حافظ شیرین سخن

چرا عرصهٔ حافظ‌شناسی لغزشگاه است؟ استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در پاسخ به منوچهر مرتضوی: عرصهٔ ظاهر و باطن شعر حافظ مزله (لغزشگاه) است. در این فایل، استاد منوچهر مرتضوی در پی سخن استادشان فروزانفر تشریح می‌کنند که چرا عرصهٔ ظاهر و باطن شعر حافظ لغزشگاه است. برشی از کتاب «مکتب حافظ» نوشتهٔ زنده‌یاد دکتر منوچهر مرتضوی @shekoftandaraftab

✳️ خودستایی در ادبیات فارسی (بررسی یکی از مفاخره های حافظ) ❇️ مفاخره در لغت به معنی نازیدن و خود ستایی است و در زبان فارسی شعری است که شاعر در آن به کمالات وفضایل خود می پردازد۰ ◀️ در گذشته جنگاوران به هنگام نبرد تن به تن و پیش از آغاز جنگ رجز خوانی می کردند و به زور بازوی خود و نیز به اجداد خود می نازیدند۰ شاعران زیادی داریم که مفاخره داشته اند شش تن از شاعران برجسته ی فارسی در شعرشان به مفاخره پرداخته اند که عبارتند از خاقانی، حافظ، نظامی، سعدی، فردوسی، و ناصر خسرو۰ مفاخره ها معمولاَ با اغراق همراه هستند مثال: غزل گفتی و دُر سفتی بیا و خوش بخوان حافظ که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را خوشه ی پروین دانه های مروارید خود را به پای سخن منظوم حافظ می افشاند که غلو است۰ و نیز: در آسمان نه عجب گر به گفته ی حافظ سرود زهره به رقص آورد مسیحا را سیاره ی زهره که نوازنده فلک است با سرودی از شعر حافظ ، حضرت مسیح را به وجد و سماع وامی دارد۰ ◀️ در ادبیات برخلاف روان شناسی ، خود ستایی عیب نیست۰ دکتر ناصرالدین صاحب الزمانی ، روان شناس مشهور در کتاب راز کرشمه ها می نویسد: *در روان شناسی جدید ، نارسیسم (خود پرستی) یک نوع بیماری است* نارسیسم افسانه ای است از پسر جوانی به نام *اوید* که بسیار زیبا بوده و شیفتگان فراوانی داشته است اما اوید به آنان توجه نمی کند آن ها هم او را نفرین می کنند ومی گویند: *خدایا او را شیفته ی خودش گردان۰* اوید روزی در جنگلی دور افتاده چشمه آبی می بیند تصویر خود را در آب مشاهده می کند و شیفته ی خودش می شود و آن قدر در کنار آب می ماند و به آب نگاه می کند که می میرد۰ ◀️ در ادبیات فارسی مفاخره یکی از انواع ادبی است و بعضی آن را نوعی صنایع معنوی می دانند۰ یکی از مفاخره های حافظ که در این جا مورد بحث است بیت زیر است: « شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش» برخی از شارحان بر این نظر هستند که حافظ در این بیت مدعی شده است که همه ی اشعارش بیتِ برگزیده، غزل عرفانی و عشق الهی است و او همه ی اشعار خود را عرفانی دانسته است در صورتی که می دانیم این بیت یک مفاخره است و در مفاخره ها بزرگ نمایی وجود دارد۰ نخست این که : همه ی اشعار حافظ بیت الغزل نیست حافظ به سان دیگر شاعران و نویسندگان به قول ادبا *غث و سمین* دارد یعنی هم ابیات قوی دارد و هم بیت های ضعیف، ثانیاََ : برخلاف این ادعا همه ی اشعار حافظ عرفانی نیست۰ حافظ اشعار عرفانی هم دارد اما نه همه ی اشعار او گاهی با صراحت اسم ممدوحان خود را که پادشاهان زمان او هستند می آورد و به مدح آنان می پردازد که قطعاََ آن شعر عرفانی نیست اصلاََ عرفان نفی منیت و خود پرستی است، لذا با مفاخره که بیان خود ستایی است در تناقض قرار می گیرد۰ ◀️ دکتر محمد استعلامی در شرح بیت مزبور می نویسد: *بیت الغزل یعنی بیت ممتاز غزل یا شاه بیت غزل۰ حافظ می گوید سروده هایم همه شاه بیت است و به عبارت دیگر می گوید بیت ضعیف ندارم۰* (درس حافظ،دکتر محمد استعلامی، جلد دوم، ص ۷۵۲) در صورتی که می دانیم حافظ بیت ضعیف هم دارد۰ ◀️ سودی این بیت را این گونه معنی کرده است که هر بیتی از ابیات حافظ شایستگی آن را دارد که بیت الغزل باشد۰ سودی هم هیچ اشاره ای به عرفانی بودن همه ی اشعار حافظ در این بیت نداشته است۰ ◀️ و در خاتمه این که درست است که واژه ی معرفت هم خانواده ی عرفان است اما این گونه نیست که با قاطعیت بگوییم منظور حافظ از واژه ی معرفت عرفان بوده است و ادعا کرده باشد همه ی اشعارش عرفانی است۰ معرفت یعنی شناخت، شناسایی، علم و دانش و۰۰۰۰ لذا برداشت های دیگری هم می توان از این بیت نمود غیر از موارد ذکر شده۰ ❇️ منابع: ١- راز کرشمه ها، دکتر ناصرالدین صاحب الزمانی، موسسه مطبوعات عطایی ۲- انواع ادبی،دکتر سیروس شمیسا،انتشارات دانشگاه پیام نور، ۳- انواع ادبی، دکتر حسین رزمجو، نشر موسسه آستان قدس رضوی ۴- درس حافظ، دکتر محمد استعلامی ۵- شرح غزلیات حافظ،دکتر خلیل خطیب رهبر، انتشارات صفی علی شاه ۶- شرح سودی، محمد سودی بسنوی، تهران، نشر نگارستان 📝 حبیب الله نوربخش

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹 ✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا ============ ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا ) @molavi_asar_o_afkar =================== نکات ناب تربیتی کانالی پر از مطالب تربیتی و اخلاقی و مناجات های عاشقانه و عارفانه @nokatetarbiyati ================== مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری کانالی برای بیان نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری؛ کانالی برای نیاز امروز افراد جامعه ی ایرانی برای درست نویسی متون فارسی @makhzanenokatenegarshi_virayashi ============== فردوس سخن کانالی برای بیان نکات و مطالب درسی ؛ نمونه سوال امتحانی ؛ نکات درسی مقطع یک و دو دبیرستان و مطالب ادبی و اطلاعات عمومی @ferdosesokhan ================= عاشقانه های نزار قبانی نزار قبانی دیپلمات، شاعر و ناشر سوری بود. نزار قبانی با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است؛ زن و عشق موضوع اصلی شعر اوست @nezar_asheghaneha ==================== نجواهای عاشقانه ی یک زن ( غاده السمان ) غادة السمان (متولد  ۱۹۴۲ -دمشق) نویسنده و ادیب زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می رود. @ghadat_asheghaneha ==================== موزيك كانال  محلي براي عرضه آهنگ هاي پاپ از خوانندگان محبوب كشور و مداحي ها و ويس هاي برگزيده مذهبي ؛ به ما بپيونديد و كانال ما را تبليغ كنيد @muzic_canal ================== مثل آباد( داستان ها و ریشه های ضرب المثل های زبان فارسی) کانالی برای داستان ها و کاربرد ضرب المثل های رایج در زبان فارسی که از گروه ها و کانال های مختلف جمع آوری شده است . @zarbolmaslhaefarsi ================== مخزن کتاب های pdf ادبی مخزنی برای نسخه های الکترونیکی کتب ادبی @pdf_kotob_e_adabi ================== مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا با عضویت در کانال مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا؛ از آرشیو مطالب گروه بهره ببرید . @mazhzan_molana ================= فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی @farsionegaresh_fanni =============== گروه فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی @farsionegaresh_fanni_gr ================= مخزن سوالات زبان فارسی و نگارش و فنون ادبی مخزنی از سوالات به صورت ورد(word) ؛ pdf؛ مجموعه سوالات نهایی ؛ بخش به بخش و آزمون آنلاین ، از دروس زبان فارسی و نگارش و فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار ودانش و فنون ادبی از همه گروه ها و کانال ها سری به این کانال بزنید: @makhzanesoalatedoroseadabi ====================== گروه نوای چکاوک ( شعر و نثر و متون ادبي و نثر آهنگين ) گروهی برای ارسال شعرها و نثرهای زیبای فارسی  و متون های زیبای ادبی و نثرهای آهنگین فارسی @nava_e_chakavak =================== حافظ شیرین سخن حافظ حافظه ماست ، ز هر دری سخن در باره حافظ و غزلیاتش @hafez_e_shirin_sokhan ==================== ابر گروه مجمع دبیران ادبیات دوره متوسطه اول گروهی به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوره اول @majmaedabiraneadabiatdoreaval ====================== مخزن گروه دبیران ادبیات متوسطه اول محلی برای ذخیره مطالب درسی درس های نگارش و ادبیات فارسی متوسطه اول @makhzan_e_doroseadabiatedoreaval ================ اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران این کانال با هدف معرفی و درحد امکان اصلاح اشعار جعلی تشکیل شده است تراوش کی کند از طبع موزون، شعر ناموزون کسی نشنیده از سنجیدگان حرف نسنجیده #مخلص‌کاشاشانی @molavi_asar_o_afkar @eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran ============= راه ارتباطی اعضای کانال ها با آدمین ها : Admin : @mollasadeghi 🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹 عزیزان همراه مجموعه این گروه‌ها و کانال‌ها تحت حمایت و هدایت گروه سیری در آثار و افکار مولانا شکل گرفته و اداره می‌شود. لطفا از برداشت و ارسال هرگونه مطلب و فایلی از این کانال‌ها بدون لینک اختصاصی آن خودداری بفرمایید.

اگر نه باده غمِ دل ز یادِ ما ببرد نهیبِ حادثه بنیادِ ما ز جا ببرد اگر نه عقل به مستی فروکشد لنگر چگونه کٓشتی از این ورطهٔ بلا ببرد فغان که با همه کس غایبانه باخت فلک که کس نٓبُوٓد که دستی از این دغا ببرد گذار بر ظُلُماتست، خضرِ راهی کو مباد کآتشِ محرومی آبِ ما ببرد دلِ ضعیفم از آن می‌کشد به طرفِ چمن که جان ز مرگ به بیماریِ صبا ببرد طبیبِ عشق منم باده ده که این معجون فَراغت آرَد و اندیشهٔ خطا ببرد بسوخت حافظ و کس حالِ او بٓیار نگفت مگر نسیم پیامی خدایرا ببرد دیوانِ#حافظ به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علیشاه، ۱۳۷۷، ص ۱۷۵

فغان که با همه کس غایبانه باخت فلک کسی نبود که دستی از این دغا ببرد. #حافظ غایبانه باخت: باختن، بازی کردن را گویند. غایبانه باخت فلک: یعنی پیش از تولد و موجود شدن آدمی "بازی آورد فلک" و مردم را خراب گردانید.( شرح اکبرپوره و نعمت تاحیک) در غیاب کسی کاری انجام دادن(لغت‌نامه) غایب‌باز: شطرنج‌باز کامل که خود از بازی با حریف کنار نشسته، به واسطه دیگری مهره به خانه‌های شطرنج می‌دواند تا حریف را مات کند.(غیاث) چشم‌بسته شطرنج بازی کردن با یک نفر و یا با چند نفر. این نوع بازی را نویسندهٔ مسیر طالبی در سفرنامهٔ خود نیک توصیف کرده و خلاصه‌اش چنین است: « مستر فراری از مردم ایتالیا و استاد موسیقی‌دانان لندن است... او شوق بازی شطرنج نیز دارد. یک بار دیدم که به یکی از رومیان رهنمونی کرد که سه سفرهٔ شطرنج گسترده و با سه کس غایب می‌باخت(= غایبانه بازی می‌کرد) یعنی خودش رو به دیوار نشسته بود و یک نفر به موجب حکم او مهرهٔ آن سفره‌ها را حرکت می‌داد تا اینکه هر سه را مات نمود.» واژه‌نامهٔ غزل‌های حافظ، حسین خدیو‌جم، انتشارات علمی، سال ۱۳۷۱، ص: ۹۱

در بزم حافظ خوشخوان هما ناطق معرفی کتاب: مولف کتاب در بزم حافظ خوشخوان، هما ناطق، در مورد کتاب محتوای کتاب چنین می گوید: در بخش یکم، نخست به یاری فرهنگ ها و متون و اشعار، از مفهوم واژه حافظ و پیشه، حافظان سخن گفته ام و فهرستی از حافظان سرشناس فراهم آورده ام، یعنی از شاعران خنیاگر که هم خوشخوان بودند و هم موسیقی دان و هم شاعر و هم پاسداران دانش و هنر زمانه خودشان. از این رهگذر به حافظ شیراز رسیده ام سپس به یاری گفت های خواجه، اشعار دیگران، و بویژه رساله های موسیقی از پرده هایی نام برده ام، که حافظ به غزل هایش بست.. بخش دوم را به حافظ و بساط می واگذاشته ام. نخست به القاب باده پرداخته ام. دیگر به سراغ سرده ها یا انواع می رفته ام.. دربخش سوم از آوندهای می سخن گفته ام، سپس به جام هایی پرداخته ام که به مثابه پیاله و ساغر به کار میرفتند... بخش چهارم را کتابنامه واگذاشته ام. و تنها از متونی یاد کرده ام که یافته ام و خوانده ام و صفحاتشان را به دست داده ام. @pdf_kotob_e_adabi

او از مهم‌ترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود. گوته، نابغه‌ترین ادیب آلمانی، دیوان غربی-شرقیخود را تحت تأثیردیوان حافظسرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد و چه زیبا گفته است: اگر که سخن را عروس بدانیم و اندیشه را داماد، این زفاف را اویی شناسد که حافظ را بستاید.در قرون هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او به گونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت. هرساله در تاریخ بیستممهرماه مراسم بزرگ‌داشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود. حافظ شیرین بیان، مراحل کمال را پله به پله پیموده است و تک تک غزل‌های وی نشاندهندة حالتی از احوال شاعر و گویای دوره‌ای از ادوار زندگی اوست. زبانش، موضوع سخنش، اشارات نیمه پنهان کلامش، همه و همه دلنشین‌اند و تا به امروز فارسی زبانان را سرخوش و سرمست از سکر سخن خویش کرده و هر صاحب ذوقی را به وجد آورده است. ناگفته نماند تنها ادب دوستان بهره مند از او نیستند بلکه شب یلدا، کنار سفرة هفت سین، جشن چهارشنبه سوری، جشن‌های عقد و عروسی و بسیاری از محافل دیگر دیوان حافظ زینت بخش آن جمع است و این است که از گذشته فال گرفتن با دیوان حافظ میان فارسی زبانان معمول و مرسوم شده است و در هر زمان، هنگام غم و شادی محرم دل ایرانیان بوده و همینک، روزی نیست که شعر او را نخوانند و یا در قالب آهنگ نشوند. اینست راز ماندگاری و سرمدی بودن این شاعر شیرازی.

✳️ خواجه حافظ شیرازی ✳️ شهرزاد دهقانی در تاریخ هنر و ادب ملت ها بعضی آثار از شاهکارهای مسلم هستند و با گذشت زمان، فروغ خود را از دست نمی دهند بلکه به مرور و رفته رفته پرجلوه‌تر و تابنده‌تر می‌شوند و بی‌شک دیوان حافظ یکی از این آثار است. شعر حافظ با معانی بلند و مضامین لطیف و ظرافت و زیبایی کلمات و ترکیب جادویی و عمق تاثیر از عهد او تا زمان ما دل خاص و عام را تسخیر کرده است گویی که او را از همة دل‌ها آفریده‌اند. شعر او تبلور پیشرفته‌ترین اندیشه و معرف والاترین هنر شعر است. خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی متخلص به حافظ شاعر بزرگ قرن هشتم یکی از سخنوران نامی جهان است. وی از کودکی به‌ مکتب‌ و مدرسه‌ روی‌ آورده و دانش‌های‌ معمول‌ زمان را آموخته و قرآن‌ را از بر کرده است.در اشعار او که می‌تواند تنها منبع موثق زندگی او باشد اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او یافت می‌شود. حافظ را چیره‌دست‌ترین غزل سرای زبان فارسی دانسته‌اند.وی مردى ادیب بود و عالم به دانش هاى ادبى و شرعى و آگاه از دقایق حکمت و حقایق عرفان. استعداد خارق العاده‌اش به وى مجال تفکرهاى طولانى همراه با تخیل هاى بسیار باریک شاعرانه مى داد و او تمامی این موهبت ها را با ذوق لطیف و کلام دلنشین خود درمى آمیخت و از آن میان شاهکارهاى بى نظیر خود را به شکل غزل هاى عالى به وجود مى آورد. رمزپردازی و حضور سمبولیسم و سرشار نمادها، دیوان حافظ را رازخانه‌ای کرده است و بدان وجوه گوناگون بخشیده است و به این علت است که شعر حافظ پرعمق، چندوجهی و تعبیرپذیر است. زبان رندانة شعر حافظ به طنز تکیه کرده است. طنز، ظرفیت بیانی شعر شاعر را تا حد امکان گسترش داده و به آن نشاط و حیاتی ژرف بخشیده است. حافظ به مدد طنز، به بیان ناگفته ها در عین ظرافت و گزندگی پرداخته و نوش و نیش را در کنار هم آورده است.در خصوص جاذبه های معنایی اشعار حافظ باید گفت چنان رمزی در سخن و معانی نهفته که هنوز پابرجاست. حافظ هم قرآن شناس بود و هم بلاغت شناس. بی تردید حافظ شیفتة شیوایی زبان قرآن بوده و از صنایع و بدایع آن در شعر خود بهره برده است. نکته ها و لطیفه های قرآنی و تفسیری چنان در ذهن و حافظة حافظ نشسته و در خاطر وی نقش بسته و با یافته ها و ساخته های ذوق و طبع او آمیخته بوده که هنگام شاعری از شعر او جوشیده و در آن شکفته است. حافظ فقط قاری و از بردارنده كلام الله نيست بلكه از فضيلت قرآن پژوهي نيز بهره‏مند و استادي است واقف به ريزه‏كاريهاي قرائت‌ها و اختلاف آنها. کم‌گوئی و گزیده‌گوئی، خصوصیت دیگر شعر اوست. روانی، صیقل‌زدگی الفاظ، ترکیبات بسیار شیرین و لحن دلنشین، یکی از خصوصیات استثنائی حافظ است.شعر حافظ فصیح است و بلیغ. فصاحت یك نوع زیبایی در سخن است، شعر حافظ نیرویی از زیبایی دارد كه هر كسی كه آن را می شنود به سوی آن كشیده می شود. در کلام حافظ نهایت زیبایی ظاهر، با غایت ظرافت باطن و معنا، در هم آمیخته است. به راستی کلام هر قدر ظاهری زیبا داشته باشد اما تا معنایی عمیق و اثربخش نداشته باشد، نمیتواند حیات و دوام داشته باشد. یکی از شگردهای بی نظیر و بی رقیب حافظ، استفادة هنرمندانه از ایهام است که هم وسعت و زیبایی به کلام شاعر می بخشد و هم وسیلة گریزی است از حکومت و هر گونه تفتیش. حافظ به اقتضای هنرمندی و شاعریش می کوشیده است تا شعر خود را به ناب ترین حالت ممکن صورت بخشد و از آنجا که ابهام جزء جدایی‌ناپذیر شعر ناب محسوب می شود، حافظ بیشترین سود و بهره را از آن برده است. ایهام تناسب و ایهام تضاد حافظ، شعرش را چند بعدی کرده است. شعر حافظ، شعر ایهام و ابهام است، ابهام شعر حافظ لذت بخش و رازناک است. علاقة حافظ به شیراز از منظر دیوان او و غزلیاتش به خوبی مشهود است و این اشارات با رویدادهای تاریخی زمان حافظ تطابق دارد، بنابراین در دیوان حافظ اگر غزلی شیوا و دلپسند خوانده می‌شود به طور حتم در خلال ابیات آن رمزگونه و یا آشکارا واقعه‌ای در روانش و در اندیشه‌اش سیر می‌کند. چرا که حافظ را نباید یک شاعر ساده اندیش و مبالغه گو دانست زیرا وی پیش از اینکه حتی شاعر باشد به مسائل دینی و فلسفی و عرفانی کاملاً آشنایی داشته و بینش وی فرای دریافت تأملات و دقایق اجتماعی است؛ بنابراین دید و دلبستگی حافظ به شیراز از دو منظر قابل بررسی است: یکی مطابقت سروده‌هایش با اتفاقات جامعه که گاهی بر وفق مراد وی است و دیگری طبیعت متنوع شیراز در آن برهه از زندگی حافظ. حافظ از جمله شاعرانى است که در ایام حیات خود شهرت یافت و به سرعت در دورترین شهرهاى ایران و حتى در میان پارسى گویان کشورهاى دیگر مورد قبول سخن شناسان واقع گردید و خود نیز بر این امر واقف بود. چنانکه گفته است: شکرشکن شوند همه طوطیان هند زین قند پارسی که به بنگاله می رود ادامه دارد... .