بنیاد قم‌پژوهی

💢 اِتباع در آوایش قمی بخش ۱: اِتباع آوایی پسین اِتباع، یک ساخت صرفی است که به وسیله آن، دو واژه هم‌آوا یا هم‌معنی، با واو عطف کنار هم می‌آیند و هدف از کاربرد این ساخت، معمولا ایجاد اسم جمع یا توضیح و تکمیل معنی یا حتی تاکید بر آن است؛ مانند "اسیر و ابیر" و "جیغ و ویغ" و "سَت و سیر" "گل و گیاه". در آوایش قمی نیز از اِتباع، زیاد استفاده می‌شود، اما یک روش عمده آن، پدید آوردن واژه تابع پسین، با تغییر واج نخست آن به "م" است. این روش در آوایش قمی کاربرد فراگیر دارد؛ ضمن این که در محاوره، معمولاً "واو" عطف آن را حذف می‌کنند: اُتاق (و) مُتاق پیر (و) میر جاهاز (و) ماهاز خاک (و) ماک دِل (و) مِل روزنومه (و) موزنومه قابلامه (و) مابلامه کار (و) مار گُل (و) مُل لوله (و) موله کار مار ندیری؟ ناگفته نماند در چنین روشی، هر گاه واج نخست واژه‌ اول، "م" باشد، در آغاز واژه دوم، به جای واج "م"، "پ" می‌آورند: ماسوله (و) پاسوله مَداد (و) پَداد مُقوّا (و) پُقوّا مورچه (و) پورچه میخ (و) پیخ میخ پیخا ر اَ رو زَمین جَم کن! با درخواست اصلاح و تکمیل. دکتر علیرضا فولادی ۱۴۰۳/۰۴/۱۱ #اصطلاحات_قمی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 یادداشتچه‌هایی از قم فرهنگ عامه یک متل قمی "یه مادر بود سه دختر داشت. دخترهایش چُس لال بودند و دم بخت. خواستگار می‌آید. مادر می‌سپارد که دخترها صحبت نکنند. وقتی خواستگار می‌آید، مادر شربت برایش می‌آورد. مگس می‌افتد توی شربت. یکی از دخترها می‌گه: ننه ننه مگسه افتاد تو شربَتِینا / sharbateynA دختر دومی می‌گه: خوب لنگشو بیگیر دَرِش بِتِینا / beteynA سومی می‌گه: مَگ ننه نگفت حرف نَتَتِینا / natateynA" حاشیه این متل هم در راستای ضبط فرهنگ عامه قم در دفتر نوشته شده بود. یادم می‌آید این متل را مادر در دوران کودکی برایمان می‌گفت. و اشاره به اینکه نباید حرف نابجا زد؛ چون حسب متل فوق هر سه دختر با سکوت نکردن عیب خود را آشکار کردند. چُس لال در تداول قمی ها کسی را گویند که تودماغی و توک زبانی صحبت کند. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۴/۱۱ #فرهنگ_عامه_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۱۴) موضوع: تاریخ شفاهی نشریه "قم امروز" با حضور: - دکتر علیرضا فولادی ↙️ زمان: سه‌شنبه۱۴۰۳/۰۴/۱۲، ساعت ۱۸ ↙️ مکان: میدان رسالت - دانشگاه طلوع مهر شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد است. #نشست #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 یادداشتچه‌هایی از قم آداب و رسوم قم مگه مادرت به سرت مورد نریخته "برای آن که کودک صبور شود مادرش بر سر او "مورد/ murd می‌ریزد. به همین علت است که وقتی کسی شتابزده کاری می‌کند می‌گویند مگر مادرت به سرت مورد نریخته". حاشیه در قم آداب و رسوم و باورهای زیادی وجود داشت که متاسفانه به قید و ثبت درنیامد. می‌توانم بگویم  پاره‌ای از  شهرها و روستاهای کوچک و دور افتاده و گمنام کشور در ثبت و ضبط آداب و رسوم و سنن خود بسیار جلوتر از قم  بوده‌اند. ( نگاه کنید به فهرست مقالات فارسی از ایرج افشار - در حدود پانزده جلد  و با طول زمانی بالغ بر یک قرن -  و مقایسه مقالات مربوط به قم از لحاظ آداب و رسوم  با مناطق به مراتب کوچک‌تر از آن چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب). در شگفتم قم با این قدمت و عظمت و شهرت چرا  ناتوان از ثبت و ضبط فرهنگ سنتی و بومی خود بوده است. هنوز نتوانسته‌ام پاسخی برای آن پیدا کنم. البته  شماری سعی‌های بزرگ داشته‌اند. از آن میان نام استاد مهدی عباسی را باید گفت. اما کافی نیست. من‌  هم  به سهم خود سعی کردم در حد توانم ولو با یک کلمه ولو با یک خط ولو با یک بند سهمی کوچک در این کار داشته باشم. مطلب کوتاه بالا سعی در داشتن این سهم است. با اطمینان می‌گویم قسمت اعظم آداب و سنت‌های قدیم قم به علت عدم ثبت برای همیشه از بین و از یادها رفته است. کوتاهی از که بوده است و چرا نمی‌دانم. ولی در اصلِ وجود کوتاهی شکی ندارم. مورد درختی است که از برگ سبز آن استفاده‌های دارویی می‌شود. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۴/۱۰ #آداب_و_رسوم_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 یادداشتچه‌هایی از قم‌ سرقت قرآن موزه؟ "با توجه به اینکه آقای بنی رضی دیشب گفتند که یک قرآن سی پاره که متعلق به موزه بوده است در بازار برای فروش عرضه شده، این مطلب را برای آقای محمدی گفتم. گفت ممکن است حدود ده سال پیش نیز دو قرآن به سرقت برده باشند. نکته عجیب این بود که از اشیا و اسناد و کتب موزه عکس ندارند. بسیار تعجب‌آور بود. البته گفتند قصد دارند برای هر کدام از اشیا نسخه بدل تهیه کنند. حاشیه مطلب بالا قسمتی از گزارش بازدید اینجانب و همکارم از کتابخانه و موزه  آستانه مقدسه در مورخ ۲۷ / ۸ / ۹۲ به دعوت حجت‌الاسلام محمدی مسئول وقت کتابخانه بود که در دفترم نوشته‌ام. منظور از آقای بنی‌رضی استاد خوشنویسی و خطاط قمی است که قرآن ملی را کتابت کرده‌اند. متاسفانه این قران به گفته استاد بنی‌رضی سرنوشت ناخوش آیندی یافت. آن زمان‌ها یکشنبه شب‌ها در جلسه انجمن ادبی اردیبهشت در مجمع ذخایر اسلامی با مدیریت آقای سیدصادق اشکوری شرکت می‌کردیم. گزارش‌های بالا نشان می‌دهد که احتمالا  اتفاقاتی آن زمان‌ها  در موزه افتاده است. چند بار گفته شده است دغدغه‌مندان انتظار دارند مجموع کتابخانه و موزه آستانه مقدسه تواما در خصوص موجودی‌های گذشته و حال هر دو جا با توجه به فهرست‌ها از جمله فهرست دانش‌پژوه گزارشی را به عموم  بدهند؛ به‌خصوص که اخبار جابه‌جایی موزه هم این روزها به گوش می‌خورد. این را هم بگویم حدود ده سال پیش یک عتیقه‌فروش مجموعه چند پاره قرآن در قطع جیبی و زراندود و سرلوحه‌دار و مُذَهَب و وقف مسجد گوهر شاد مشهد را  به مبلغ چهارصد هزار تومان پیشنهاد کرد که به علت وقف بودن قبول نکردم. و ایکاش قبول کرده  بودم و آن‌ها را به جای امنی می‌دادم. اگر خطا نکنم پاره قرآن‌های مزبور مربوط به دوره صفوی و به احتمال ضعیف‌تر قاجار بود. این اخبار و مشاهدات  شخصی نگرانی ها را تشدید می‌کند و نشان می‌دهد احتمالا از مجموعه‌ها خروجی وجود داشته است. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۴/۰۹ #موزه_آستانه_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت