Javlon Jovliyev

Sevimli yozuvchim Shukshin uyi va uning asarlari orqali tarixda qolgan Srostki qishlog‘ida bo‘ldim. Biror asarni o‘qir ekanman, uni yozuvchi hayotidan hech uza olmayman, asarni bitayotgan adib holatini, sharoitini, u yashagan davr va muhitini tasavvur qilaman, uning qanday va qayerda katta bo‘lgani haqida o‘ylayman, asar va yozuvchi, bir-biriga chambarchas bog‘langan ikki xilqatdir, har bir yozuvchi hayoti yosh yozarlar uchun maktabdir, undan nimani olish, nimani olmaslikni bilsa bo’lgani! Shukshin hikoyalarida tasvirlangan qishloq uylari, o‘sha sodda qahramon izlarini, daraxtlarini, qonxo‘r pashshalarini va eng muhimi badiiy asarlari "kayfiyati"ni ko‘rish mumkin. Kuni kecha Rossiya chegarasiga o‘tib, yarim tunda uyqusiragancha rus taksisi bilan gurung qilib ketar ekanmiz, u shu atrofda Shukshin tug‘ilganini aytib qoldi. "Nima, Shukshin tug‘ilgan qishloq?" Necha kundan beri yo‘l yurib yaxshi uxlamagan bo‘lsak-da, uyqum butkul qochdi. “Shukshin bizning Oltoy o‘lkasining faxri-ku, Srostki qishlog‘ida tug‘ilgan, bu qishloq Shukshini va ajoyib chuburiklari bilan mushhur” – dedi 1990-yildan beri avtovokzalda taksichilik qiladigan Aleksiy aka. U o‘g‘lidan xavotirda, chunki bitta-yu bitta bolasi harbiy bilim yurtini ikki yildan keyin tugatadi, u bitirguncha urush bitishini niyat qiladi. Qiyin. Rossiyada odamlar yuzida umumiy tushkunlik va mavhumlik sharpasini ilg’ash mumkin. Oltoy o‘lkasi kurort hududlar bo‘lsa-da, odamlar avvalgidan juda kam kelayotganini aytishadi, tirikchilik o‘ziga yarasha, migrantlar ham kamayib ketgan, deydi bir bekat xodimasi. Havo toza, keng o‘rmonlar, cheksiz yerlar, lekin negadir bu chekka tog‘li hududda ichki torlikni his qilasiz, ishonchsizlik va umidsizlik kuchliday. Bu ko‘zlarda ko‘rinadi, gap-so‘zlarda og‘izdan chiqadi, yurakni o‘rtaydigan manzaralar bo‘lib xotirada qoladi. Men haydovchiga Shukshin hikoyalarini juda yaxshi ko‘rishimni, uning qishlog‘iga albatta ertaga qaytishimni aytdim va bugun ekspeditsiyaning ishlarini biroz erta yakunlab, muzey tomon 60 kmlik yo‘lga chiqdim. Chiqishimdan oldin Shukshin muzeyiga telefon qilgandim. Muzey xodimasi soat 18:00 gacha ishlashini, lekin kassa 17:30 da yopilishini aytdi. Shoshilish kerak, men Oltoy Respublikasidan 16:20 da yo‘lga chiqdim, taksida uchta men tengi yigit, ularning biri mast, ko‘p gapirdi, quruq laqilladi desayam bo’ladi, ikkinchisi faqat uni kulib eshitdi. Roppa-rosa bir soatda yozuvchi tug‘ilgan qishloqqa yetib bordik. Taksichi meni katta yo‘l yoqasida tashlab, ichkari yo‘lni tushuntirdi. Men muzey yopilib qolmasligi uchun yugurdim, ichkariga 1,5 km cha kirilarkan. Nima bo‘lsa ham muzeyga kiraman, agar ulgurmasam, Shukshinda adabiyotga muhabbat uyg‘otgan qishloqni ko‘rish ham katta gap, edi men uchun. Nihoyat yetib bordim, ishlayotgandi, yoshi ellik atrofidagi, ko‘zlari yonib turgan muzey kuzatuvchisi kutib oldi. U kassa yopilgani uchun mendan 100 rub oldi, qaytimga mayda chaqasi yo‘q ekan (aslida chipta 170 rub). Shukshin o‘qigan maktab muzey qilingan ekan. Uning markaziy bo‘linmasi ko‘rgazma zaliga aylantirilgan. Zamon va tarixnni uyg‘unlashtira olishgan, bugun bu barcha muzeylarda urfda, fotolar, o‘sha davr ashyolari, film kassetalari, xullas xonalardan xonalarga o‘tganingiz sayin Shukshin ulg‘ayib boradi. Qandaydir video film namoyish etildi, lekin oxirgacha ko‘rmadim, atrofda onasi bilan kelgan, hech qanday Shukshin-Pushkinning qizig‘i bo‘lmagani uchun, maza qilib o‘yinchoqlarni o‘ynab o‘tirishardi. Vaqt oz edi. Adib yashagan uy ham muzey qilingan ekan, o‘sha tomon chopdim. Bu qishloq Shukshin tug‘ilgani uchun ham turistik markazga aylanib ketgan ekan. Uning onasi yashagan uy, bolaligi o‘tgan uy, o‘qigan maktabi va qishloq boshiga toj kabi qo‘ndirilgan Shukshinning muhtasham haykali atrofidan odamlar qish-u yoz arimas edi. Shukshin aytadi: “Mard va haq bo’lgan paytingda doim sen baxtiyorsan!” (Davomi keyingi postda) @javlonjovliyev

ҲАР ЗАМОНДА БОТИР КЕРАК

Бугун дўстим Жавлон Жовлиев “facebook”даги саҳифасида “Олотой эл музейи”да сақланаётган бир суратни эълон қилди. Унда қиз  жангчи ёрининг орқасидан қучиб, елкасига бош қўйиб, уни жангга кузатиб турар эди. ШУ суратни кўриб ёзганларим...

Ватанга ёв келаётир, Ёв беаёв келаётир. Бир маъсум эл туйғуларин Қора қонга белаётир. Жим турмайди эр киши бор, Юрагида ёнар ғурур. Ёш ботирни жангга чорлар, Ватан ишқи – сўнмас сурур. Олисларга тикилади, Тоғу қиру далаларга. Ахир ёвга таслим бўлса, Не қолади болаларга. Совутини кияр шахдам, Олар қилич қалқонини. Эрки қанот, руҳи бардам, Байроқ қилиб виждонини. Отга минар, йўл олади Ота ҳоки – тупроқ учун. Шафақларда йўқолади, Она ҳоки – тупроқ учун. Ва лекин ой каби сулув, Ёрга видо айтиб бўлмас. Бир дилбарнинг ишқи – қойим Эмас, ортга қайтиб бўлмас. Йўл-йўлакай эшик қоқар, Дарчасидан мўралар қиз. Қорачиғи ловуллайди, Тун бағрида гўё юлдуз. От ортига энгашади, Маҳкам қучар ботирни ул. Сой ёқалаб ялпизлару, Қатор-қатор анвойи гул. Бу гулларни бериб бўлмас, Топтаб бўлмас ялпизларни. Ёв бағрига отиш ўлим, Гулдай сўлим ой қизларни. От бир жойга етганида, Ботир тортар юганини. Юз-қўлидан ўпиб тўймас, Ватандай пок суйганини. Сўнгра ғамгин нигоҳини Узоқларга қадар ботир. Елкасида ёр кўз ёши Оғир-оғир ботар ботиб. Эр кишининг иши қалқон, Бўлмоқликдир маконига. –  Омон бўлгин, – сўз қотади Титраб турган жононига. Марднинг ёри номард бўлмас, Афсонадир жасоратда. Гул қизларнинг кўнгли синар, Руҳи синар аросатда. Ва лекин бу ойдай сулув, Қизнинг гапи чин ёрга хос. –  Ғамгин бўлма, кулгин, душман Юрагига етсин овоз. Чап кўксини чумолидай Чимчиласин тинмай қўрқув. Эр кишига ватан битар, Ватан бўлса, ёр ҳам сулув. Кўзинг ёнсин, оловида Қоврилсин ёв истаклари. Ўз юртини ёвга берса Иштон кийсин эркаклари. Менинг фахрим, муҳаббатим, Суюклигим, мардим, ўғлон. Жангга боргин, бўзламасин, Эрксизликда халқинг гирён. Икки елканг икки тоғдай, Кўксинг осмон келбатлидир. Сендай ботир туққан она Энг бахтлидир, энг бахтлидир. Сендай марднинг ишқи тушган, Мендай қизнинг бахти боқий. Шердай олиш, ҳориш билма, Ўлсин ёғий, ўлсин ёғий. Бу гаплардан чап кўксида, Кўринг юрак урганини. Ботир йигит ўпиб тўймас, Ватандай пок суйганини. Отга қамчи мойдай ёқар, Чопар кесиб эпкинларни. Кесиб ўтар шимол томон Ёйилган кенг ёлқинларни. Қиз қўл қоқар, кўзи тийра, Нигоҳларда ўч ёнади. Битта ботир ўтса бугун, Эрта минг мард уйғонади. Жангми, майли тўхталмайин, Дунё қачон тинч турмишдирдир. Қизлар оқил бўлса, мардлар Туғилмишдир, туғилмишдир. Лекин бугун гап-гаштакда Ғийбат билан овворалар. Ҳикмат қолиб, бор умрида Ғурбат билан овворалар. Эр қадрини мол-дунёси, Бойлик билан ўлчаганлар. Сулувликда пари лолу Воҳ, шайтонга ўхшаганлар, Бу хотиржам турмуш қадрин Шукрини ҳеч қилолмаслар, Юрт тинч бўлса, эр шаънию Шавкатини билолмаслар, Чет элларга чўриликка Жўнатиб ҳам хотиржамлар. Виждонингиз ўртамасми, Нафсингиздан келса ғамлар. Аждарҳонинг коми каби Олов сочар тилларингиз. Ёр бўйнига осилади, Тилло истаб қўлларингиз. Муҳаббатнинг нархини ҳам, Бозорларда бичганлар, эй. Худойимнинг рўйхатидан Бирин-бирин ўчганлар, эй! Азобларда асов бўлган Ватанимга қайғураман. Ич-ичимда бўзлайдирман, Ич-ичимда ҳайқираман. Тинч юртга ҳам ватан деган Аёл керак, эрлар керак. Ниятим шу туғилсин-ей, Чақалоқлар арслонюрак. 🕰 10.07.2024 йил ✍ Баҳодир БАҲРОМ 👇👇👇 https://t.me/eng_suluv_armon

Topingchi men kimning uyining oldida?

Ilova imkoniyatlari

🎧 Audiokitoblarni tovushbezak bilan qanday tinglash mumkin? • Ushbu videoda batafsil ma’lumot berdik.

📌Eslatib oʻtamiz, ilovamizning ushbu imkoniyatini siz hozirda “

Mutolaa

”ga joylangan “

Dahshat

” audiokitobini tinglash orqali sinab koʻrishingiz mumkin.

Telegram | Instagram | Ilova

#Bobolar_izidan, #Oltoy Oltoyning go’zal qizi Botirni Vatan himoyasi uchun jo’natmoqda. Vatanni asramoq er kishining bosh ishidir! Rassom Arjan Yuter! @javlonjovliyev