QORAQUSH

ЎҚИБ БОХАБАР БЎЛИНГ). “САВОДИ БЎЛА ТУРИБ КИТОБ ЎҚИМАГАН КИШИНИНГ САВОДСИЗДАН ФАРҚИ ЙЎҚ” Марк ТВЕН, Америка адиби ГУЛИСТОН ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ДОЦЕНТИ, ФИЛОЛОГИЯ ФАНЛАРИ БЎЙИЧА ФАЛСАФА ДОКТОРИ ОЙБЕК НОРМУРОДОВНИНГ ЎҚИРМАНЛАРГА ТАВСИЯСИ ЎЗБЕК АДАБИЁТИ 1. АЛИШЕР НАВОИЙНИНГ “САДДИ ИСКАНДАРИЙ” ДОСТОНИ 2. МАШРАБ ҒАЗАЛЛАРИ 3. ҲАЛИМА ХУДОЙБЕРДИЕВАНИНГ "БУЮК ҚУШЛАР" ШЕЪРИЙ ТЎПЛАМИ 4. ЗУЛФИЯ ҚУРОЛБОЙ ҚИЗИНИНГ “ҚАДИМИЙ ҚЎШИҚ” ҲИКОЯЛАР ТЎПЛАМИ 5. ШУКУР ХОЛМИРЗАЕВ ҲИКОЯЛАРИ ЖАҲОН АДАБИЁТИ 1. ҲОФИЗ ШЕРОЗИЙ ҒАЗАЛЛАРИ 2. ЖАН - ДОМИНИК БОБИНИНГ “СКАФАНДР ВА КАПАЛАК” ҚИССАСИ 3. АЛЬБЕР КАМЮНИНГ “БЕГОНА” ҚИССАСИ 4. ИОГАНН ВОЛЬФГАНГ ГЕЁТЕНИНГ “ЁШ ВЕРТЕРНИНГ ИЗТИРОБЛАРИ” РОМАНИ 5. ЛЕВ ТОЛСТОЙНИНГ “АВЛИЁ СЕРГИЙ” АСАРИ

Устозларим 25 ИЮНЬ — ТИЛШУНОС ОЛИМ АБДУМАЖИД РАЖАБОВ ТУҒИЛГАН КУН Абдумажид ака камгап одам. Айтмоқчи бўлган гапини етти ўлчаб бир кесиб, тилига чиқаради. Лекин илми пухта. Домла 60 ёшга тўлганларида “Сирдарё ҳақиқати” газетасида “Бадавлатлик” сарлавҳали тўйхат битган эдим. У шундай жумла билан бошланарди: “Қаҳрамонимиз ўзини бадавлат одамлар сирасига киритади. Аслида, у кишининг на кўз-кўз қиладиган бойлиги, на машинаси бор. Касби-кори — муаллимлик. 34 йилдирки, Мирзачўлнинг бош олий даргоҳи — Гулистон давлат университетининг Филология факультетида ёшларга сабоқ бериб келади. Республикамизнинг қайси гўшасига бормасин ўнлаб шогирдлари ҳузурига: “Ассалом, устоз!” дея чиқишади. Биз ҳикоя қилмоқчи бўлган домла Абдумажид Ражабовнинг бойлиги ана шу шогирдларидир”. Шу воқеага ҳам 22 йил бўлибди. Бу давр орасида домла моддий бойликларга ҳам эга бўлди. Солиҳ фарзандлари машина ҳам мингазди. Бугун у киши муборак ёш — 82 нинг устида. Домланинг яна менга бир яқинлиги СамДУни битириб Самарқанд вилояти газетаси “Ленин йўлидан” газетасида ишлаганлиги. Шундан бўлса керак, тез тил топишардик. Домла билан ҳамкорликда газетамизда “Тил сандиғи” рукнини очишга келишиб олгандик. Бироқ охирига етказолмадик. Домла диссертация ҳимоя қилмаганлар. Бироқ илмий даражаси борлар ҳам баъзан у кишидан маслаҳат сўраганларига гувоҳман. Демак, илмий даражалар ҳам баъзан илмга мезон бўлолмас экан. Ражабов домла она тилимизнинг турли аспектларига бағишлаб кўплаб илмий, илмий-оммабоп мақолалар ёзганлар. Битиклари далил-исботли. Абдумажид аканинг чимири, ихчам мақолалари ҳам ниҳоятда ўқишли. Мана. Шулардан бири. Абдумажид РАЖАБОВ СЎЗ МУЛКИГА САЁҲАТ ОЛТИН СЎЗИ ХИТОЙЧАМИ? Машҳур турколог А. Баскаков хитой ва туркий халқлар тил контактларига оид мақоласида олтин сўзининг хитойча сўз эканлигини исботлаб берди. У бу сўз таркибидаги кейинги қисм — “тин” қисми хитой тилида МИСни англатишини, демак, “олтин” сўзи “мисга ўхшаш қизил-сариқ рангли металл” маъносида эканлигини қайд қилади. Дарҳақиқат, сўзнинг биринчи қисми, яъни “ол” унсури жуда кўп тилларда, уларнинг сўзлари таркибида, жумладан, туркий тиллардан ўзбек тилида ҳам “қизиллик” тушунчасини, шунга алоқадор маъноларни ифодаловчи сўзларнинг таркибий қисми бўлиб келади. Масалан, ол яноқ – қизил юз, ол байроқ – қизил байроқ, олов – қизил тусга эга аланга ва ҳоказо. Демак, “олтин” сўзининг қисмлари битта маънони — “қизил рангли металл” маъносини англатар экан. Лекин бу маъно жаҳон тилларининг кўпчилигида, жумладан, туркий тилларда “ол” шаклида, хитой тилида эса “тун” (“тин”) шаклида талаффуз этилади. Бу эса тилда луғавий сўзлар қаватланишини келтириб чиқаради. (Эътибор беринг, “гулшан” сўзи ҳам форсча-хитойча бирикма бўлиб, хитой тилидаги “шан” сўзи “гул” деган маънони билдиради. Бу мисол ҳам луғавий сўзлар қаватланишининг маҳсулидир). Бу каби бирикувлар қадимдан ушбу халқларнинг ўзаро алоқада яшаганидан далолат беради. УСТОЗИМИЗГА МУСТАҲКАМ СОҒЛИК ТИЛАЙМИЗ! ДОНИШМАНДЛИК ФАСЛИ КЕКСАЛИКНИ ЗАРОФАТ БИЛАН ЎТКАЗСИНЛАР!

БУНДАЙ ОЛСАК, ОДДИЙ МУАЛЛИМ, АММО... Ёқубжон акани Сирдарё вилоятининг олислардан ҳам кўзга ташланиб турадиган улкан чинорларидан бири, дегим келади. Ушбу таърифдан бу киши, ҳойнаҳой, ижодкор бўлса керак, деб ўйлаяпсизми? Йўқ, Ёқубжон акамиз қалам ёки мўйқалам соҳиби ҳам, деҳқон ё муҳандис ҳам, олим ҳам эмас. Лекин у ана шу соҳаларга алоқадор барча давра ва мажлислар соғинадиган инсонлардан. Касби – оддий муаллим. Бироқ, узоқ йиллар Гулистон туманидаги турли идораю ташкилотларда катта-кичик лавозимларда ҳалол покиза хизмат қилди... Бугун эса эл юрт ардоғида, невара-чеваралар бағрида ҳақиқий қарилик гаштини сураяпти... (ТАНИҚЛИ ШОИР, ЁЗУВЧИ ВА ПУБЛИЦИСТ АБДУНАБИ БОЙҚЎЗИЕВ ВОҲАМИЗ ОЙДИНИ ЁҚУБЖОН АКА МАДАМИНОВ ҲАҚИДА ГЎЗАЛ ШЕЪР ВА МУЛОҲАЗАЛАРГА БОЙ БИТИК ЁЗИБДИЛАР. ҚУЙИДАГИ ПАПКАНИ ОЧИБ, АЖОЙИБ ЗАМОНДОШИМИЗ ҲАҚИДАГИ НИМИРСАНИ ЎҚИБ БОХАБАР БЎЛИНГ).

ТОНГГИ ТАРОНА. ХУШОВОЗ ХОНАНДА АБДУРАУФ ОЛИМОВ ИЖРОСИДА ЧУСТИЙ ҒАЗАЛИ БИЛАН “БИЗ ТОМОНГА БИР-БИР ҚАРАБ ҚЎЙ” ҚЎШИҒИ

ТЎРА СУЛАЙМОН ДЕЙДИ: “ЙЎЛДОШ БЎЛСАНГ ЁМОН БИРЛА, ҚИЛМИШИ БЕОМОН БИРЛА, ШАЪНИГА БЕШОЁН БИРЛА, УМРИНГ ПУШМОНДАН АЙРИЛМАС”.

Ўлмас сатрлар Тўра СУЛАЙМОН ЙЎҚДИН БОРИ ЯХШИ Тутқич бермай туриб майдонга чорлар, Майдон нелигини билмас бир иним. Бел олиб, беллашсанг зорланар, зорлар Ва лекин теграмда изғир бетиним. Майдон кўрган бўлса кошкийди насли, Маддоҳ бўлиб ўтган насаби асли, Борлиқдан тилагим: келмай куз фасли. Бундай безотларга қолмасин куним. Кошкийди фарқ қилса гулдан алафни, Кўтариб юрибди лаъл деб садафни. Майдон деб тушунар, ғийбатни, гапни, Тилфурушлигига йўқдур гумоним. Чалиши мумкиндир, чайқаша билмас, Орият талашиб айқаша билмас, Арғумоқ мисоли олиша билмас, Қайнаса қўшилмас, қўшилмас қоним. Қувиб эмас, бирда қочиб енгар у, Бирларда онт, қасам ичиб енгар у. Ё она сутидан кечиб енгар у, Қўлбола, талантли тулкисимоним. Суяк ташлаб қўйиб, тинчитгим ҳам йўқ, Ялоқдан ўзга бир илинжи ҳам йўқ. Итнинг бори яхши... ранжитгим ҳам йўқ, Сабаб: тоза тутар у ён, бу ёним...

ТЎРА СУЛАЙМОН ТАВАЛЛУДИНИНГ 90 ЙИЛЛИГИГА Эътироф Набижон БОҚИЙ, ёзувчи: “Агар Тўра Сулаймонга ҳайкал қўйиладиган бўлса, унинг ҚЎЛЛАРИГА ҳайкал қўйиш керак. Бу қўллар ҳалоллик тимсоли бўлади, ҳалол меҳнат тимсоли бўлади. “Мен ҳалол яшашга ҳаракат қилдим, аммо ҳалол яшаш жуда қийин, ҳалол яшаш нечоғлик мушкул иш эканини фақат узоқ умр кўрган инсонларгина жуда яхши билади”, деган эди Нобель мукофотига сазовор бўлиб, 63 йил умр кўрган Эрнест Хемингуэй. Энди-энди англаяпманки, 40-50 йил яшаган кишилар ҳам ҳалол яшаш қанчалик қийин эканини тўлиқ билмайди, буни билиш учун камида 60 йил умр кўриш керак”.