پادکست تاریخ علم و اندیشه

#منتخب متون علمی قدیم (5) نژادپرستی علمی نوعی از شبه‌علم است دربارۀ تفاوت‌های بین نژادها که می‌تواند مبنایی برای تبعیض‌نژادی باشد. ارسطو در آثارش تبیینی طبیعی از تفاوت‌های عقلی و اخلاقی نژادها می‌داد که در آثار عقلی مسلمانان تداوم یافت و حتی مبنای برده داری سیاهان می‌شد. مثلا قطب‌الدین شیرازی دربارۀ مردم نزدیک استوا می‌نویسد: «ایشان ناقص‌اند از طبیعت افضل . و دلیل بر این، سماجتِ صور و سوءاخلاق ایشان است، چون زنج و حبشه» (سماجت: زشتی؛ زنج: زنگبار). دربارۀ همین سیاهان زنگبار افریقا نیز می‌نویسد: «چون از حدود زنگیان بگذرد، به دشت و بیابان‌های سیاهان افتد که از آنجا خادمان آرند.» (خادم: برده). ~اختیارات مظفری جامع‌ترین کتاب هیئت فارسی است که از قرن هفتم هجری باقی مانده است و تصحیح انتقادی آن با شرح و تحقیق به زودی منتشر خواهد شد. مشخصات تصویر: کاسۀ نیشابوری قرن دهم، سامانیان، محل نگهداری موزۀ هنر اسلامی دوهه @hisofscience

🎙 قسمت چهارم: زمین تخت است یا کروی؟ پاسخ مفسران قرآن و مفسران ایلیاد و ادیسه 📳 لینک کست‌باکس قسمت چهارم 🔗 لینک دانلود قسمت چهارم 📘 خلاصه: در این قسمت از زاویه‌ای متفاوت به مسالۀ علم و دین می‌پردازم. بعضی مفسران مسلمان معتقد بودند زمین در قرآن تخت است و در مقابل، اکثر آن‌ها تصویر قرآن از زمین را کروی می‌دانستند. چنین اختلاف نظری بین مفسران یونانی ایلیاد و ادیسه هم وجود داشته. بعضی از آن‌ها باور داشتند شکل زمین در آثار هومر تخت است و بعضی دیگر که هومر را خطاناپذیر می‌دانستند، برای کروی بودن زمین در ایلیاد و ادیسه دلیل می‌آوردند. t.me/adam_podcast

#منتخب متون علمی قدیم (4) با اینکه فیلاس فاگ یک روز دیرتر از قرارشان به لندن رسیده بود، پس چگونه فهمید که توانسته زمین را در هشتاد روز دور بزند نه هشتادویک روز؟ قطب‌الدین شیرازی در قرن هفتم هجری می‌نویسد: «و اگر سیر بر جمیع سطح ظاهر از زمین و آب ممکن بودی، و آنگاه فرض کنند که سه شخص از یکدیگر جدا شوند در موضعی به آن وجه که یکی اقامت کند، هم آنجا و یکی در جهت مغرب رود و یکی در جهت مشرق، و هر یک دوری تمام کنند و مغربی با پیش مقیم رسد از جهت شرق، و مشرقی از جهت غرب از ایامی که شمرده باشند مغربی را روزی کم باشد و مشرقی را روزی زیادت» (اختیارات مظفری) در واقع، کسی که به سوی شرق حرکت کند هر روز خورشید کمی زودتر برایش طلوع می‌کند. مجموع این‌ها باعث می‌شود که وقتی یک دور دور زمین بگردد، یک روز از کسی که حرکتی نکرده جلو بیفتد. @hisofscience

3️⃣4️⃣ داروین در کتابهای درسی مدارس ایران نظریۀ تکامل داروین از چه زمان در کتاب‌های درسی مدارس ایران وارد شد؟ چه تغییراتی در عرضۀ نظریۀ تکامل داروین در کتابهای درسی پیش و پس از انقلاب ایجاد شد؟ خلاصه‌ای از مقاله‌ای با عنوان «بررسی تاریخی تغییرات کتاب‌های درسی تاریخ طبیعی مدارس با تأکید بر موضوع تکامل جانوران و انسان از دورۀ قاجاریه تا کنون» که آقای محمد معصومی در اسفند 1402 در مجلۀ تاریخ علم منشر کرده است https://podbay.fm/p/1501341554/e/1690103896 @hisofscience

3️⃣4️⃣ داروین در کتابهای درسی مدارس ایران https://castbox.fm/app/castbox/player/id2624698/id622987569 نظریۀ تکامل داروین از چه زمان در کتاب‌های درسی مدارس ایران وارد شد؟ چه تغییراتی در عرضۀ نظریۀ تکامل داروین در کتابهای درسی پیش و پس از انقلاب ایجاد شد؟ خلاصه‌ای از مقاله‌ای با عنوان «بررسی تاریخی تغییرات کتاب‌های درسی تاریخ طبیعی مدارس با تأکید بر موضوع تکامل جانوران و انسان از دورۀ قاجاریه تا کنون» که آقای محمد معصومی در اسفند 1402 در مجلۀ تاریخ علم منشر کرده است https://podbay.fm/p/1501341554/e/1690103896 @hisofscience

منتخب متون علمی قدیم (3) مسلمانان و ایرانیان در قرن هفتم هجری، از موقعیت شهرها و کشورهای اروپایی چه می‌دانستند: نام «برشنونه» (بارسلونا) و جزیرۀ انکلیسی (انگلستان) در اختیارات مظفری، نوشتۀ قطب‌الدین شیرازی، که شامل نقشه‌ای از اروپا بود.

آن زمان که هنوز قارۀ امریکا کشف نشده بود، دانشمندان چه تصوری از آن سوی کرۀ زمین داشتند؟ رایج بود که آن سو را کاملاً از آب و خالی از سکنه بدانند. اما بعضی هم تأکید داشتند که احتمال دارد آن سو نیز مردمی باشند که ما از وجودشان خبر نداریم: آن که بعضی گفته‌اند که «آن سه ربع دیگر در آب است» تمام نیست؛ و ایشان را بر آن حجتی، بل شبهتی، نَه. پس شاید که در ارباع دیگر عمارات بسیار باشد و به سبب بِحار مُغرِق و جبال شاهق که فاصل باشد میان ما و ایشان خبر ایشان به ما نرسد... شاید که [ربع] دیگر [زمین] مسکون باشد و خبر ایشان به ما نرسد، به سبب بحار مغرقه و جبال شاهقه. به نقل از «اختیارات مظفری» جامع‌ترین کتاب در هیئت بطلمیوسی و غیربطلمیوسی به زبان فارسی که قطب‌الدین شیرازی در قرن هفتم هجری نوشته است. تصحیح این کتاب با مقدمه و شرح به زودی منتشر خواهد شد.

آن زمان که هنوز قارۀ امریکا کشف نشده بود، دانشمندان چه تصوری از آن سوی کرۀ زمین داشتند؟ رایج بود که آن سو را کاملاً از آب و خالی از سکنه بدانند. اما بعضی هم تأکید داشتند که احتمال دارد آن سو نیز مردمی باشند که ما از وجودشان خبر نداریم: آن که بعضی گفته‌اند که «آن سه ربع دیگر در آب است» تمام نیست؛ و ایشان را بر آن حجتی، بل شبهتی، نَه. پس شاید که در ارباع دیگر عمارات بسیار باشد و به سبب بِحار مُغرِق و جبال شاهق که فاصل باشد میان ما و ایشان خبر ایشان به ما نرسد... شاید که [ربع] دیگر [زمین] مسکون باشد و خبر ایشان به ما نرسد، به سبب بحار مغرقه و جبال شاهقه. به نقل از «اختیارات مظفری» جامع‌ترین کتاب در هیئت بطلمیوسی و غیربطلمیوسی به زبان فارسی که قطب‌الدین شیرازی در قرن هفتم هجری نوشته است. تصحیح این کتاب با مقدمه و شرح به زودی منتشر خواهد شد.