زبان‌های درخطرِ ایران/ Endangered Languages of Iran

🌷🐬 🐬🐬 فردا آخرین روز مأموریت پژوهشی من به جزیره‌های خلیج فارس است. زمان‌بندی این مأموریت را - که هدفش بررسی وضعیت گونه‌های زبانی جزیره‌های ایران در خلیج فارس است - به گونه‌ای انجام داده‌ام که هم بتوانم تا جای ممکن شمار بیش‌تری از گونه‌های زبانی جزیره‌ها را بررسی کنم، و هم در رفت و آمد صرفه‌جویی کنم. از این رو، آخرین جایی را که برای بررسی تعیین کردم، شهر سوزا بود، بدین دلیل که با فرودگاه قشم فاصله چندانی ندارد که من فردا از آن‌جا به تهران بازمی‌گردم. امروز صبح، از شهر قشم به شهر سوزا رفتم؛ و با وجود گرمای بسیار هوا، گردش در شهر را آغاز کردم، تا بتوانم به وضعیت زبانی آن آگاه شوم. خوشبختانه، افزون بر آگاهی‌هایی که در این زمینه به دست آوردم، نمونه‌های خوبی نیز از زبان شهر سوزا ثبت کردم. در این ویدئوی کوتاه، ساحل شهر سوزا را می‌بینیم. آب‌های ساحل سوزا تمیز و روشن است. در شمال و غرب شهر سوزا رشته‌کوه‌های کم‌ارتفاعی دیده می‌شود. رشتهٔ غربی تا دریا پیش رفته است. سوزا به «جزیره‌های ناز» قشم نیز نزدیک است که به هنگام جزر، به جزیرهٔ قشم می‌پیوندند. 🌷🐬🐬 #شهر_سوزا #قشم #خلیج_فارس 🐬🐬🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 در استان هرمزگان، به هر جا بروی نانی محلی به نام «تَموشی» را پیدا می‌کنی. نام این نان در مناطق مختلف هرمزگان، به صورت‌های دیگری همچون «تُمُشی» نیز تلفظ می‌شود؛ و گویا به آن، «نان محلی» و «نان گِرِک» نیز می‌گویند. ایمان، از بچه‌های هرمز، به من گفته بود که واژهٔ «تَموشی» از عبارت «تو مُشتی» آمده، چون برای درست کردن «نان تموشی»، خمیر آن را در دست مشت می‌کنند. درستی یا نادرستی این ریشه‌شناسی را من نمی‌دانم؛ دوستان هرمزگانی شاید بتوانند دربارهٔ درستی آن نظر دهند. امشب که داشتم از بندر چارک به بندرعباس برمی‌گشتم، راننده - جناب محمود عطائی - در پمپ‌بنزین حمیران توقف کرد، تا بنزین بزند. در راه که می‌آمدیم، از نان تموشی آقا عبدالله در آن‌جا برایمان تعریف کرده بود. رفتم داخل مغازهٔ آقا عبدالله، دیدم شلوغ است و همه در نوبت گرفتن نان تموشی هستند که به صورت ساده و ناساده و حتی «میکس» پخته می‌شد. از آقا عبدالله اجازه گرفتم که از کار او فیلم کوتاهی بگیرم. دربارهٔ مواد نان تموشی هم از ایشان پرسیدم؛ توضیحاتی دادند، اما گفتند یک رازهایی هم دارد. 😊 🌷🌊 #هرمزگان #حمیران #نان_تموشی 🌊🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 در مسیر بَستَک به بندر چارک، پس از گذر از گردنه و کوهی که در شمال آن روستاهایی همچون «جناج» قرار دارد، به یکی از روستاهایی که در جنوب این کوه و گردنه برخورد می‌کنیم، «مَراغ» است. من چون با خودروهای گذری، در چندمرحله، خودم را از بستک به بندر چارک رساندم، باید در «سه‌راهی کافه مراغ» پیاده می‌شدم، تا باز با خودروهای گذری، بتوانم خودم را به چارک برسانم. در سه‌راهی کافه مراغ، از گرما کلافه شده بودم. برای خرید نوشابه به مغازه کوچک آن‌جا رفتم. آن‌جا فهمیدم که فروشندهٔ جوان مغازه، اهل مراغ است و به گونه‌ای از اَچُمی سخن می‌گوید. نام فروشنده پیام بود. از او خواستم اجازه دهد داده‌هایی از زبان او را ثبت کنم. با روی خوش پذیرفت. در پایان گفتم، دو سه دقیقه‌ای هم به همان اَچُمیِ مراغی حرف بزند. در این فِرِسته، این بخش از گفتگوی مرا با پیام می‌شنوید. پیام، وقتی دانست برای پژوهش دربارهٔ زبان‌ها به جنوب آمده‌ام، پول نوشابه را نگرفت، و یک آب معدنی «تَگَری» هم به من داد تا همراهم باشد، در آن مسیر و روز سوزان. از او به خاطر مهربانی‌اش خیلی سپاس‌گزارم. 🌷 #زبان_اچمی #مراغ #شیبکوه #بندر_لنگه 🌱🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 فراخوان همکاری👇 سلام خدمت هم‌تباران لُرزبان گرامی، بنا داریم، با کمک دوستان علاقمند به زبان لری، تلاشی درخور برای حفظ واژگان لری انجام دهیم. در همین راستا، گروهی تلگرامی راه انداخته‌ایم. هدف جمع‌آوری واژگان، از همه مناطق لرنشین است. این کار به شکل تطبیقی و مقایسه‌ای انجام می‌گیرد. دوستانی که علاقمند هستند و می‌توانند همکاری داشته باشند، لطفاً به شناسهٔ @leyuna در تلگرام پیام دهند، تا به گروه افزده شوند. با سپاس @leyuna 🌱🌱🌱 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 برای فهم وضعیت زبانی هر کدام از جزیره‌هایی که به آنها وارد می‌شوم، از همان آغاز ورود به جزیره، با پای پیاده در جزیره می‌گردم و با مردم سخن می‌گویم. این‌جا هم که در جنوب میهن ما، همهٔ مردم خون‌گرم و مهربان هستند. من به هر جزیره‌ای که وارد شده‌ام، خیلی زود با مردم آشنا شده‌ام و احساس غریبگی نمی‌کنم. به هرمز که آمدم، وقتی گفتم که برای پژوهش دربارهٔ گونهٔ زبانی هرمزی به جزیره آمدم، یکی از کسانی که گفتند با او گفتگو کن «خاله بدری» بود که امشب سرانجام آمدم و از ایشان خواستم که چند دقیقه‌ای به زبان بومی هرمز برای ما توضیح دهد که «نان تَموشی» و «سمبوسه» چگونه درست می‌کند، تا از این رهگذر، هم با بخشی از کار و فعالیت مردم هرمز آشنا شویم، هم بخشی از گونهٔ زبانی هرمز را مستندسازی کرده باشیم. از خاله بدری به خاطر مهربانی و اخلاق خوبشان بسیار سپاس‌گزارم. امید که کارشان همواره پُررونق باشد، و دلشان خوش. 🌷🐳🐳🐳 #هرمز #گونه_زبانی_جزیره_هرمز #هرمزگان 🐳🐳🐳🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 دعوت به همکاری👇 «مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی» از پژوهشگران حوزۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی برای تألیف مدخل‌های «دانش‌نامۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» که برای نخستین بار در این مرکز به صورت بَرخط منتشر شده است، دعوت به همکاری می‌کند: https://www.cgie.org.ir هدف از تألیف این دانش‌نامه، شناسایی، معرفی و توصیف علمی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، برای ثبت و ضبط این گنجینۀ گران‌بها است. از این رو، از پژوهشگران محترم درخواست می‌شود برای ارتباط با بخش زبان‌شناسی «مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی» («دانش‌نامۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»)، از راه‌های زیر با این مرکز در ارتباط باشند: شماره تماس: ٠۲۱-۲۲۲۹۷۶۲۶ داخلیِ: ۲۸۱ - ۲۸۳ رایانامه: [email protected] [email protected] 🌷🌱 #زبان‌ها_و_گویش‌های_ایرانی #مرکز_دایرة‌المعارف_بزرگ_اسلامی 🌱🌱🌱🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 دیروز - هشتم خردادماه هزار و چهارصد و سه خورشیدی - با شناور از اسکله ذاکری قشم به سوی جزیره هرمز حرکت کردم. ساعت دو ده دقیقه شناور حرکت کرد، و ساعت دو و پنجاه و پنج دقیقه در اسکله هرمز پهلو گرفت. در جایی مستقر شدم و عصر و شب بخش زیادی از شهر هرمز را گشتم و با مردم هم گفتگو کردم، تا زبان و فرهنگ هرمزی را بهتر بشناسم. امروز هم، با وجود گرمای بسیار زیاد هوا، حدود ساعت هشت و نیم صبح رفتم بیرون و از چند سو در درون شهر هرمز گردش کردم و در بافت و شیوهٔ زندگی مردم این شهر دقت کردم. در نزدیکی اسکله هرمز برای خرید نوشابه وارد مغازه‌ای شدم و با فروشنده آن که پس از آشنایی فهمیدم قنبر نام دارد درباره زبان مردم هرمز گفتگو کردم و مجموعه‌ای از داده‌های زبانی را، با گویشوری ایشان، ثبت کردم. این فِرِسته در پیوند با همان داده‌ها و با اجازهٔ ایشان ثبت شده است. از آقا قنبر به خاطر لطف و مهربانیشان بسیار بسیار سپاس‌گزارم. 🌷 #هرمز #هرمزگان #گونه_زبانی_جزیره_هرمز 🐬🐬🐬 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 دیروز، حدود عصر، از جزیرهٔ لارک به شهر قشم، مرکز شهرستان قشم آمدم؛ و امروز عصر، برای گردآوری داده و آگاهی از وضعیت و پراکنش زبانی شهر قشم در این شهر، دوری زدم، و با برخی از هم‌میهنان خون‌گرم باشندهٔ این شهر گپ و گفت کردم. در روبروی سویهٔ جنوبِ خاوری «قلعهٔ پرتغالی‌ها»، با راهنمایی جناب محمد، از بچه‌های نگهبانی قلعه، به دفتر «رستوران خاله خانم» رفتم، تا از مدیر آن‌جا جنابِ فیصل، داده‌های زبانیِ گونهٔ زبانی قشمی را گرد آورم. جناب فیصل، با لطف و مهربانی زیاد با من برخورد و همکاری کردند و توانستم داده‌های خوبی را از گونهٔ زبانی قشمی ثبت کنم. در پایان، از جناب فیصل درخواست کردم که در پاسخ به پرسش‌های من، دو سه دقیقه‌ای به گونهٔ زبانی قشمی سخن بگویند که حاصل آن این ویدئو است. از جناب فیصل به خاطر لطف و بزرگواری و مهمان‌نوازیشان بسیار سپاس‌گزارم. 🌱🌷 #هرمزگان #قشم #محله_مسنی‌ها #گویش_قشمی 🌷 🌱🌱 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 در سفر پژوهشی به جزیره‌های استان هرمزگان - به منظور بررسی گونه‌های زبانی این جزیره‌ها - بسیار به روایت‌های شفاهی باشندگان منطقه از گذشتهٔ آن گوش سپرده‌ام، تا از پیشینهٔ زبانی هر جزیره یا روستاهای جزیره‌ها آگاه شوم. در این ویدئو، روایت جناب مُلا ماندگار از باشندگان روستای باسعیدو - در باختر جزیرهٔ قشم - را می‌شنویم درباره حمله‌های دزدان دریایی به این روستا. در این روایت، برخی عناصر گویشی بومی نیز به کار رفته است. نکتهٔ درخور گفتن - در پیوند با این روایت - آن است که تا همین حدود صد سال پیش، در نقشه‌ها و کتاب‌های اروپاییان، از بخشی از کرانه‌های جنوبی خلیج فارس که امروزه تکه‌ای از «امارات عربی متحده» است، با عنوان «ساحل دزدان دریایی» (Pirate Coast) یاد می‌شده است. 🌷 #هرمزگان #قشم #باسعیدو #دزدان_جواسمی #کهورستان 🍃🍃🍃🌷 @zabanhaye_darkhatare_IRAN

🌷 امروز، در جزیره لارک، خانواده محترم نیکو پذیرای ما بودند، تا بتوانیم داده‌های زبان لارکی را ثبت کنیم. گونهٔ زبانی لارکی، در جزیرهٔ لارک، پانصد نفر گویشور دارد. این گونهٔ زبانی با گونهٔ زبانی کومزاری که در «کومزار» و «خَصَب» کشور عمان گویشور دارد، همانندی بسیار دارد و آنها را باید گونه‌های یک زبان دانست. «لارکی» به دو گونهٔ «لارکی شهری» و «لارکی کوهی» تقسیم می‌شود که با هم تفاوت‌هایی دارند. البته گونهٔ دیگری از لارکی نیز وجود دارد که امروزه چند ده گویشور بیش‌تر ندارد، و آن را باید گونه‌ای عربی دانست. بررسی‌های آغازین من می‌گوید که برای فهم ویژگی‌های لارکی باید هر سه گونهٔ آن را در تطبیق با هم بررسی کرد. از سرکار خانم فاطمه نیکو و پدر ارجمندشان جناب عبدالله نیکو که با بزرگواری من را پذیرا شدند، تا داده‌های زبان لارکی را ثبت و مستندسازی کنم، بسیار سپاس‌گزاری می‌کنم. در این ویدئو، بخش کوتاهی از داده‌های ثبت‌شده از لارکی را با گویشوری سرکار خانم فاطمه نیکو از باشندگان جزیرهٔ لارک می‌شنویم. امید که این بررسی‌ها به شناخت بیش‌تر زبان لارکی و حفظ آن یاری رساند. 🌷 🌱 #جزیره_لارک #زبان_لارکی #زبان_کومزاری 🌱 🌷