#Мақола
Ғийбат нима?
Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Уламолар ғийбатнинг чегараси борасида турли хил фикр билдирганлар.
Имом Роғиб роҳматуллоҳи алайҳ: “Ғийбат бу бир инсон бошқа бир инсоннинг айбларини кераксиз ўринда зикр қилишидир”, деганлар.
Имом Ғаззолий роҳматуллоҳи алайҳ: “Ғилбатнинг чегараси – сен биродарингни эшица унга ёқмайдиган нарса билан зикр қилиш”, деганлар.
Ибн Асир роҳимаҳуллоҳ эса “Ниҳоя” китобида шундай дейдилар: “Ғийбат – бир инсоннинг йўқлигида ёмонлик билан эсланиши. Гарчи ўша ёмонлик шу инсонда бўлса ҳам”.
Имом Нававий роҳматуллоҳи алайҳ “ал-Азкор” китобларида Имом Ғаззолийнинг сўзларига мос равишда: “Ғийбат – кишини ундаги бир ёмон нарса билан зикр қилиш. Ўша ёмон нарса шахснинг баданида, динида, дунёсида, нафсида, қадди-қоматида, хулқида, молида, боласида, аёлида, қўл остидаги кишиларида, кийимида, ҳаракатида ёки унга тааллуқли бошқа нарсаларида бўлсин – фарқи йўқ. Шу ёмонлик лафз билан ифодаланадими, ишора биланми, ёки белги биланми , барибир, ғийбат бўлади”, деганлар.
Ибн Тийн роҳимаҳуллоҳ: “Ғийбат бу бир кишининг орқасидан эшица унга ёқмайдиган нарса билан эслаш”, деганлар.
Имом Нававий роҳматуллоҳи алайҳ шундай деганлар: “Кўп фақиҳлар ўзлари тасниф қилган китобларда айтганлар: Илмни даъво қилучилардан бири айтади, солиҳларга мансуб фалончи айтади, каби эшитувчига гап нима ҳақида кетаётгани маълум бўлиб турадиган гаплар ҳам ғийбат сирасидандир”.
Ғийбат фақат гап билан бўлмайди. Бир кишига бошқа бир киши ҳақида эшица унга ёқмайдиган нуқсонини феъл ёки ишора, белги, ёзув ёки шунга ўхшаш бошқа нарсалар билан тушунтириш, масалан, унинг юришига ўхшатиб юриб бериш, буларнинг бари ғийбатдир. Балки бу нарса тушунтириш ва тасвирлаш билан бўлгани учун ғийбатдан ҳам каттароқдир.
Биз айтаётган ғийбат билан чақимчилик ўртасида ҳам фарқ бор. Бу ҳақда Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний шундай дейдилар: “Ғийбат билан чақимчиликнинг иккаласи бир нарса, ёки мутлақо бошқа-бошқа нарса эканида турли хил фикрлар бор. Бундай фикрларнинг ҳақиқатга яқинроғи уларнинг бошқа-бошқа нарса эканидир. Бу икки иллатнинг ўртасида умумий жиҳатлар ҳам, бир-биридан фарқли жиҳатлар ҳам мавжуд. Чақимчилик бир кишининг ҳолини унинг розилигисиз бошқа бир кишига ғаразли ниятда айтишдир. Ғийбат эса, юқорида айтиб ўтилганидек, кишини у рози бўлмайдиган нарсалар билан зикр қилиш. Чақимчиликда бузғунчилик қасд қилиниши билан ғийбатдан ажратилса, ғийбатда бундай нарса шарт эмас. Ғийбат гапирилаётган одам ўша пайтда йўқ бўлиши билан чақимчиликдан фарқ қилса, бундан бошқа нарсаларда чақимчилик билан ғийбат жуда ўхшашди. Кўп уламолар айтилаётган сўз ғийбат бўлиши учун гапирилаётган одам ўша ерда йўқ бўлиши керак, дейдилар.
Ҳеч қандай шак-шубҳа йўқки ғийбат ҳам, чақимчилик ҳам жуда ката гуноҳ ва ҳаром амаллардандир. Ғийбатнинг ҳаром эканлигига Қуръони Каримда ҳам, суннатда ҳам, умматнинг ижмосида ҳам очиқ-ойдин далиллар бордир. Шундай экан, мўмин киши улардан ўз тилини сақламоғи лозимдир.
Аллоҳ таолодан бундай ҳаром ишларни билиб-билмай қилиб қўйишдан паноҳ сўраймиз.
“Офат-ул лисон” китоби асосида
Марғилон шаҳар "Зайд ибн Хориса" жоме масжиди имом-ноиби Нуриддин Муҳаммаджон
Каналга уланиш:⬇️
https://t.me/joinchat/AAAAAE9jmB4v9T6kFu4J4Q