين هم لفروجهم حافظون إلا على أزواجهم أو ما ملكت أيمانهم فإنهم غير ملومين فمن ابتغى وراء ذلك فأولئك هم العادون Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki: "Onlar (mu'minler) ki, zevceleri ya da sağ ellerinin mülkettiği (cariyeleri) üzerine olması müstesna, fercleri için muhafızdılar. Muhakkak ki onlar, (bu iki durumda) kınanmazlar. Kim bunun ardında (başka bir yol) ararsa, işte onlar, onlardır haddi aşanlar" Mu'minun 5-7 Bu alimler Allah'ın insanoğlu için iki yolu mubah kıldığını, bu iki yolun ya'ni eşleri ve cariyeleri dışında ise, mubah kılmadığını, devamında da bunları dışında başka bir yol arayanın, haddi aşan bir kimse olduğunu söylemişlerdir. Sonra bu alimler zikredeceğim bu ayeti de delil olarak almışlardır. وليستعفف الذين لا يجدون نكاحا حتى يغنيهم الله من فضله "Nikaha (imkan) bul(a)mayanlar, Allah onları fazlından zengin kılıncaya kadar, iffetli olsunlar" Nur 33 Bu, İmam Şafii'nin kavlidir. el-Umm 5.cilt syf 101-102 Hakeza bu, İbn Ömer, İkrime ve İmam Malik'ten de nakledilmiştir. İbn Abbas istimna'yı zinadan aşağı, cariye ile evliliğin altında saymıştır. Hasen Basri bunu kerih görmüşken, Amr bin dinar mubah saymıştır. İbn'ul-Munzir bu hilafa değindikten sonra dedi ki ; بقول الشافعي نقول للحجة التي ذكرها "Zikrettiği hüccetten dolayı, Şafii'nin kavlini söyleriz" el-İşraf, ala mezahib'il-ulema 5.cilt syf 180-181 Allah en doğrusunu bilendir.

Oruçlu iken hacamat yapmanın hükmü قال ابن المنذر رحمه الله: واختلفوا فيما يجب على من احتجم في نهار الصوم. İbnu'l-Munzîr rahimehullâh ded ki: İlim Ehli oruçlu iken hacamat olanın üzerine ne gerekeceği hususunda ihtilâf etmiştir. el-İşrâf 'alâ Mezâhibi'l-'Ulemâ 3/130 قال أبو داود السجستاني رحمه الله: سألت أحمد عمن إحتجم في رمضان؟ قال: يقضي يوما مكانه Ebû Dâvûd es-Sicistânî rahimehullâh dedi ki: Ahmed'e "ramazânda (oruçlu iken) hacamat olan kimseden sordum." Dedi ki: Onun (o günün) yerine bir gün kazâ eder. el-Mesâil 624, 625, 626. Ayrıca: Abdullâh bin Ahmed, el-Mesâil 677, 679, 680, 681, 683: İshâk bin Mansûr el-Kevsec, el-Mesâil 708: İshak bin Hânî en-Neysâbûrî, el-Mesâil 643, 645, 647. Bu el-Evzâî¹, Abdurrahmân bin Mehdî², İshâk bin Rahûye³, el-Mervezî⁴, İbnu'l-Munzîr⁵, İbn Huzeyme⁶ ve başkalarında kavlidir. ¹ el-Mervezî, İhtilâfu'l-Fukaha 205.syf ² et-Tirmizî, es-Sunen 774 ³ el-Kevsec, el-Mesâil 708: et-Tirmizî, es-Sunen 774 ⁴ el-Mervezî, İhtilâfu'l-Fukaha 205.syf ⁵ İbnu'l-Munzîr, el-İşrâf 3/130 ⁶ İbn Huzeyme, es-Sahîh 3/226-235 İlim Ehlinden bir taife ise hacamat olan kimsenin üzerine kaza gerekmediğini, söylemiştir. قال سفيان الثوري رحمه الله: لَا بَأْسَ أن يحتجم الصائم إِذَا لم يخش ضعفا. Sufyân es-Sevrî rahimehullâh dedi ki: Kişi zayıf olacağında korkmuyorsa oruçlu iken hacamat olmasında bir sakınca yoktur. el-Mervezî, İhtilâfu'l-Fukaha 205.syf Bu Mâlik⁷, eş-Şâfi'î⁸, Ebû Sevr⁹, re'y ashabının¹⁰ ve başkalarında kavlidir.  ⁷ Sahnûn, e-Mudevvene 1/270: el-Muvattâ rivâyetu Ebû Mus'ab ez-Zuhrî 2/29 ⁸ eş-Şâfi'î, el-Umm 2/106: et-Tirmizî, es-Sunen 774, 777 ⁹ İbnu'l-Munzîr, el-İşrâf 3/130 ¹⁰ el-Mervezî, İhtilâfu'l-Fukaha 205.syf

أجمع أهل العلم على أن الشيخ والعجوز العاجزين عن الصوم أن يفطرا اختلفوا فيما عليهما إذا أفطرا فكان الأوزاعي والشافعي وأصحاب الرأي يقولون يفطران ويطعم كل واحد منهما عن كل يوم مسكيناً واحداً وروينا هذا القول عن سعيد بن جبير وطاووس وقال أحمد وإسحاق في الشيخ يطعم منها إن شاء وإن شاء جفن جفاناً كما صنع أنس بن مالك وقال ربيعة ومالك وخالد بن الدريك وأبو ثور لا شيء على الشيخ الكبير من الكفارة ولا غيره وروى ذلك عن مكحول İbn'ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki: "İlim ehli oruçtan aciz olan yaşlı erkek ve yaşlı kadının iftar ede(bile)ceğinde, icma etmişlerdir. O ikisi iftar ettiğinde, üzerlerine (gereken şey) hususunda ise, ihtilaf etmişlerdir. Evza'i, Şafi'i ve rey ashabı 'İftar ederler ve onlardan biri, her gün için bir miskini doyurur' demişlerdir. Bu kavli, Said bin Cubeyr ve Tavus'tan (da) naklettik. Ahmed ve İshak dedi ki ; Yaşlı, Enes bin Malik'in yaptığı gibi, dilerse ondan (miskinlerden) doyurur, dilerse (de) yiyeceği bir kaba doldurur ve miskinleri da'vet eder. Rebia, Malik, Halid bin ed-Derik ve Ebu Sevr ise 'Kefaret ve onun dışından yaşlı şeyh için bir şey yoktur' dedi. Bu, Mehkul'den de nakledilmiştir" el-İşraf, ala mezahib'il-ulema 3.cilt syf 152 Hakeza İmam Buhari'de miskin doyurur demiştir. Sahih, el-Buhari 4505 وليس على الشيخ الذي لا يطيق الصوم كفارة İbn'ul-Munzir dedi ki: "Oruç tutamayan yaşlı üzerine kefaret yoktur" el-İkna 1.cilt syf 195 Allah en doğrusunu bilendir.

Oruçlu kimsenin sürme kullanmasının hükmü Bu İlim Ehli'nin kendisinde ihtilâf ettiği meselelerdendir. İlim Ehli'den bâzıları kullanmaya ruhsat vermiştir. Bâzıları ise vermemiştir veya kerîh görmüştür. et-Tirmizî rahimehullâh dedi ki: İlim Ehli oruçlunun sürme kullanması hakkında ihtilâf etmiştir. Bâzıları bunu kerîh görmüştür. Bu Süfyân es-Sevrî, İbnu'l-Mübârek, Ahmed ve İshâk'ın kavlidir. İlîm Ehli'nden bâzıları ise oruçlunun sürme kullanmasına ruhsat vermiştir. Bu eş-Şâfi'î'nin kavlidir. es-Sunen 726 İbnu'l-Munzîr rahimehullâh dedi ki: İlim Ehli oruçlunun sürme kullanması hakkında ihtilâf etmiştir. Atâ, el-Hasen el-Basri, en-Nehâî, el-Evzâî, eş-Şâfi'î, Ebû Sevr ve re'y ashâbı buna ruhsat vermişlerdir. es-Sevrî, Ahmed ve İshâk bunu kerîh görmüştür. el-İşrâf 3/133 İbn Şihâb ez-Zuhrî ve Muhammed bin Alî'de buna ruhsat vermiştir. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef 2/304 Hammâd bin Seleme, Ebû Hilâl ve Katade'de kerîh görmüştür. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef 2/304 Suleymân et-Teymî, Mansûr bin el-Mu'temir, İbn Ebî Leylâ ve İbn Şubrume sürme kullanan kimsenin orucunu kaza etmesi gerektiğini söylemişlerdir. Abdurrezzâk, el-Musannef 4/208 Bu âlimlere göre eğer boğazına giderse kazâ eder. Allâhu a'lem. İmâm Mâlik'de sürmenin orucu bozmaycağını kullanmasında bir beis olmayacağını söylemiştir. Ancak eğer boğazına girer tadını hissederse onun yerine bir gün oruç tutması bana sevimlidir, demiştir. Ebû Mus'âb ez-Zuhrî, el-Muhtasar. Diğer rivâyete ise boğazına gidecekse bunu yapmaması gerekir ve boğazıne giderse tadını hissederse onun yerine bir gün kazâ etmesi gerekir, demiştir. Sahnûn, el-Mudevvene 1/197-198 İmâm Mâlik'in ashâbından Muttarif, İbn Abdulhakem ve Esbeğ'de sürmede bir beis olmayacağını söylemişlerdir. İbnu'l-Kâsım ise kerîh görmüştür, eğer boğazına giderse onun yerine bir gün kazâ etmesi gerekir, demiştir. İbn Ebî Zeyd el-Kayrevânî, en-Nevâdir ve'z-Ziyâdât 2/44

Oruçlu kimsenin sürme kullanmasının hükmü Bu İlim Ehli'nin kendisinde ihtilâf ettiği meselelerdendir. İlim Ehli'den bâzıları kullanmaya ruhsat vermiştir. Bâzıları ise vermemiştir veya kerîh görmüştür. et-Tirmizî rahimehullâh dedi ki: İlim Ehli oruçlunun sürme kullanması hakkında ihtilâf etmiştir. Bâzıları bunu kerîh görmüştür. Bu Süfyân es-Sevrî, İbnu'l-Mübârek, Ahmed ve İshâk'ın kavlidir. İlîm Ehli'nden bâzıları ise oruçlunun sürme kullanmasına ruhsat vermiştir. Bu eş-Şâfi'î'nin kavlidir. es-Sunen 726 İbnu'l-Munzîr rahimehullâh dedi ki: İlim Ehli oruçlunun sürme kullanması hakkında ihtilâf etmiştir. Atâ, el-Hasen el-Basri, en-Nehâî, el-Evzâî, eş-Şâfi'î, Ebû Sevr ve re'y ashâbı buna ruhsat vermişlerdir. es-Sevrî, Ahmed ve İshâk bunu kerîh görmüştür. el-İşrâf 3/133 İbn Şihâb ez-Zuhrî ve Muhammed bin Alî'de buna ruhsat vermiştir. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef 2/304 Hammâd bin Seleme, Ebû Hilâl ve Katade'de kerîh görmüştür. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef 2/304 Suleymân et-Teymî, Mansûr bin el-Mu'temir, İbn Ebî Leylâ ve İbn Şubrume sürme kullanan kimsenin orucunu kaza etmesi gerektiğini söylemişlerdir. Abdurrezzâk, el-Musannef 4/208 Bu âlimlere göre eğer boğazına giderse kazâ eder. Allâhu a'lem. İmâm Mâlik'de sürmenin orucu bozmaycağını kullanmasında bir beis olmayacağını söylemiştir. Ancak eğer boğazına girer tadını hissederse onun yerine bir gün oruç tutması bana sevimlidir, demiştir. Ebû Mus'âb ez-Zuhrî, el-Muhtasar. Diğer rivâyete ise boğazına gidecekse bunu yapmaması gerekir ve boğazıne giderse tadını hissederse onun yerine bir gün kazâ etmesi gerekir, demiştir. Sahnûn, el-Mudevvene 1/197-198 İmâm Mâlik'in ashâbından Muttarif, İbn Abdulhakem ve Esbeğ'de sürmede bir beis olmayacağını söylemişlerdir. İbnu'l-Kâsım ise kerîh görmüştür, eğer boğazına giderse onun yerine bir gün kazâ etmesi gerekir, demiştir. İbn Ebî Zeyd el-Kayrevânî, en-Nevâdir ve'z-Ziyâdât 2/44

تسحروا فإن في السحور بركة Allah Rasulü (عليه الصلاة والسلام) dedi ki: "Sahur yapın ! Muhakkak ki sahurda bereket vardır" Sahih, el-Buhari 1923 وقد أجمعوا على أن ذلك مندوب إليه مستحب ولا إثم على من تركه İbn'ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki: "Onlar (ilim ehli) bunun (oruç tutacak kimsenin sahur yapmasının), mendub ve mustehab olduğunda ve terkeden kimse üzerine (de) bir günah olmadığında, icma etmiştir" el-İşraf, ala mezahib'il-ulema 3.cilt syf 120