ادب‌آموز | دکتر رضا خبازها

آرایه‌های این رباعی خوب حسین جنتی را پرسیده بودند: در حقِّ من از هر آنچه دانی مَگُذَر... از کرده‌ی روشن و نهانی مَگُذَر... تو نوری و من شیشه، خدایا چه کُنی؟ از بنده‌ی خود اگر توانی مَگُذَر! شعر پیچیده‌ای است و خوب هم ساده به نظر می‌رسد (شاید به این نتیجه برسیم که سهل ممتنع است): - «اگر توانی مگذر» امر تعجیزی و برای بیان ناتوانی مخاطب است؛ می‌گوید نمی‌توانی نگذری. امر تعجیزی به خدا ترک ادب شرعی کمیابی است و باز این هم کلام را شاعرانه‌تر می‌کند! - حذف نهاد دو مصراع اول که خودمان می‌دانستیم خداست ایجاز هنرمندانه‌ای بود. تازه نبود، ولی باز ابهامی را ایجاد می‌کرد و در بیت دوم معمایش را می‌گشود که مخاطب چه کسی بوده است. - «هر آنچه دانی» کنایه از همهٔ کارها و افکار شاعر است و ایجاز قصر دارد. غرض این کنایه و ایجاز -که به اغراضشان توجه نشده- هم نشان‌دادن شرم است و فراوانی و زشتی گناهان! یعنی کارهایم طوری بوده است که نمی‌توانم بگویم چه بوده و همان‌هاست که خودت می‌دانی! - «روشن و نهانی» تضاد دارد و ایهام. ترکیب «کردهٔ روشن» برای من چیز چیز تازهٔ عجیبی است و زبان رباعی را از کهنگی یکدستش درمی‌آورد. در قرن‌های گذشته «روشن» به معنی «آشکار» فقط با موصوف‌های انتزاعی مثل مطلب و برهان و سخن به کار می‌رفت. این را که دیدم تازه به‌دنبال اسم شاعر گشتم. ایهامش اینجا بود که روشن و نهانی ترجمهٔ معروف و منکر هم هستند و این معنی‌ها را هم دارند و اینگونه هم تضاد داشتند. - «تو نوری و من شیشه» دو تا تشبیه با مراعات‌النظیر مشبه‌به‌هایشان. - نور دانستن خدا تلمیح به قرآن است و پذیرفتنی. شیشه‌شدن شاعر نتیجه مراعات‌النظیر شیشه با نور است. - گفت گذشتن تو از من نشدنی است مانند گذشتن نور از شیشه. معنی گذشتن که وجه‌شبه است برای مشبه و مشبه‌به فرق دارد. ترکیب استخدام با تشبیه مرکبی که ندیدیم و با ایجاز قصر بیان شده بود (اینکه تو از من نگذری مثل این است که نور از شیشه نگذرد) هنرمندانه بود. - اینکه چون من و تو شبیه اینهاییم نمی‌شود از من بگذری منطق شاعرانه و هنری ظریفی است شبیه حسن‌تعلیل، و منطق کلام عادی نیست. - تضاد خدا و بنده. - واج‌آرایی ن و م که قریب‌المخرج‌اند (به قول دکتر راستگو در بدیعشان «هم‌نوازی» آنها) و هجاآرایی «مَ» در دو بیت هم از نوع صدامعنایی است: شاعر در هر دو بیت دارد با بیشتر کلماتش -نه‌فقط مگذر- بر نفی و نهی تأکید می‌کند. این‌همه تأکید نتیجهٔ بی‌خیالی نمی‌تواند باشد. این آمرزش‌نخواستن در واقع شکلی از آمرزش‌خواستن است! - بیت دوم عالی است و کلاً در رباعی‌های معاصر بیت دوم و مصراع چهارم محورند. ولی ارتباط بیت اول هم با آن قوی است. تأکید بیت اول بر «مگذر» خوب است. اینکه از خدا با تکرار و تأکید بخواهیم نیامرزدمان معنای غریبی است. این «مگذر» که اول خیال می‌کنیم لابد «بگذر» بوده است آشنایی‌زدایی معنایی دارد و برای همین خوانندگان حق دارند با خواندن شعر سردرگم شوند. چون شناختن امر تعجیزی هم برای درک معنی‌اش واجب است. - بیت اول بر «خدایا، از من مگذر» -که ظاهرش نفرین خود است- تأکید می‌کند و بیت بعد از عهدهٔ توجیهش برمی‌آید. کل رباعی کنایه از این بود که خدا مهربان‌تر از آن است که از من نگذرد و لازم باشد از او بخشش بخواهم!

صص ۲۱۷-۲۲۶

این هم بقیهٔ فایل‌های باب بوف و زاغ کلیله و دمنه:

💠 منابع مرحلۀ دوم المپیاد ادبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ (دورۀ ۳۷) تاریخ برگزاری آزمون: ۳۰ فروردین ۱۴۰۳ 🔘 کتاب‌های درسی: 🔸 فارسی ۳ 🔹 علوم‌وفنون ادبی ۳ 🔸 عربی ۳ 🔘 متون نظم: 🔹 غزلیات #حافظ، غزل‌های ۲۰۰ تا ۲۳۰، تصحیح قزوینی و غنی ▪️شرح شوق دکتر سعید حمیدیان ▫️حافظ‌نامۀ خرمشاهی ▫️صوت تدریس آزاده شریفی در سه قسمت ▫️صوت شرح محمدرضا ضیا از غزل‌های ۲۰۰، ۲۰۲، ۲۱۴، ۲۱۹ و ۲۲۷ ▫️صوت تدریس رضا خبازها، غزل‌های ۲۰۰ تا ۲۱۰، غزل‌های ۲۱۱ تا ۲۳۰ 🔸 غزلیات #سعدی، غزل‌های ۲۰۰ تا ۲۳۰، تصحیح غلامحسین یوسفی ▪️ شرح غزلیات سعدی، کاظم برگ‌نیسی ▫️صوت تدریس رضا خبازها، غزل‌های ۲۰۰ تا ۲۰۸، غزل‌های ۲۰۹ تا ۲۳۰ ▫️صوت تدریس آزاده شریفی در دو قسمت 🔹 #مثنوی #مولوی، دفتر سوم، از اختلاف کردن در چگونگی و شکل پیل تا ابتدای قصۀ اهل سبا، از روی نسخۀ قونیه ▪️شرح کریم زمانی ▫️ صوت تدریس آزاده شریفی: از ابتدا تا داستان دقوقی (سه قسمت)، از داستان دقوقی تا انتها (هفت قسمت) ▫️صوت تدریس رضا خبازها: از بیت ۱۲۵۹ تا ۱۶۴۸، در چهار صوت، از بیت ۱۶۴۸ تا پایان در شش صوت 🔸 #لیلی‌ومجنون #نظامی، از آغاز عشق لیلی و مجنون بر یکدیگر تا ابتدای آگاهی پدر مجنون از قصد قبیلۀ لیلی، تصحیح وحید دستگردی ▪️تصحیح و شرح ثروتیان ▫️صوت تدریس آزاده شریفی در دو قسمت ▫️ صوت تدریس رضا خبازها: چهار قسمت نخست (صفحات ۶۲ تا ۶۹)، سه قسمت پایانی (صفحات ۶۹ تا ۸۱) 🔹 دفتر از این اوستا، مهدی #اخوان‌ثالث ▪️صوت تدریس علیرضا فتاح در چهار قسمت ▫️یادداشت دکتر شفیعی کدکنی ▫️توضیحات شمس لنگرودی دربارۀ این کتاب ▫️پادکست ری‌را، قسمت اخوان‌ثالث 🔸 دفتر «رستاخیز» از مجموعۀ اشک معشوق، مهدی #حمیدی_شیرازی ▪️صوت تدریس علیرضا فتاح در یک مقدمه و سه ساعت 🔘 متون نثر: 🔹 تاریخ #بیهقی، از آغاز مجلد نهم تا قبل از «الابیات التی کتبها الشیخ ابوسهل زوزنی»، تصحیح علی‌اکبر فیاض ▪️صوت تدریس مهدی سیدی در ۱۵ فایل ▫️صوت تدریس رضا خبازها در ۷ فایل ▪️صوت تدریس محمدجواد احمدی‌زاده ▫️ فهرست و شرح نام اشخاص در این قسمت بیهقی، نوشتۀ سحر مهرابی 🔸 #کلیله‌ودمنه، باب بوف و زاغ، تصحیح مجتبی مینوی ▪️صوت تدریس علیرضا فتاح، سال ۹۸، در شش قسمت ▫️صوت تدریس رضا خبازها، صفحات ۲۰۰ تا ۲۲۶، در سه قسمت 🔹 #مرزبان‌نامه، باب چهارم ▪️صوت تدریس رضا خبازها: پنج قسمت نخست، سه قسمت پایانی ▪️صوت تدریس کیامهر نامور در سه قسمت 🔸 رمان «هرس»، #نسیم_مرعشی ▪️چند مقاله و یادداشت و گفت‌وگو دربارۀ این رمان ▪️صوت تدریس مولود مدنی ▫️صوت تدریس علیرضا فتاح 🔹 رمان «کوچه‌ی ابرهای گمشده»، #کورش_اسدی ▪️چند یادداشت و گفت‌وگو دربارۀ این رمان ▪️صوت تدریس علیرضا فتاح 🔸 مجموعه داستان «ماه نیمروز»، #شهریار_مندنی‌پور ▪️صوت تدریس علیرضا فتاح به تفکیک هر داستان 🔘 زبان‌شناسی: 🔹 مقدمات زبانشناسی، #مهری_باقری، نشر قطره ❇️ آزمون آزمایشی ابرکلاس @olympiadbarayehame

🪶 مطلب پایینی هم دربردارندهٔ فایل‌های پی‌دی‌اف متن‌هایی است که این نوروز برای المپیاد ادبی تدریس کردیم و هم فایل‌های صوتی رایگان تدریس‌های من و دیگران:

شرح غزل ۱۸۴ حافظ - دکتر رضا خبازها دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند... https://t.me/adabamooz_com

◽️ ‌ ای صدایت صریر نستعلیق / پیش گوش هنرشناس عمیق سخنت عطر نسخهٔ ریحان / در سکوتت عصارهٔ تعلیق در بیاض دل شکستهٔ من / خط چشمت شکسته‌نستعلیق همچو کلک امیرخانی مست / زیر تیغش خوش و رقیق و دقیق همچنان رسم میر ما ممتاز / مست و رقصان چو خط اشک رحیق رقص پایت چنان که رقص قلم / هر قدم راه‌دان اهل طریق پیش تحریر موی و آوازت / مشق خامی زبور عهد عتیق در صفا هیچ نیست هم‌شأنت / آب صافی و کرده‌ام تحقیق همچو خط لب تو شیرین است / نفسی با تو زیر آلاچیق در سرم جز صریر نام تو نیست / این صفیر چکاوک شادی‌ست اجرا: مهتاب ع. ظ. شعر: رضا خبازها ▫️ادب‌آموز ▫️تلگرام

دورهٔ المپیاد ادبی (نوروز 1403)، دکتر رضا خبازها

🟦

لینک: https://t.me/+Saduk8Ikf6ZlM2Rk