شاهنامه پژوهي پزشكان

به بهانه‌ی دو هزار و پانصدمین سال جنگ ترموپیل، یونان سکه‌های دو و ده یورویی روانه بازار پول و سرمایه خود کرد. بر روی سکه ده یورویی هفت سرباز هخامنشی در برابر هفت سرباز یونانی نقش بسته‌ است. جنگ ترموپیل در سال ۴۸۰ پیش از میلاد میان یونانیان بفرماندهی لئونیداس پادشاه اسپارت و ایرانیان به سپه ‌سالاری خشایار شاه، در گذرگاه ترموپیل بین کوه آنوپه و خلیج مالیاک در بخش باختری دریای اژه رخ داد. در این جنگ، خشایار شاه ارتش زمینی و دریایی نیرومندی داشت. پادشاه اسپارت با سیصد تن از سپاهیان اسپارتی و پنج هزار سرباز یونانی با ارتش خشایار‌ شاه روبرو شد. در این نبرد یونانی‌ها شکست سختی خوردند، و پادشاه اسپارت کشته شد. اما یونانی‌ها بر این باورند که؛ سپاهیان آنها در این نبرد دلاورانه جنگیدند، و جان‌ فشانی‌ها کردند. و گرچه از ایران شکست خوردند، اما سربازان فداکارشان شایسته ستایش و بزرگداشت هستند. کارگزاران ج.ا هم تلاش می‌کنند، تاریخ پر شکوه ایران باستان پیش از یورش تازیان را، که یکی از پایه‌های تمدن بشری است، از برنامه‌ی درسی دانش آموزان بردارند! تا ملت ما با این نازش‌ها (افتخارات) آشنا نشوند! آنها نمی‌دانند، نخستین گام در آموزش و پرورش، آشنایی با شناسه ملی است. نسلی که پیوندی با گذشته خود نداشته باشد، بی‌گمان نسلی بی‌هویت خواهد بود.

‍. از سوگ سیاوش تا ماتم عاشورا برگزاری باشکوه یادمان‌های تاریخی و فرهنگی، هم در دوران پیشامدرن و هم در این زمان، شیوه‌‌ای برای زنده نگاه داشتن ناخودآگاه تباری ملت‌ها و شناسه ملی و آیینی آنان بوده است. برگزاری نوروز باستانی و آیین‌های دهه‌ عاشورا، که هر دو مینویت و سپندی ویژه‌ای برای ایرانیان شیعه دارند، بن‌مایه مِهادین شناسه‌ ایرانی شیعه، یا به زبان دیگر دو ستون برجسته‌ آن می‌باشند. آیین‌های دهه‌ عاشورا، که به فرمان معزالدوله‌‌ دیلمی آل‌بویه، از سال ۳۵۲ ه.ق در بغداد آغاز شد، با نشیب و فرازهایی تا دوره‌ صفوی دنبال می‌شد، و همراه با جشن‌های نوروزی، به برجسته‌ترین آیین‌های سالانه‌ ایرانیان شیعه نهادینه شده، و تا کنون دنبال شده است. در آن زمان در بغداد دو جشن ایرانی یعنی نوروز و مهرگان برپا می‌شد. در سال ۳۹۸ ه.ق عاشورا و مهرگان همزمان شدند، به فرمان شاه آل‌بویه نخست آیین‌های عاشورا، و روز بعد جشن‌های مهرگان را برگزار کردند. در زمان شاه عباس که نوروز و عاشورا در سال ۱۰۲۱ همزمان شدند، او هم رویه‌ آل‌بویه را به کار گرفت. آیین سوگواری امام حسین از جنبه‌های بسیاری با سوگ سیاوش همانندی داشت. که سالروز آن در دوران پیش از اسلام برگزار می‌شد. سوگ سیاوش چنان ریشه‌ای در استوره‌های پیش از اسلام داشت، که تا سده‌های آغازین دوران اسلامی نیز در سغد و خوارزم برگزار می‌شد. در تاریخ بخارا آمده است؛ مردم بخارا را بر کشتن سیاوش سرودهای شورانگیز است. که آنرا کین سیاوش می‌گویند. شاهنامه‌پژوه‌ نامدار شاهرخ‌ مسکوب در کتاب سوگ سیاوش می‌گوید؛ حتا هنوز در پاره‌ای از گوشه‌ و کناره‌های دور، سیاوش را شهیدی می‌دانند، که سرگذشت او نشانه ستمی است، که انسان عرصه‌ آن است. صادق هدایت می‌گوید؛ در آیین‌های سوگواری در کهکیلویه زن‌هایی هستند، که سروده‌های بسیار کهنی را با آهنگی غمناک می‌خوانند، و مویه می‌کنند. و این کار را سوسيوش (سوگ سیاوش) می‌نامند. سپس سوگ سیاوش به دست پرتوان فردوسی در شاهنامه، حماسه‌ای جاودانه شد. شاهرخ مسکوب می‌نویسد؛ زنجیره‌ی سیاوشان تاریخ در سرودهای یارسان که اهل‌حق می‌خوانند، میگوید؛ روح والای قلندر از هابیل به جمشید، و از وی به ایرج و یحیی و سیاوش و امام حسین در گردش است. اینان برگزیدگان و پاکان و ستم‌دیدگان تاریخند. گردش روح شهیدان بزرگ تاریخ نشانه‌ی پیوستگی شهادت در هر دوره‌‌ای از تاریخ است. چنانکه گویی زمین هیچگاه از شهید تهی نمی‌شود. سیاوش که استوره‌ای جاودانه بود، در تشیع جای خود را به شهید کربلا داد. بدینگونه ماتم حسینی جای سوگ سیاوش را گرفت. احسان یارشاطر در ارزیابی خود از این دو آیین می‌گوید؛ سوگ امام حسین که زمینه‌‌ای در گذشته ایرانی داشت، به یک آیین الهام‌ بخش دگرگون شد. این آیین‌ها یادگار سوگواری کهنی بود، که ریشه‌ا‌‌ی ژرف در روح ایرانی داشت.

‍. از سوگ سیاوش تا ماتم عاشورا برگزاری باشکوه یادمان‌های تاریخی و فرهنگی، هم در دوران پیشامدرن و هم در این زمان، شیوه‌‌ای برای زنده نگاه داشتن ناخودآگاه تباری ملت‌ها و شناسه ملی و آیینی آنان بوده است. برگزاری نوروز باستانی و آیین‌های دهه‌ عاشورا، که هر دو مینویت و سپندی ویژه‌ای برای ایرانیان شیعه دارند، بن‌مایه مِهادین شناسه‌ ایرانی شیعه، یا به زبان دیگر دو ستون برجسته‌ آن می‌باشند. آیین‌های دهه‌ عاشورا، که به فرمان معزالدوله‌‌ دیلمی آل‌بویه، از سال ۳۵۲ ه.ق در بغداد آغاز شد، با نشیب و فرازهایی تا دوره‌ صفوی دنبال می‌شد، و همراه با جشن‌های نوروزی، به برجسته‌ترین آیین‌های سالانه‌ ایرانیان شیعه نهادینه شده، و تا کنون دنبال شده است. در آن زمان در بغداد دو جشن ایرانی یعنی نوروز و مهرگان برپا می‌شد. در سال ۳۹۸ ه.ق عاشورا و مهرگان همزمان شدند، به فرمان شاه آل‌بویه نخست آیین‌های عاشورا، و روز بعد جشن‌های مهرگان را برگزار کردند. در زمان شاه عباس که نوروز و عاشورا در سال ۱۰۲۱ همزمان شدند، او هم رویه‌ آل‌بویه را به کار گرفت. آیین سوگواری امام حسین از جنبه‌های بسیاری با سوگ سیاوش همانندی داشت. که سالروز آن در دوران پیش از اسلام برگزار می‌شد. سوگ سیاوش چنان ریشه‌ای در استوره‌های پیش از اسلام داشت، که تا سده‌های آغازین دوران اسلامی نیز در سغد و خوارزم برگزار می‌شد. در تاریخ بخارا آمده است؛ مردم بخارا را بر کشتن سیاوش سرودهای شورانگیز است. که آنرا کین سیاوش می‌گویند. شاهنامه‌پژوه‌ نامدار شاهرخ‌ مسکوب در کتاب سوگ سیاوش می‌گوید؛ حتا هنوز در پاره‌ای از گوشه‌ و کناره‌های دور، سیاوش را شهیدی می‌دانند، که سرگذشت او نشانه ستمی است، که انسان عرصه‌ آن است. صادق هدایت می‌گوید؛ در آیین‌های سوگواری در کهکیلویه زن‌هایی هستند، که سروده‌های بسیار کهنی را با آهنگی غمناک می‌خوانند، و مویه می‌کنند. و این کار را سوسيوش (سوگ سیاوش) می‌نامند. سپس سوگ سیاوش به دست پرتوان فردوسی در شاهنامه، حماسه‌ای جاودانه شد. شاهرخ مسکوب می‌نویسد؛ زنجیره‌ی سیاوشان تاریخ در سرودهای یارسان که اهل‌حق می‌خوانند، میگوید؛ روح والای قلندر از هابیل به جمشید، و از وی به ایرج و یحیی و سیاوش و امام حسین در گردش است. اینان برگزیدگان و پاکان و ستم‌دیدگان تاریخند. گردش روح شهیدان بزرگ تاریخ نشانه‌ی پیوستگی شهادت در هر دوره‌‌ای از تاریخ است. چنانکه گویی زمین هیچگاه از شهید تهی نمی‌شود. سیاوش که استوره‌ای جاودانه بود، در تشیع جای خود را به شهید کربلا داد. بدینگونه ماتم حسینی جای سوگ سیاوش را گرفت. احسان یارشاطر در ارزیابی خود از این دو آیین می‌گوید؛ سوگ امام حسین که زمینه‌‌ای در گذشته ایرانی داشت، به یک آیین الهام‌ بخش دگرگون شد. این آیین‌ها یادگار سوگواری کهنی بود، که ریشه‌ا‌‌ی ژرف در روح ایرانی داشت.

‍. از سوگ سیاوش تا ماتم عاشورا برگزاری باشکوه یادمان‌های تاریخی و فرهنگی، هم در دوران پیشامدرن و هم در این زمان، شیوه‌‌ای برای زنده نگاه داشتن ناخودآگاه تباری ملت‌ها و شناسه ملی و آیینی آنان بوده است. برگزاری نوروز باستانی و آیین‌های دهه‌ عاشورا، که هر دو مینویت و سپندی ویژه‌ای برای ایرانیان شیعه دارند، بن‌مایه مِهادین شناسه‌ ایرانی شیعه، یا به زبان دیگر دو ستون برجسته‌ آن می‌باشند. آیین‌های دهه‌ عاشورا، که به فرمان معزالدوله‌‌ دیلمی آل‌بویه، از سال ۳۵۲ ه.ق در بغداد آغاز شد، با نشیب و فرازهایی تا دوره‌ صفوی دنبال می‌شد، و همراه با جشن‌های نوروزی، به برجسته‌ترین آیین‌های سالانه‌ ایرانیان شیعه نهادینه شده، و تا کنون دنبال شده است. در آن زمان در بغداد دو جشن ایرانی یعنی نوروز و مهرگان برپا می‌شد. در سال ۳۹۸ ه.ق عاشورا و مهرگان همزمان شدند، به فرمان شاه آل‌بویه نخست آیین‌های عاشورا، و روز بعد جشن‌های مهرگان را برگزار کردند. در زمان شاه عباس که نوروز و عاشورا در سال ۱۰۲۱ همزمان شدند، او هم رویه‌ آل‌بویه را به کار گرفت. آیین سوگواری امام حسین از جنبه‌های بسیاری با سوگ سیاوش همانندی داشت. که سالروز آن در دوران پیش از اسلام برگزار می‌شد. سوگ سیاوش چنان ریشه‌ای در استوره‌های پیش از اسلام داشت، که تا سده‌های آغازین دوران اسلامی نیز در سغد و خوارزم برگزار می‌شد. در تاریخ بخارا آمده است؛ مردم بخارا را بر کشتن سیاوش سرودهای شورانگیز است. که آنرا کین سیاوش می‌گویند. شاهنامه‌پژوه‌ نامدار شاهرخ‌ مسکوب در کتاب سوگ سیاوش می‌گوید؛ حتا هنوز در پاره‌ای از گوشه‌ و کناره‌های دور، سیاوش را شهیدی می‌دانند، که سرگذشت او نشانه ستمی است، که انسان عرصه‌ آن است. صادق هدایت می‌گوید؛ در آیین‌های سوگواری در کهکیلویه زن‌هایی هستند، که سروده‌های بسیار کهنی را با آهنگی غمناک می‌خوانند، و مویه می‌کنند. و این کار را سوسيوش (سوگ سیاوش) می‌نامند. سپس سوگ سیاوش به دست پرتوان فردوسی در شاهنامه، حماسه‌ای جاودانه شد. شاهرخ مسکوب می‌نویسد؛ زنجیره‌ی سیاوشان تاریخ در سرودهای یارسان که اهل‌حق می‌خوانند، میگوید؛ روح والای قلندر از هابیل به جمشید، و از وی به ایرج و یحیی و سیاوش و امام حسین در گردش است. اینان برگزیدگان و پاکان و ستم‌دیدگان تاریخند. گردش روح شهیدان بزرگ تاریخ نشانه‌ی پیوستگی شهادت در هر دوره‌‌ای از تاریخ است. چنانکه گویی زمین هیچگاه از شهید تهی نمی‌شود. سیاوش که استوره‌ای جاودانه بود، در تشیع جای خود را به شهید کربلا داد. بدینگونه ماتم حسینی جای سوگ سیاوش را گرفت. احسان یارشاطر در ارزیابی خود از این دو آیین می‌گوید؛ سوگ امام حسین که زمینه‌‌ای در گذشته ایرانی داشت، به یک آیین الهام‌ بخش دگرگون شد. این آیین‌ها یادگار سوگواری کهنی بود، که ریشه‌ا‌‌ی ژرف در روح ایرانی داشت.

کشور به شهروندان آگاه نیاز دارد. صادق چوبک در کتاب انتری که لوطیش مرده بود، می‌نویسد؛ لوطی‌هایی بودند که بوزینه‌ای را با زنجیر این‌‌سو و آن‌سو میبردند و معرکه می‌گرفتند. انتری از دست لوطی‌ خود رها شد، و گمان کرد که آزاد شده، با زنجیری به گردن این‌ور و آن‌ور می‌رفت، و زنجیرش را هم با خود می‌برد. تلنگری که نویسنده می‌زند، این است؛ گاهی گمان می‌کنیم که؛ آزادیم، یا داریم برای آزادی تلاش می‌کنیم، اما حواس‌مان به زنجیری که بر گردن داریم‌، نیست.  از زن، زندگی و آزادی می‌گوییم، اما به زنانی که سخن ما را نمی‌پذیرند، بد و بیراه می‌گوییم. اگر باورها و فرهنگ ما دگرگون نشود، هیچ کس نمی‌تواند سرنوشت ما را آنگونه که می‌خواهیم، بسازد. این جور نیست که اگر فلانی برود و دیگری بیاید؟ ناگهان کشور گلستان می‌شود. این ساختار فکری و فرهنگی ماست، که در دامان خود دیکتاتورها را می‌پروراند. امیرکبیر ۱۷۰ سال پیش گفته بود؛ در آغاز گمان می‌کردم، کشور وزیرِ دانا می‌خواهد، سپس باور کردم، پاشاهِ دانا می‌خواهد، اما اکنون باور دارم، کشور مردمِ آگاه و دانا میخواهد. دموکراسی و آزادی از خود ما و با ما اغاز می‌شود. ما با ابزار و روش‌های نادرست، به آرزوهای والایمان نخواهیم رسید. و مانند همان انتری می‌مانیم، که اگر لوطیش هم بمیرد، زنجیرها بر گردنش می‌مانند! اگر آزاداندیشی را از خودمان آغاز کنیم، راه رسیدن به دمکراسی آسان‌تر خواهد شد.

زن‌ در استوره‌ و داستان‌‌های‌ کهن ایرانی سخنرانی بهرام بیضایی، پیش از آغاز نمایشنامه‌ شب هزار و یکم

حکیم فردوسی، بنیانگذار ادبسار کودکان و نوجوانان در ایران است. هانس کریستین اندرسن را‌ بنیانگذار ادبسار کودک در اروپا می‌دانند چون افسانه‌ها را گردآوری کرد، و با خیال خود درآمیخت، و قصه‌‌های اندرسن را آفرید. این همان کاری است که هزار سال‌ پیش فردوسی کرد. زیرا او هم داستان‌های ایرانی را گردآوری کرد. و پس از آمیختن آنها با اندیشه‌ خود، شاهنامه را سرود. روزگاری مردم به ویژه در شب‌های سرد زمستان گرد هم می‌آمدند، و در خانه‌ و قهوه‌خانه‌ها شاهنامه می‌خوانند، و قصه می‌گفتند. اما امروز دنیا جور دیگری به داستان سرایی و قصه‌گویی نگاه می‌کند. بنابراین بهتر است، ما ایرانی‌ها هم به روز شویم، تا از کاروان جهانی واپس نمانیم. امروز کشورهای پیشرفته و مدرن دنیا با داشتن رادیو، تلویزیون، ماهواره و اینترنت، به نیاز کودکان برای قصه و داستان پی‌برده،‌ و آکادمیک و هدفمند به آموزش این هنر پرداخته‌اند. چرا ما داستانهای خود را زنده نگه نداریم؟ @shahnamehpajohan https://shahnamehpajohan.ir⁣⁣⁣⁣⁣