گوران و گورانیت: زبان، ادبیات، تاریخ، فرهنگ، فلسفه، تمدن، هویت و نقد

امروز، اول اردیبهشت، روز بزرگداشت سعدی شیرازی، شاعر نامور ایرانی، است. ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭ محمدامین زکی‌بیگ در صفحه ٢٣٥ جلد اول کتاب خود، زبده تاریخ کرد و کردستان، آورده است که زبان سنه[سنندج]- کرماشان[کرمانشاه]، زبان مشهور اردلان یعنی گورانی/هورامی/شهرزوری است... . وی، همچنین، در صفحه ٢٢٧ جلد اول همین کتاب می‌نویسد که مستشرق، له‌رچ، در کتاب خود از نسخه‌ای از گلستان سعدی سخن گفته است که به زبان سنه[-کرماشان] نگاشته شده است... . ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭ نکته مهم آنکه محمدامین زکی بیگ نه تنها گورانی/هورامی/شهرزوری را کردی ندانسته است بلکه از آن به عنوان زبانی مستقل و متمایز از کردی نیز یاد کرده است. تصویر روی جلد کتاب و صفحات یادشده پیوست است. @goranugoraniyat

شیخ عیسی برزنجه‌ای(متوفی سال ٧٥٤ ه.ق.) ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭ قطب‌العارفین و زین‌الواصلین، شیخ عیسی برزنجه‌ای، فرزند بابا علی همدانی، از عرفا و اعاظم قرن هفتم و هشتم هجری قمری است. بنا به کتاب (بحرالانساب و رساله سادات‌البرزنجیه) آبا و اجداد آن جناب به سال ٦٨٦ هجری قمری از شهر همدان به دیه برزنجه در کردستان عراق مهاجرت نمودند که تاریخ آن مهاجرت به حروف ابجد، کلمه "خوف" است. شیخ عیسی علوم ظاهری را از پدر بزرگوارش فرا گرفت و سپس در خدمت خواجه اسحاق خطایی به تحصیل فقه اسلامی پرداخت. پس از آن، با برادرش، شیخ موسی، به سیر و سیاحت رفت و پس از سفر عراق و حجاز و مصر، به کردستان مراجعت نمود و در برزنجه مسجدی ساخت و در آن به ارشاد مردم مشغل گردید. شیخ عیسی، جامع علوم معقول و منقول بود و از تصوف و حکمت بهره وافی و حاصل وافر دریافت نمود و ایام خود را به رشادت و مجاهدت گذراند. کراماتی به وی نسبت داده شده است که در کتب صوفیه مسطور است. عاقبت وی در سال ٧٥٤ هجری قمری در دیه برزنجه وفات یافت.از شیخ عیسی برزنجه‌ای اشعاری به زبان گورانی و فارسی در کتب صوفیه و نامه سرانجام منقول است. اینک شعری به زبان گورانی از ایشان: دڵ پَی لَدُنی هَر نَ هَوَسَن سا هَندَرزم دَر وَ تُ پَیوَسَن ۋاتم اَلف، ۋاتش دَی هیچ مَۋاچَ سرَو یَکِوَن، هَر ۋاچِ ۋَسَن ترجمه فارسی: دل برای علم لدنی پیوسته در هوس است پس، پند واندرزم ده، زیرا او به تو پیوسته است گفتم الف، گفت دیگر هیچ مگو سخن یکی است و تنها یک حرف بس است برگرفته از کتابِ: اهل حق(پیران و مشاهیر) صدیق صفی‌زاده تهران: انتشارات حروفیه @goranugoraniyat

کاکَ مسَفا دارستان، شِرکَتَ دانش‌بُنیانَکَش و موشَکَکَش

کاکَ مسَفا دارستان و شِرکَتَ دانش‌بُنیانَکَش و موشَکَکَش

شیخ شهاب‌الدین سهروردی(شیخ اشراق) (٥٤٩-٥٨٧ ه.ق.) یحیی بن حبش، ملقب به شهاب‌الدین و معروف به شیخ اشراق بنا به گفته شهرزوری به سال ٥٤٩ هجری قمری در سُهروَرد از توابع شهرزور که یکی از شهرهای جبال بود، به دنیا آمد و در همان جا به تحصیل علوم پرداخت. در جوانی عازم مراغه شد و حکمت و اصول فقه را در خدمت مجدالدین جیلی فرا گرفت و پس از مدتی در علوم حکمی و فلسفی سرآمد روزگار شد... . وی حکمت اشراق را زنده کرد. باوجود عمری کوتاه، حدد پنجاه جلد کتاب نگاشته است. "رساله عشق" او به وسیله دانشمند آلمانی، اتواشپیس، و پژوهشگر نامی، سیدحسین نصر، به طبع رسیده است. سهروردی در این رساله متمایل به بحث‌های عرفانی است. این کتاب درباره فردیت عشق است و آنچە شاخص این رساله است، هویت و فردیت بخشیدن به مفاهیم انتزاعی فلسفی است که از خصایص شیخ اشراق است. این رساله دارای اشعاری به زبان گورانی، فارسی و عربی است. اینک پاره‌ای از اشعار گورانی سهروردی که تنها در برخی جُنگ‌های خطی یافت می‌شوند: وِت مَدَر وَ غَم، وِت مَدَر وَ غَم میرزام آمانَن وِت مَدَر وَ غَم نَ جام مَمانُ نَ جَمشید نَ جَم هَر شاد و وَش بَ نَ گیتی هَر دَم نَ هامدَم نَ خوِش نَ هونڕَس نَ کّس کَس وَ دَردِ کَس نَبُ فَریادڕَس دڵسُزان دڵتَنگ بِ دَسَڵات بُ دُستان جَ ڕاس ڕاگَی نَهات بُ "اِشراق" اُمِدت تُ هَر بَ وَر بُ تا یَشتت جَ ڕوی ڕَستاخِز سَر بُ ترجمه فارسی: خود را افسرده و غمگین مکن ای میرزایم! زنهار! خود را افسرده و غمگین مکن نه جام می‌ماند و نه جمشید و نه جم پیوسته شاد و خرم باش در گیتی هر دم نه همدل نه خویش نه خونخواه و نه کس کسی به درد کسی نمی‌رسد و فریادرسی وجود ندارد دوستان بی‌ریا، افسرده و بی‌قدرتند دوستان در راهند و در تیره‌بختی به سر می‌برند ای "اشراق" تو امیدت به خورشید باشد تا نیایشت در روز رستاخیز مستجاب شود ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭ برگرفته از کتابِ: اهل حق(پیران و مشاهیر) صدیق صفی‌زاده تهران: انتشارات حروفیه @goranugoraniyat

ئەز ئۆروٚمۆن مەکۆنم بێ و وەڵاتم ســـەروو پیری خوڎای دابێ نەجاتم سەیــدی هه‌ورامی (١١٩٩ - ١٢٦٥ ک.م)، یۆ جه شاعێـــره گەورە‌کاو گۆرانی، ئه‌چی شێعرێنە وەڵاتوو وێش به هەورامانش زانان و جه یاگێـــۋه کە چەنەش ژیوان یانی ده‌گاو سه‌رووپیری، ۋیر و یاڎش کەرڎه‌ن. ١١١ پارچە‌شێعرێو سەیــــدینه وەڵاتانێـــو پێسە چینی، هێندووستانی، وەڵاتوو تاتاری، شامی، یەمەنی، فەرەنــــگی و ... شارانێــــو پێسە شیرازی، خۆجەندی و ... و هەرپاسە کەش و کۆیانێو پێســـــەو کۆو قافی، کۆو تووری، ئەوداڵانی (عه‌وڎاڵان)، کۆساڵانی و پیرڕۆســەمی و ... نامێ بریێنێ، بەڵام هیچ باس و نامێۋه جە کورڎی و کورڎه‌سانی نە جە شاراش، نە دەگایاش و نە کەشــاش دلێ شێعرەکانە نامێنه. زەمانێۋی نە فرە دوور زۋانوو گۆرانی (هه‌ورامی، ئه‌ده‌بی، زازایی، باجه‌ڵانی، شه‌به‌کی، که‌نۆڵه‌یی، گه‌وراجۆیی، ڕژاۋی، گاۋاره‌یی، زه‌رڎه/ۆیی، عه‌ودلمه‌له‌کی، ...) زۋانی ئەدەبیو جوغرافیایێــــۋی گەورەی، په‌ی نموونه‌ی هه‌ر جە که‌رکووک و خانه‌قین هه‌تا ئه‌رزڕووموو تورکیه‌ی و هه‌تا نزیکوو همه‌ڎانی، بیەن و ئی وەڵاته وه‌ڵاتوو پاڵه‌ۋێیه‌تی (ته‌مه‌دۆن) بیه‌ن و یه‌کسه‌ره گۆران‌نشین و وه‌ڵاتی فه‌رهه‌نگیو زۋانوو گۆرانی بیه‌ن. @goranugoraniyat

💢دەردی وەتەن کورد ئەبەد ناگاتە مەقسەد، نۆکەری بێگانەیە دوودڵن، پیسن لەگەڵ یەک، بۆیە وا بێ لانەیە میللەتێکن بۆ نەمانی یەکتری هەر هەوڵ ئەدەن داخەکەم ورد و درشتی شێت و شەیدای ئانەیە سەنعەت و عیلم و مەعاریف زەڕڕەیەک باوی نییە پیاوەتی لایان بەتەنها چەفیە و جامانەیە بۆ قسەی زل بێ‌قسوورن، باسی کوردییەت ئەکەن کوردییەت خورمایە بۆچی، یا قسەی شێتانەیە میللەتی بێ عیلم و ئەخلاق چۆن بە ئیستقلال ئەگا واسیتەی بەرزی و تەرەققی هیممەتی مەردانەیە 📝فایەق_بێ‌کەس @goranugoraniyat