Сохиба Комиловна

❗️NIAID обновил руководство по терминологии ВИЧ Национальный институт аллергии и инфекционных заболеваний США (NIAID) обновил руководство по терминологии ВИЧ. Цель его – устранить использование стигматизирующих формулировок и продвинуть уважительный язык, ориентированный на человека. 👉@sokhiba_komilovna

Жигар касалланишиининг яна қандай аломатлари бор? Жигар соҳасидаги оғриқлар — яққол далил. Бироқ ҳар доим ҳам эмас. Баъзида ушбу органнинг авж олувчи касалликлар ўзини умуман бошқа жойлардаги ёқимсиз ҳислар билан сездиришга уринади: масалан, қориннинг олд қисми, бел ва ҳаттоки ўнг елкада.

Баъзи ҳолатларда эса оғриқ умуман кузатилмайди.  Инсон циррознинг тиббиёт даволашга ожиз бўлган босқичига яқинлаша туриб ҳам касалликдан бехабар бўлиши мумкин.

Жигар фаолиятидаги камчиликлар қанча эрта аниқланса, тиклаш жараёни ҳам шунча осон кечади. Шунинг учун бошқа — бевосита ва билвосита — аломатларни билиш муҳим. Бир вақтда бир нечтаси пайдо бўлиши эса иложи борича тиббий соҳа вакилларига мурожаат қилиш кераклигидан огоҳлантиради.

✅Тез ҳолдан тойиш, узоқ вақт — кунлаб ёки ҳафта давомида бесабаб чарчаш; ✅Парҳезда ва ҳаёт тарзида ўзгаришларсиз тана вазни камайиши; ✅Доимий кўнгил айниши, бош айланиши; ✅Иштаҳа йўқолиши, оғизда аччиқ маза сақланиши; ✅Тўпиқ қисмида мунтазам пайдо бўлувчи шишлар

✅Қорин шишиши ҳолати кўпайиши; ✅Номаълум сабаб билан бошланган қичишишнинг кучайиши — тананинг ҳар қандай қисмида кузатилиши мумкин: елка-бел соҳасида, кўкрак қафаси атрофида, қўлда, оёқда

Агар юқоридаги аломатлари сийдик ранги тўқ, ахлат ранги оч тусга кириши, тери ва кўз олмаси сарғайиши, қорин соҳасида бирдан таъсирчанлик кучайиши (оғриқ зўрайиши) ва юмшаши содир бўлганда гастроэнтеролог,гепатолог шифокорларига зудлик билан мурожаат қилиш керак! 👉@sokhiba_komilovna

❗️Naegleria fowleri: Исроил фуқароси янги ҳалокатли инфекцияни юқтириб олди Исроилнинг марказида яшовчи 25 ёшли эркак «мия еювчи амёба» деб номланувчи ноёб, ҳалокатли Naegleria fowleri амёбаси келтириб чиқарадиган энцефалит билан касалланган. Бу ҳақда Исроил соғлиқни сақлаш вазирлиги хабар берди. Йигит реанимацияга ётқизилган, ҳаёти хавф остида. Текширув шуни кўрсатдики, у Тиберия кўлидаги Гаиа пляжида касалланган. Воқеа жойига текшириш ва сув намуналарини олиш учун инспекторлар юборилди. Дунё бўйлаб ўлим даражаси юқори бўлган ушбу ноёб касалликнинг 400 га яқин ҳолати қайд этилган. Naegleria fowleri деб номланувчи амёба кўпинча «мия еювчи амёба» деб аталади, чунки у бурун орқали сув орқали ўтиб, мия инфекциясини келтириб чиқариши мумкин. Амёба тоза сувда, кўлмакларда ва бошқа доимий сув ҳавзаларида учрайди. Манба: aniq.uz 👉@sokhiba_komilovna

Тез-тез бериладиган саволлардан бири: Қандай касалликларда жигар оғрийди? Ушбу органни мутлақо сездирмасдан зарарлаш имконига эга бўлган ўнлаб касалликлар мавжуд. Қуйида энг кўп тарқалганлари келтирилган. 1⃣Вирусли гепатит Гап А, В, С ёки D гепатовирусларидан бири чақирган жигар яллиғланиши ҳақида кетмоқда. Улар орасида энг кам зарарлиси (шартли равишда, у ҳам баъзи ҳолатларда ўлимга етаклаши мумкин) — А туридаги вирус бўлиб, халқ орасида сариқ ёки Боткин касаллиги деб юритилади. У «кир қўллар» классик касаллигидир: бошқа ичак инфекциялари каби, ифлосланган озиқ-овқат орқали юқади — масалан, ювилмаган мевалар ёки сув. Боткин касаллигининг асосий афзаллиги шундаки, у яққол сезилади, олдини олишнинг иложи бор (А вирусли гепатитдан эмлашлар мавжуд) ва кўп ҳолатларда даволанишдан сўнг жигарда асорат қолмайди. В, С ёки нисбатан кам учровчи D вируслари жиддий ҳисобланади. Биологик суюқлик орқали юқади. Эмлаш мавжуд эмас, аломатлар, қоидага мувофиқ, ўзини кўп сездирмайди ва уларни одатий дармонсизланиш билан адаштириш мумкин. Вақт ўтиши билан эса ушбу гепатоинфекциялар кўп ҳолларда сурункалига айланади. Оқибатда гепатитнинг ҳар қайсиси цирроз, жигар етишмовчилиги ёки ҳаттоки жигар раки даражасигача ўсиши мумкин. 2⃣Алкоголли гепатит Жигар яллиғланишининг яна бир тури бўлиб, уни вирус эмас, алкогол уйғотади. Мунтазам ва ҳаддан ташқари кўп спирт истеъмол қилиш жигарга оғирлик туғдиради, уни ички тарафдан емириб натижада циррозга (соғлом жигар тўқималари ўрнини чандиқлар эгаллаб ўз вазифасини бажаришдан тўхташи) сабаб бўлади. 3⃣Гепатитнинг бошқа турлари Алкоголдан ташқари, дори воситалари қабули ҳаддан ошиши ёки оғир металлар билан заҳарланиш ҳам жигарни яксон қилувчи ҳаракатлар ҳисобланади. Бу ҳолатлар медакаментозли ёки токсик гепатит деб номланади. Шунингдек у аутоиммун турида бўлиши ҳам мумкин: иммун тизими ишдан чиқса ва жигар ҳужайраларига ҳужум қилса. 4⃣Жигарнинг ёғ хасталиги  Организмдаги ортиқча ёғлар нафақат бел ва сонда, балки ички органлар атрофида ҳам йиғилиши кузатилади. Хусусан, улар жигар ҳужайларида тўпланиб, унинг ҳажми ошишига ва ўз фаолиятини давом эттиришида муаммолар юзага келишига сабаб бўлади. 5⃣Жигар абсцесси (йиринг, чипқон) Абсцесс (ёки киста)  — жигарда шаклланувчи инфекцияланган суюқлик ёки йирингли «чўнтак». Уларга бактериал, замбуруғли ёки паразит инфекциялар киради. Бу каби касалликлар одатдагидек ҳарорат кўтарилиши ва жигар соҳасида сезиларли даражада ёқимсиз ҳолат пайдо бўлиши билан кечади шу сабабли уни пайқамай қолиш қийин. 6⃣Жигар раки Энг алдамчи касалликлардан бири. Рак кечки босқичга ўтмагунга қадар ўсиб бораётган шиш ўзи ҳақида билдирмайди. Сурункали гепатит ва цирроздан ўзини сездирмай онкология «ўсиши» ҳолатлари, афсуски, ноёб ҳолат эмас. Айнан шунинг учун жигар ҳолатини назорат қилиб туриш заруратдир. 👉@sokhiba_komilovna

Тез-тез бериладиган саволлардан бири: Жигар  оғрийдими? Жигар — танамиздаги энг катта аҳамиятга эга бўлган органлардан биридир. У овқатни ҳазм қилишга ёрдам беради, ҳаёт учун зарур бўлган моддаларни синтезлайди, организмдан токсинларни сиқиб чиқаради. Агарда,жигар ишлашдан тўхтаса, бу бутун организм учун жиддий муаммоларни,  ўлимга олиб борувчи оқибатларни чақириши мумкин. Қуйидаги суратда жигар тасвирланган. ❗️Қўлингизни ўнг биқинингизга қўйинг, бу ҳолатда кафтингиз қовурғани ёпиб, бармоқлар киндик томон йўналган ҳолатда қовурға остида тутинг — сиз уни топдингиз. ❗️Жигар жуда ёмон ҳолатда бўлса ҳам ўз-ўзидан оғриши мумкин эмас: унда оғриқ берувчи рецепторлар йўқ. Одатда кўнгилсиз ҳолатлар фақатгина у ёки бу касаллик етарлича авж олганда пайдо бўла бошлайди. Жигар шишади, катталашади ва ўзини ўраб турувчи қобиқ (капсула) деворларига босим ўтказа бошлайди. Капсулада асабий хотима вужудга келади — шундай қилиб оғирлик ёки оғриқлар бошланади. 👉@sokhiba_komilovna

❗️Рецептсиз бериладиган дорилар ва тиббий буюмлар учун нарх чеклови олиб ташланади Референт нархлар фақат рецепт асосида бериладиган дорилар учун сақлаб қолинади, фармацевтика соҳасидаги барча корхоналар ҚҚС тўловчисига айланади, дея маълум қилди Фармагентлик раҳбари Абдулла Азизов. Амалдаги тартибга кўра, дори воситалари ва тиббий буюмларни улгуржи сотувчилар 15 фоизгача, чакана сотувчилар эса 20 фоизга устама қўйиб сотиши мумкин. Ўзбекистон президентининг тадбиркорлар билан очиқ мулоқотига тайёргарлик кўриш доирасида, 4 июл куни соғлиқни сақлаш ва фармацевтика соҳасидаги тадбиркорлар билан очиқ мулоқот ўтказилди. Унда иштирок этган тадбиркор тиббий буюмлар учун референт нархларни бекор қилишни таклиф қилди. Амалдаги қонунчиликка кўра, дори воситаларининг чегараланган нархлари (референт нархлари) бор. Яъни дори воситаларини Ўзбекистонга импорт қилиш ёки ишлаб чиқаришда Фармагентликдан рўйхатдан ўтказилганда шу дори воситасининг белгиланган (базавий) нархи шаклланади. Қонунчилик талабига кўра, улгуржи сотувчи воситачилар сонидан қатъи назар [дори устига] 15 фоизгача устама қўйиши мумкин, чакана сотувчи эса 20 фоизгача. Шундан келиб чиқиб, дори воситаларининг нархи бошланғич нархига нисбатан 35 фоиздан ошишига йўл қўйилмайди, шундан ортиқ нархда сотиш ҳуқуқбузарлик ҳисобланади. Тадбиркорнинг таъкидлашича, тиббий буюмларни дори воситаларидан ажратиш вақти келган. Чунки дорилар миллионлаб, тиббий буюмлар эса ўнлаб ёки юзлаб сотилади. “Тиббий буюмлар ишлаб чиқарувчи чет эл фирмасининг дистрибютори бўлсангиз, бошқа фирманинг маҳсулотларини сота олмайсиз. 15 фоизлик референт нарх билан [тадбиркор] қаерга боради, қандай қилиб олий малакали ходимларни жалб қилиш керак? Яқинда Абдулла Азизов “4-5 мингта дори воситаларининг рўйхати чиқади, фақат шулар бўйича референт нарх қолади” деганди. Ҳозир ҚҚС кирганига 3 ой бўлди, шу нарса ҳали ҳам йўлга қўйилмади”, – деди тадбиркор. Унинг таъкидлашича, Ўзбекистонга тиббий буюмларнинг “90 фоиздан ошиғи” контрабанда билан келади. “Бу [референт нарх] контрабандани тугатиш йўли бўлмайди, уни тугатиш учун енгиллик бериш керак. Биринчи ўринда референт нарх олиб ташланиши керак. ҚҚС кирди яқинда, бу контрабандани баттарлаштирмайдими?” – деди у. Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги директори Абдулла Азизов бунга жавобан референт нархлар фақат рецепт билан бериладиган дори воситалари учун сақланиб қолинишини маълум қилди. “Референт нархлар бўйича фармон лойиҳаси тайёрланган. Президентимиз ҳам менга киритинглар, деб топшириқ берганлар. Ҳозирги кунда админстрацияда турибди, молия вазирлиги билан ҳам келишиб бўлганмиз. 15 фоиз фақат рецепт билан бериладиган дориларга қоладиган бўлди. Рецептсиз бериладиган дорилардан ҳам, тиббий буюмлардан ҳам чиқиб кетади. 2-3 ҳафтада фармон чиқиши керак”, – деди фармагентлик раҳбари. Абдулла Азизовнинг қўшимча қилишича, 2025 йилдан фармацевтика маҳсулотлари билан шуғулланувчи барча компаниялар ҚҚС тўлашга ўтказилади. Манба: kun.uz 👉@sokhiba_komilovna

#Биласизми

❗️Болаларни 1-синфга қабул қилиш Микроҳудуд доирасида ва ундан ташқарида амалга оширилади

🔰Қонунчиликка кўра, болаларни 1-синфга Микроҳудуд доирасида ва Микроҳудуддан ташқарида қабул қилиш бўйича давлат хизмати кўрсатилиши белгиланган. 1️⃣ Микроҳудуд доирасида: 📝 Болаларнинг ота-онаси ёки уларнинг қонуний вакили томонидан ҳар йили 20 июндан 31 июлгача ЯИДХП (my.gov.uz) ёки my.maktab.uz портали орқали болаларни умумтаълим мактабларига ўқишга жойлаштириш учун сўровнома тўлдирилади. 🏫Сўровнома автоматик тарзда ҳудудий халқ таълими бошқармасига юборилади ва 3 иш кунида кўриб чиқилади ҳамда микроҳудуд бўйича мактабга юборилади. 🔍 Ариза берувчи фарзанди билан биргаликда мурожаати микроҳудуд бўйича юборилган мактабга онлайн навбат асосида боради. 📥 Ариза берувчи фарзандлари мактабларга қабул қилинганлиги ёки қабул қилиш рад этилганлиги тўғрисидаги маълумотни ЯИДХП (my.gov.uz) ёки my.maktab.uz  портали орқали автоматик тарзда тизимдан юклаб олади. 2️⃣ Микроҳудуддан ташқарида: 🗓 ЯИДХП (my.gov.uz) ёки my.maktab.uz портали орқали ариза берувчи (болаларнинг ота-онаси ёки уларнинг қонуний вакили) ўз хоҳишига кўра ҳар йили 1 — 15 август кунларида микроҳудуддан ташқари бўш ўринлари мавжуд бўлган мактабларни танлагандан сўнг сўровнома автоматик тарзда танлаган микроҳудуддан ташқари бўлган мактабларга юборилади ва онлайн навбатга автоматик қўйилади. 🏢 Онлайн навбатда белгиланган муддатда ариза берувчи ўз фарзанди билан микроҳудуддан ташқарида бўлган мактабга боради. ✉️ Микроҳудуддан ташқарида бўлган мактаб боланинг мактабга қабул қилинганлиги ёки қабул қилиш рад этилганлиги тўғрисидаги маълумотни ЯИДХП (my.gov.uz) ёки my.maktab.uz  портали орқали шу куннинг ўзида ариза берувчига юборади. ⚠️ Ўқувчи ўрнига нисбатан таълим олаётган ўқувчилар сони кўп бўлган умумтаълим мактабларида микроҳудуддан ташқаридан қўшимча болалар қабул қилишга йўл қўйилмайди. Манба:@huquqiyaxborot 👉@ sokhiba_komilovna

Вазир: “Йил охиригача электрон рецепт тизимини йўлга қўямиз” Электрон поликлиника, электрон стационар ва электрон рецепт тизимлари 2024 йил охиригача тўлиқ йўлга қўйилиши кутилмоқда, дея маълум қилди соғлиқни сақлаш вазири Асилбек Худоёров. Унинг сўзларига кўра, рақамлаштириш ва давлат тиббий суғурта тизими соҳада рақобат муҳитини яратади ва беморларга кўпдан кўп кераксиз дорилар ёзиб берилишининг олдини олади. Батафсил Манба: @ssvuz @ssvmatbuotkotibi 👉@sokhiba_komilovna

❗️Названы семь наиболее гепатотоксичных препаратов Ученые выявили семь наиболее гепатотоксичных препаратов, которые чаще других приводили к развитию тяжелого острого повреждения печени. В их число вошли ставудин, эрлотиниб, леналидомид или талидомид, хлорпромазин, метронидазол, prochlorperazine и изониазид. Ученые из Университета Пенсильвании, Лондонской школы гигиены и тропической медицины и Йельской медицинской школы оценили, какие лекарственные препараты наиболее гепатотоксичны, на основе реальных показателей тяжелого острого повреждения печени. Результаты исследования опубликованы в журнале JAMA. Частота тяжелого острого повреждения печени варьировала от 0 случаев на 10 000 человеко-лет (кандесартан, миноциклин) до 86,4 на 10 000 человеко-лет (ставудин). Всего семь препаратов — ставудин, эрлотиниб, леналидомид или талидомид, хлорпромазин, метронидазол, prochlorperazine и изониазид — продемонстрировали показатели в десять или более случаев на 10 тыс. человеко-лет. Другие десять препаратов (моксифлоксацин, азатиоприн, левофлоксацин, кларитромицин, кетоконазол, флуконазол, каптоприл, амоксициллин-клавуланат, сульфаметоксазол-триметоприм и ципрофлоксацин) продемонстрировали показатели от 5 до 9,9 событий на 10 000 человеко-лет. Анализировали данные 7 899 888 пациентов без заболеваний печени или желчевыводящих путей, средний возраст которых составил 64 года. Оценивали частоту развития тяжелого острого повреждения печени на фоне приема любого из 194 препаратов. Авторы заключили, что пациентам, начинающим прием гепатотоксичных препаратов, может понадобиться более тщательный мониторинг для своевременного выявления возможных осложнений. Источник: ▶️https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/2820267 👉@sokhiba_komilovna

❓ Кимлар малака тоифасини бериш буйича мажбурий аттестацияга жалб этилмайди? 🔷 Ушбу саволга Тиббиёт ва фармацевтика ходимларининг малакасини баҳолаш маркази директори Санжар Шарипов батафсил жавоб берди:

— Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори билан тасқидланган "Тиббиёт ва фармацевтика ходимларини аттестациядан ўтказиш ва уларга малака тоифалари бериш бўйича давлат хизматларини кўрсатишнинг маъмурий регламенти"га кўра, малака тоифасини бериш бўйича мажбурий аттестацияга жалб этилмайдиган, яъни ихтиёрий равишда малака тоифасини бериш бўйича аттестацияларда иштирок этиши мумкин бўлган мутахассислар ҳам бўлиб, улар қаторига қуйидагилар киради:

✅ фан номзоди, фалсафа доктори (Doctor of Philosophy (PhD) ёки фан доктори (Doctor of Science (DSc) даражасига ҳамда Олий аттестация комиссияси томонидан берилган катта илмий ходим, доцент ва профессор илмий унвонига эга бўлган олий тиббий таълим ташкилотларининг шифокор ва фармацевтлари; 🖇 (Изоҳ: бунда олий тиббий таълим ташкилотларининг кафедраларида фаолият юритаётган шифокор ва фармацевтлар назарда тутилган бўлиб, бошқа тиббиёт муасасаларида фаолият юритадиган илмий даража ҳамда илмий унвонга эга шифокор ва фармацевтлар учун малака тоифасини бериш бўйича аттестациядан ўтиш мажбурий эканлигини англатади. Шунингдек, уларнинг амалдаги малака тоифаси муддати тугагандан сўнг малака тоифаси учун тўланадиган қўшимча тўлов тўхтатилади). ✅ тиббиёт ёки фармацевтика фаолияти билан шуғулланаётган ва қонунчиликка мувофиқ пенсия ёшига тўлган шифокор ва фармацевтлар; 🖇 (Изоҳ: бунда уларнинг амалдаги малака тоифаси муддати тугагандан сўнг малака тоифаси учун тўланадиган қўшимча тўлов тўхтатилади. Малака тоифаси учун қўшимча тўлов тўланиши учун навбатдаги ёки амалдаги малака тоифасини олиш учун ўрнатилган тартибда ҳужжат топшириб, аттестациядан ўтиши талаб этилади). ✅ тиббиёт ёки фармацевтика фаолияти бўйича уч йилдан кам бўлган иш стажига эга шифокор ва фармацевтлар; 🖇 (Изоҳ: бунда юқорида айтилган Регламентга кўра, иккинчи малака тоифаси учун энг камида уч йил иш стажи талаб этилади, шунга кўра, ушбу шифокор ва фармацевтлар учун мазкур даврда малака тоифаси олиш ихтиёрий этиб белгиланганлигини англатади). ✅ ҳомиладор аёллар, улар ҳомиладор бўлган даврда ҳамда ишга чиққанидан кейин бир йил давомида; ✅ ҳомиладорлик ва туғиш ҳамда болани парвариш қилиш таътилларида бўлган аёллар, улар таътилда бўлган даврда ҳамда ишга чиққанидан кейин бир йил давомида; ✅ тиббиёт ёки фармацевтика фаолияти билан шуғулланаётган уч ёшгача болалари бор аёллар; ✅ узоқ вақт давомида (уч ойдан ортиқ) даволанаётган шифокор ва фармацевтлар, улар даволанаётган даврда ҳамда ишга чиққанидан кейин олти ой давомида; ✅ чет давлатларга ўқишга, қайта тайёрлаш ва малака ошириш курсларига юборилган шифокор ва фармацевтлар. 📌 Бунда, 4, 5, 6, 7, 8-хатбошилардаги шифокор ва фармацевтлар фақатгина белгиланган давр давомида малака тоифасини бериш бўйича мажбурий аттестацияга жалб этилмайди. Манба: @ssvuz @ssvmatbuotkotibi 👍@sokhiba_komilovna