Tigran Khzmalyan (Тигран Хзмалян) 🇦🇲🇺🇸🇪🇺🇫🇷

❗️ Երկրում վերստեղծվեց «նախկին-ներկա» հակադրությունը, որպեսզի ատելության մթնոլորտում լղոզվի ու չերեւա երրորդ, միակ ճիշտ ելքը՝ Եվրաինտեգրումը։

🤦‍♂️ Խորացող քաղաքացիական հակամարտության եւս մեկ օր։ Եւ միայն մեկ ելք կա այս փակուղուց՝ դեպի Եվրոպա։ Եվ ՀՀ կառավարությունը չի անում այդ քայլը։

🖕 Ահա ինչու մենք սրանց կողքին երբեք չենք կանգնի, լսեք, թե ի՜նչ է ասում՝«Եթե Ռուսաստանի միջնորդությունը չլինի…» Տո ձեզ Ոսկեպարը պետք չէ, այ դավաճաններ՝ ձեզ Հայաստանի նոր գաղութացումն է պետք։ Արցախի վաճառքը ռսի «միջնորդությամբ» ձեզ քի՞չ էր։

🤦‍♂️ ՀՀ-Ադրբեջանի ԱԳՆ Ղազախստանում նախատեսված հանդիպումը նման է բրյուսելյան ձեւաչափից նականջի եւ վերադարձի մոսկովյան հարթակ։

Baroque music Armenian KVART ensemble plays Telemann. Narek Avakyan, flute, Hripsime Aghaqaryan, cembalo, Narek Sahakyan, violin, Vahe Danielyan, cello.

Միխայիլ Գորբաչովի մասին է։ Մի մարդու, ով «պերեստրոյկա» սկսեց, չկարողանալով ավարտել եւ ոչ մի իրական բարեփոխում, ով ժողովրդավարություն էր քարոզում, չլինելով ժողովրդավար, ով բարելավեց հարաբերություններն Արեւմուտքի հետ, բայց մնաց արեւելյան մտածելակերպի գերի, ով ԿԳԲ-ի արխիվները բացեց, անսասան պահպանելով ԿԳԲ-ն, ով իր կնոջը բերեց քաղաքականության մեջ իբրեւ «առաջին տիկին», բայց չստացավ հավանություն ու նեցուկ նաեւ այդ հարցում։ Սա ձեզ ոչինչ չի՞ հիշեցնում։ Ճիշտ է՝ բոլոր համեմատությունները թերի են։ Բայց ճիշտ է նաեւ, որ ոչ մի նոր բան չկա այս երկնքի տակ։ Եւ եթե ես հիշեցի հիմա Գորբաչովի եւ Փաշինյանի սկզբնական փուլերի, ապա նպատակս է հուշել եւ հիշեցնել նաեւ ընթացքն ու վախքանը՝ Գորբաչովի «պերեստրոյկայի» եւ նրա ղեկավարած ԽՍՀՄ-ի անփառունակ ավարտը։ Չվերափոխված, կիսամիջոցներով ու կեղծ գաղափարներով ղեկավարվող երկիրը փլուզվեց ռազմական հեղաշրջումների, քաղաքացիական ապստամբությունների, նախկին պաշտոնյաների եւ նորաբուծ արկածախնդիրների հարվածների տակ։ Փաշինյանի դեպքում առկա է լրջագույն արտաքին վտանգ ռուս-թրքական դաշինքից, բայց կա նաեւ Արեւմուտքի լրջագույն աջակցությունը։ Մեկ ընդհանուր բան կա այդ երկուսի միջեւ՝ սկզբից ստացած եւ հետագայում կորսրած ժողովրդի հսկայական նեցուկը եւ երկուսի անկարողությունը կամ ցանկության բացակայությունը՝ վերականգնել ներքին քաղաքական երկխոսությունը։ Նույնն է նաեւ պատճառը՝ անձնական իշխանությունը ցանկացած գնով պահպանելու մոլուցքը եւ անվստահությունն այդ իշխանությունն ապահովող գլխավոր երկու ուժերի հանդեպ՝ ժողովրդավարության եւ ժողովրդի։ Ժամանակն ապացուցեց, որ ժողովուրդը երբեմն ներում ու մոռանում է ամենադաժան ու անգութ բռնակալին։ Չեն ներում չհաջողված ու թույլ բարեփոխողին։

🤷‍♂️ Քաղաքականության, ինչպես նաեւ բժշկության կամ իրավաբանության մեջ, գերադասում են գործել նախադեպերով եւ հաճախ հղում են կատարում պատմական զուգահեռներին։ Քաղաքագիտության առաջին ձեռնարկներից մեկը՝ Պլուտարքոսի «Համեմատական կենսագրություններն», ընդհանրապես կառուցված է հույն եւ հռոմեացի հերոսների զուգահեռ նկարագրության սկզբունքով։ Սա աշխարհի պես հին հնարք է՝ ցանկացած երեխա սովորում է, կրկնօրինակելով իր ծնողներին կամ խաղընկերներին։ Ցանկացած պատանի ընտրում է իր համար մի կուռք, որին փորձում է նմանվել։ Ողջ ռուս դասական գրականությունը գայթակղված էր մեկ հերոսական օրինակով՝ Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոնով, ում մասին էին երազում ու զառանցում Պուշկինի ու Լերմոնտովի, Տոլստոյի ու Դոստոեւսկու կերպարները։ Նապոլեոնն ու Լինքոլնը, Չերչիլն ու Շարլ դե Գոլը, Քենեդին եւ Թեթչերն առ այսօր մնում են արեւմտյան քաղաքակրթության օրինակելի խորհրդանիշներ, ում փորձում են նմանվել արդի քաղաքական գործիչները։ Իսկ ո՞վ է ոգեշնչում այսօրվա հայ քաղաքական դերակատարներին։ Միանգամից հանում եմ այս ցանկից Նժդեհին։ Նրա տիեզերական լույսը ստվերում է բոլոր մնացածներին՝ իր ժամակակիցներից մինչեւ արդի կերպարները, որոնց մի մասը գաճաճների լկտիությամբ հանդգնում է փնովել այդ հսկային։ Եթե դիտենք Հայաստանի նորագույն պատմությունը ԽՍՀՄ փլուզումից հետո, ապա յուրաքանչյուր տասնամյակում իշխանությունը, կարծես, փոխում էր քաղաքական փիլիսոփայությունն ըստ իր պատկերացումների, ճաշակի եւ կրթության չափանիշների։ Այսպես, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի անհատական ոճը, կարծում եմ, բնորոշվում է նրա մասնագիտական հետաքրքրության շրջանակներով՝ բյուզանդագիտությամբ։ Ընդ որում, խոսքս «բյուզանդական» հենց այն որակների մասին է, որոնք հատուկ են այդ ածականին (byzantine)գրեթե բոլոր եվրոպական լեզուներում, բայց համարյա բացակայում են հայկական բառարաններում՝ «նենգ, գաղտնասեր, ձեւական, կեղծավոր»։ Ռոբերտ Քոչարյանի կրթական պաշարն ավելի քան համեստ է, բայց մի երկու անգամ այցելելով նրա առանձնասենյակ Ստեփանակերտում 1993 թ. , բրիտանացի լրագրողի եւ ամերիկյան ճաղաճագետի հետ, որպես թարգմանիչ, ես նկատել էի սեղանին Մաքիավելիի «Տիրակալը» գիրքը՝ ռուսերեն թարգմանությամբ, կապույտ մատիտով արված նշումշերով։ Հատկապես տպավորվեց ընդգծված մի հատված, որը հասցրեցի ընթերցել եւ հիշել, քեկուզ մոտովորապես՝ «Տիրակալը չպետք է պարտական լինի որեւէ մեկին իր իշխանությամբ։ Նմաններից նա պետք է ազատվի»։ Ավելորդ է ասել, որ հետագայում հաճախ էի հիշում նրա այս գրական նախասիրությունը, նամանավանդ 1999 թ. հոկտեմբերի 27-ից հետո։ Եթե Քոչարյանի աշխատանքային գրքույկում պետք է որ նշված լիներ «փականագործ», ըստ նրա նախակուսակցական զբաղմունքի, ապա ՀՀ երրորդ նախագահը բանասեր էր։ Բյուզանդական եւ մաքիավելիական շրջաններից հետո կիսանկախ Հայաստանը հայտնվեց հետխորհրդային պոստմոդերնիզմի գրկում։ Սերժ Սարգսյանը փորձիւմ էր համատեղել պաշտոնական ու անբովանդակ «նժդեհականությունը» պուծինյան գաղութացման հետ հարմարվելու անհաջող փորձերով։ Նա երբեմն հիշեցնում էր վրաց նշանավոր կինոբեմադրող Թենգիզ Աբուլաձեի «Ապաշխարություն» ֆիլմի գլխավոր բացասական հերոս Վարլամ Արավիձեին, թեեւ տարիներ անց ես շատ ավելի մեղմ եմ գնահատում Սերժ Սարգսյանի գործած սխալները՝ իմ սեփական անկատարությունը գիտակցելով։ Թերեւս, նրան վերագրվող գլխավոր «մեղքը» ոմանք համարում են ՀՀ չորրորդ վարչակազմի ղեկավար՝ Նիկոլ Փաշինյանի մուտքը մեծ քաղաքականություն՝ մի բան, որ նրանք երկուսն էլ կրքոտ ժխտում են։ Եվ ահա իմ անտեղի երկարացած գրառման վերջին հատվածը, որը լիովին կարող էր դառնալ առանձին դրվագ՝ ում է նման ՀՀ ներկայիս վարչապետը։ Իմ այս կարծիքը ձեւավորվեց վերջին երկու տարում, նրա հետ մի շարք քաղաքական հանդիպումների արդյունքում։ Պլիւտարքիսի «Զուգահեռ կենսագրությունների» սկզբունքին հետեւելիվ, ես հիշեցի մեկ այլ քաղաքական կերպարի, ով սկսել էր համաժողովրդական աննախադեպ վերելքի եւ խանդավառության մթնոլորտում, անցյալի հետ անբեկանելի բաժանման, կոռուպցիայի եւ գողության դեմ անհաշտ պայքարի, խոսքի եւ մտքի ազատության, տնտեսական բարեփոխումների եւ ժողովրդավարության կարգախոսներով։ Ավելին՝ այդ կերպարը ստացավ համաշխարհային ճանաչում, փառք ու համբավ, որոնք գնալով միայն ուժեղանում էին դրսում, մինչդեռ երկրի ներսում դրանք շուտով փոխվեցին հիասթափությամբ, անվսահությամբ, ապա նաեւ ատելությամբ, զուգորդվելով պատերազմներով, ջարդերով ու բռնություններով։ Ճանաչեցի՞ք։ Խոսքս ոչ թե 2018-2024 թթ. Նիկոլ Փաշինյանի, այլ 1985-1991 թթ.

❗️ԱԺ «ընդդիմությունը» քաշում է մեզ ետ, իշխանությունը դոփում է տեղում։ Ճիշտ ուղին միշտ մեկն է՝ դեպի առաջ։ Դեպի Եվրոպական Հայաստան։

🤔 Նկատեցի՞ք, որ Բայդենի՝ Հայոց Եղեռնի 109-ամյակի ուղերձում գրված է «Կոստանդնուպոլիս», այլ ոչ թե «Ստամբուլ»։ Սա ի՞նչ է՝ «ռեւանշի՞զմ», թե՞ ակնարկ։