ڕۆژانەی زاگرۆس Zagros Daily

✅مێژوویی وزانیاری وکۆمەڵایەتی سرزمین کُهن کوردستانی بروایت تصاویر این همان سرزمین است کە گذشتگانمان  بر آن زیستەاند و حال ما همانجا هستیم خەڵڪوو پاڵنگانی ندای روشنفکران کورد @radioro_kurdestan

دەوڵەمەندی زمانی کوردی بەخێر بێن بۆ کاناڵی کوردستان

عێراق خاکی کوردانە لەپێش هاتنی ئیسلام بۆ سەر خاکی وڵاتی دووڕوبار (الوادي الرافدين)یەک عارەب لەسەر ئەم خاکە بونی نەبوە، ئەوەی هەبوە کوردانی لوڕ و فەیلی بون کە خاوەنی عێراق بون چونکە هەتا هاتنی ئیسلام کوردە ساسانیەکان حوکمی ئەم ناوچەیەیان ئەکرد جگە لەو کوردانە کۆمەڵە خەڵکێکی تری تێدا نیشتەجێ بوو کە کۆیلەی وڵاتانی هندستان و ئەفریقیا و ئەرمینیا بون کە ئێستاش شێوەیان بە ئاشکرا دیارە ئەوانەی هندین ڕەش پێست و لوت باریک و قژ خاون ئەوانەی ئەفریقیا ڕەنگیان ڕەشی تێر و قژ لولو و کورتەباڵان ئەوانەی ئەرمینیا قژ کاڵ و سپی پێستن، لەدوای هاتی ئیسلام بۆ ناوچەکە ئەم خاکە لەلایەن عەرەبی جزیرەوە داگیر کراو تەعریب کرا و ئەو کوردانەی عێراق کە ڕێژەیان زیاتر لە %75ی عێراقی پێک ئەهێنا توانەوە و بون بە عەرەب بە ئێستاشەوە ڕێژەی عەرەب لەعێراقدا لە %17تێپەڕ ناکات ، عەرەبی جزیرە و عەرەبستان شێوەیان بەئاشکرا دیارە کە لێویان ئەستورە و قژیان لولە و پێستیان ڕەشە و کونالوتیان فشە و پشته سەریان لاقۆزەیە، کورت پوخت شێوە عەرەبی ڕەسەن ئەسیوبیا و حەبەشەیە، ئەو ڕەنگە کاڵ و جوانەی لەعێراقدا هەیە کە باڵایەکی ڕێک و لوتێکی ڕێک یاخود بەرەنی لەگەڵ چاوێکی قاوەی لەگەڵ سەوز و زەرد لەگەڵ قژێکی کاڵ و خاو لەگەڵ قژێکی نیمچەلول شێوە و ڕوخساری کوردەکانە کە لەکاتی هاتنی عەرەبدا توانەوە و بون بە عەرەب، لێرەدا بۆ ڕاستی قسەکانم دوو نوسەر وەک بەڵگە ئەهێنمەو کە کەسیان کوردنین یەکەمیان ئەولیای چەلەبی گەڕیدەی بەناوبانگی تورک لەساڵی 1635زاینی گەشتێکی بە کوردستانداکردوە و زۆر وەسفی شار و دێهات و داب و نەریتی کوردانی کردوە لەکتێبەکەیدا "سیاحەتنامە" باسی کوردانی خواروی عێراقی کردوە وتویەتی هەتا بەسرە خاکی کوردە هەروەها جوگرافی ناسی فارس حەمەداللە مستەوافی قەزوینی (1281-1348)زاینی لەکتێبەکەیدا "نزهە القلوب" لەبارەی کوردستانەوە ئەڵێ کوردستان لە 16ویلایەت پێک هاتوە کە بە ویلایەتەکانی عێراقی عەجەم و عێراقی عەرەبی و خوزستان و ئازربایجان بە دیاربەکرەوە نوساون، واتا وڵاتی نێوان دووڕوبارەکەی بە عێراقی عەجەمی ناو بردوە کەئەمەش بەڵگەیە لەسەر کورد بونی عێراق، هەروەها بەشێک لە نامەی گەڕیدەی ئیتاڵی "دێلا ڤالێێ " لەسەر کورد ساڵی ١٦١٧ز کە لە کوردستانەوە بۆ مامۆستاکەی نوسیوە لە ئیتالیا. ئەڵێ * سنوری کوردستان لەنزیک بەغداو سوسەوە دەست پێدەکاو دەگاتە موسڵ ، واتا نەینەوا و وڵاتى مادو ئەرمەن تا سەر دەریا . ناوی عێراق لە شاری ئورکی سۆمەریەوە وەرگیرەوە کە دەیان و سەدان بەڵگە لەسەر کوردبونی سۆمەریەکان هەیە، لەکاتی دروست بونی عێراقی نوێدا لەساڵی 1921 ئنگلیز داوای لە عەرەبەکان کرد کە بۆ زۆر بونی ڕێژەی عەرەب هەوڵبدەن عەرەب لەوڵاتانی ترەوە بهێنن بۆیە ئەمانیش هەستان عەرەبی شروگی و شەمر وبەدویان هێنا کە پێشتر وەک کاولی وڵاتیان نەبوو وشتر لەوان بون و ئەم وڵات و ئەو وڵاتیان ئەکرد و لەژێر خێمدا بون بۆیە عێراق لەچوار چین خەڵک پێکدێت 1- عرەبی جزیرە 2-عەرەبی کاولی بێ وڵات و بێ خاک 3-عەرەبی کۆیلەی هند و ئەفریقیا 4-عەرەبی مستەعرەب کە کوردن بۆیە هەتا ئەمڕۆش بە ئاشکرا لەڕواڵەتی خەڵکی عێراقدا سیمای کاولی بون و کۆیلایەتی پێوە دیارە، ناوی ئەو هۆزە کوردیانەی کە بونەتە عەرەب و ڕەچەڵەکی خۆیان لەبیر کردوە 1-بني اسد -تیرەی شێرزادی،زەنگەنەن 2-الدلیم -دەیلم -دوملی -دمبلی هەموی یەک ناو و یەک هۆزە و -کوردی زازان 3-الخزعلي-خزڵی- لوڕ 4-الکروي-کەرۆی -گۆرانن 5-القیسي -قەیسەوانی-گۆرانن 6-النداوي -کوردی لوڕن 7-الزەیدي -زەندیەکانن 8-الطائي -دووبەشن بەشێکیان باجەڵانن بەشی دوەمیان هۆزی نۆگریە کەبه نازریش ئەناسرێ 9-الجبور - سێ بەشن بەشێکیان عەرەبە بەشێکیان هۆزی جموری ماچۆ زمان و بەشەکەی تر هۆزی گەورەی خۆشناون 10-اللامي - کوردی ئیلامن 11-الڕبیعی -هۆزی ماسپی 12-الجورانی -گۆرانن 13-المحلمي- کوردی باکورن 14-البدري -هۆزی بەیری 15-الدراجي -سەربەهۆزی مەنمی ن 16-شوهانی -هۆزی گەورەی شوانن 17-الجادري -جایرەوەن 18- الوردي -گوڵگوڵی 19- الداودي - هۆزی داودە 20-النوروزي-نەورۆزەوەند 21-الشادلي-شادلەوەند 22-الازرقي -زەرگۆش 23-ماهر خضوزي-هۆزی گاوری 24-القاتلي -قەیتولی 25-المالكي-مەلەکشاهی -بڵباسن 26-الكناني-خەتاوی 27-ال موسي-مامۆسی 28-البياتي- پاپی ڕوان -کوردی لوڕن 29-المياحي-مێمی 30-البكري -باکیرەوەند 31-العباسي-دینەوەری 32-العكیدات-عەگیدی-هۆزی گەورەی گەردین 33-البديري-دێری 34-الویسي-ئێلی وەسیی- کوردی کرماشانن تێبینی/ نەخشەی یەکەم ساڵی ١٨٣٢ لە لایەن جۆن مەک دۆناڵد کینێر (J. Macdonald, Kinneir )ـەوە لە شاری لەندەن ئامادە کراوە و لە کتێبخانەی نیشتمانی فەڕانسایە، لێرەشدا دەردەکەوێت کەوا وڵاتی نێوان دووڕوبارەکەی بە عێراقی عەجەم یانیش بە میدیا ناو براوە. نەخشەی دووەمیش لەلایەن دەوڵەتی خەلافەتی عوسمانییەوە کێشراوە .

سخنان پروفسور #ارفعی باستان شناس مشهور : کل کتیبه ها و گل نبشته های تاریخ عیلام و هخامنشیان مارا جمع کنید (آنهم با حرفها و موضوعات تکراری) میشود ۷۰ هزارتا ، ولی گل نبشته ها و نوشته های بین النهرین بالای یک میلیون هست!! آنهم در موضوعات مختلف!! یادمان نرود در تمدن بین النهرین (عراق) امروزی شگفتی ها و اکتشافات زیادی رخ داد ، و به نوعی من به آن تمدن اولین ها ( مهد تمدن ها) «cradle of civilization» میگویم. اختراعات بین النهرین شامل بسیاری از مواردی است که امروزه بدیهی تلقی می شوند، که بیشتر آنها در دوره سلسله اولیه (2900-2334 قبل از میلاد) ایجاد شده اند یا از دستاوردهای دوره اوروک (4100-2900 قبل از میلاد) ایجاد شده اند. اولین اختراعات را به سومری ها نسبت می دهند که در دوره اکدی (2334-2218 قبل از میلاد) و سپس توسط تمدن های بعدی بین النهرین توسعه یافته ندای روشنفکران کورد @radioro_kurdestan

🔹وێنەی پیاوێکی کورد کە لەلایەن Dimitri Ermakov لە نێوان ساڵەکانی ۱۸۷۰ تا ۱۸۹۰ی زایینی گیراوە. 🔸شوێنی پاراستن: مۆزەخانەی کلتووری سوید (K-samsök) ت،ب: وەرگیراو لە کەناڵی 👇 @kurdokurdistan https://t.me/mejuy_weney_kurd

‍ ‍ 📚 برگی از تاریخ ✍ معتصم حسینی دختر ڪورد، خالق پادشاهی چهارصد ساله در تاریخ باستان و در میان شڪوه پادشاهی گذشته و بعد از آن نیز، زنان جدا از آبستن تاریخ، خالق هزاران فرمانروایی و پادشاهی قدرتمند بوده اند... گرچه زنان با قدرت اندیشه و توانایی خود هموارە در گرداب پادشاهی، شجاعانه نیروهای خود را از نابودی و آشفتگی حڪومت ها، محافظت ڪرده اند، اما متاسفانه قهرمانان تاریخ  همواره از آن مردان بودە  است..! در این مسیر، زنی ڪورد شوانکاره ای به نام «دینگ» یا «ده نیگ/ ده نگ» به معنای آواز، ملقب به «رام بهشت» (منابع اسلامی) آبستن شاهنشاهی چهارصد ساله ساسانی می شود...! آن زمان پیش از ساسانیان ڪه شبانکاره ای ها درشهراستخر فارس ڪه وظیفه حراست از  اسنادمهم و اسرار پادشاهی ایران را بر عهده داشتند، این منطقه تحت فرمانروایی آنان بود ڪه یڪی  از اماکن مقدس دینی نیز بود ڪه علاوه بر ارگبدی موبدی(موبد موبدان) و سرپرستی آتشکده را نیز دردست داشتند...! آزادی و رهایی خود و پادشاهی ایران زمین از زمان پیش از اسکندر و جانشینان وی نیز، آرزو و خواب سالهای دور و دراز آنان بود! اما گویی، تاریخ درانتظار نامزدی و همسری(دینگ) دختر ڪورد بود، که بدون آن، آرزوی دیرینه امکان تحقق نداشت...! این بود ڪه  ساسان ڪورد ( فارسنامه ابن بلخی) به خاطر استحکام  و شڪوه خاندان با دخترپادشاهِ شبانکاره ازدواج ڪرد که ازثمره این وصلت پاپک به دنیا آمد... بعدها خود بابک نیز دختری ڪورد اهل نیریز پارس را به همسری درآورد  ڪه از این ازدواج  اردشیر، بنیانگذار امپراتوری ساسانی به دنیا می آید... بدین گونه اردشیر، پادشاه و مٶسس حڪومت چهارصد و... ساله  ساسانی، هم از جانب مادر و هم پدر خون ڪورد در خود داشت...! ... شایان ذڪر است که پیش ازساسانیان، براساس سڪه های به دست آمده، نام چند تن از پادشاهان ڪورد درپارس تحت حڪومت قدرتمند هخامنشی، اسڪندر و جانشینان وی به شرح زیر آمده است: بگه‌کرت» (begakert)، «بگه‌وەرز» (Bayavareza)، «پاتووکراز» (Patukvaz)، «ئەرته‌خشتەره»، «نریوسینه ها» (نرسی)، «هوبەرز»، «منه‌وەز» (Monawaz) «تیرداد»، «داریا»، «منوچیتره»، «ئەرتەنه‌بووخت» و «هومترو»، «پاکور» (pakur)، «کامه‌پەت» (kamapat)، «کواته» (kawata) (قباد) و آخرین پادشاه گوچهر (گوزەهر) شبانکارە جد اردشیر... هم اکنون نیز، بر تخته سنگ کعبه زرتشت به نام نقش رستم، واقع در غرب تخت جمشید در منطقه مرو دشت، استان فارس، نام مادربزرگ اردشیر، ملکه دینگ، بە شڪوهی و بزرگی آمده است... 📙 منبع: شبانکاره ڪوردان باستان گذشته و پراڪندگی آن/ معتصم حسینی @radioro_kurdestan

💥مامۆستا سەید نوورەدین واژی کەسایەتییەکی ئایینیی کوردستان کۆچی دوایی کرد مامۆستا سەید نوورەدینی واژی کەسایەتیی ئایینیی کوردستان و ناوچەی پیرانشار کۆچی دوایی کرد. ناوبراو کەسایەتییەکی باوەڕپێکراو و جێگای ڕێزی کۆمەڵانی خەڵکی ناوچەکه و کوردستان بوو. 🔹٥٦٨ ڕۆژ ڕاپەڕین 🌐 ئاڤاتوودەی ـ سێشەممە، ٢٥ی بانەمەڕی ١٤٠٣ ‏@avatodaykurdi

دەقی نوێژی کوردیی مەسیحی (سەدەی ١٥ز) دەقێکی کورتە و لە دەستنووسێکی ئەرشیفخانەی کۆنی ئەرمەنی لە شاری ئێتشمازیندا هەیە. کوردناسی فەڕەنسی تۆما بوا دەڵێت: ساڵی ١٩٣٧ز پڕۆفیسۆر عەبدوڵڵازادە دۆزیویەتییەوە و دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی ١٥ز. هەروەها د. کەمال مەزهەریش باسی بوونی ئەم دەقەی کردووە. دەستنووسەکە بە خەتی مێژوونووسی ئەرمەنی تۆما مێتسۆپ (١٣٧٨ - ١٤٤٦ز) و بە ئەلفوبێی کۆنی ئەلبانی و بە حەوت زمان (کوردی، فارسی، عەرەبی، تورکی، گریکی، سریانی و جۆرجی) نووسراوەتەوە. شایانی باسە وەک لە وێنەی نموونە چاپکراوەکەشدا خراوەتە ڕوو، نووسەرەکەی لەبری (کوردی)، (مێدیان: میدی: مادی) بەکارهێناوە. بەڵام دەقەکە بە زمانی کوردیی کورمانجییە. ئەوەش بۆ خۆی بەڵگەی ئەوەیە لە مێژە کورد و ماد بە یەک نەتەوە هەژمار کراون. دەقی نوێژەکە: پاکژ خودێ، پاکژ زاهم، پاکژ ڤمارک کۆژ هاتی خاچێ ئشکرما، ڕەحمەتێ ما … پێشنیازی ئەمجۆرە خوێندنەوەیەش کراوە: پاکژ خودێ، پاکژ زاهم، پاکژ ڤێمەرگ کۆی هاتی خاچێ ژ کر مە، ڕەحمەتێ مە Pakij xodê, pakij zahim, pakij vêmerg Koy hatî xacê ji kir me, rehmetê me #rizgar_jabari https://t.me/mejuy_weney_kurd

پێش چاو هێنانی شێعرێکی کامەران عالی بەدرخان لە گۆڤاری هاوار ساڵی ۱۹۳۲ کە تێیدا لوڕ ، بەختیاری، هەورامان ، بابان، کورمانج و زازا وەکوو کورد پێناسە دەکات. https://t.me/mejuy_weney_kurd