Yurist Imomniyozov

Меросни эгаллашда даъво муддати қўлланиладими? –Ҳа, даъво муддати қўлланилиши билан қизиқ. Истисно ҳолатлар эса, айрим ҳолатлардагина чекланган тарзда назарда тутилган. Масалан, айтайлик, банкдан омонатни исталган вақтда ҳаттоки меросхўрлар ҳам бир неча йиллар ўтгандан сўнг ҳам талаб қилишга ҳақли. Одатда, даъво муддати фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилишда универсал аҳамият касб этади. Даъво муддати — шахс ўзининг бузилган ҳуқуқини даъво қўзғатиш йўли билан ҳимоя қилиши мумкин бўлган муддатдир. Бу эса, кунлар, ойлар, ҳаттоки йиллар билан ҳисобланиши мумкин. Хўш, меросни эгаллашда даъво муддати қандай аниқланади? Бир қарашда мураккаб масала кўринади. Зеро, Фуқаролик кодексининг 153-моддасига кўра, даъво муддати суд томонидан фақат низодаги тарафнинг суд қарор чиқаргунича берган аризасига мувофиқ қўлланади. Демак, уни қўллашни тарафларгина талаб қилиши мумкин. Суд эса, даъво муддатини қўллаш масаласида ўзи ташаббусини кўрсатиши мумкин бўлмайди. Шундай бўлсада, қўлланиш тўғрисида низодаги тараф баён қилган даъво муддатининг ўтиши суднинг даъвони рад этиш ҳақида қарор чиқариши учун асос бўлади. Фуқаролик кодексининг 69-боби меросни эгаллашга доир қоидаларни назарда тутади. Масалан, олти ой муддатда мерос гувоҳномасини беришни, ҳозир бўлмаган меросхўрлар хусусан, ҳаттоки ҳомила бўлган, бироқ ҳали туғилмаган меросхўр бўлса, меросни тақсимлаш бундай меросхўр туғилганидан кейингина амалга оширилиши мумкинлигини кўрсатади. Бироқ, бу жараёнлар қанча муддатда амалга оширилиши борасида аниқлик етишмайди. Суд амалиётидан мисол. Фуқаро А. 1996 йилда вафот этган. Унинг 4 нафар фарзанди бўлган. Фуқаро А.нинг вафотидан сўнг васиятнома бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳнома берилган. Демак, васиятнома асосида меросхўр меросни эгаллаган. Бироқ, бошқа фарзандлар васиятномани, васиятнома бўйича меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топишни, уйнинг ярмига меросхўр деб топишни сўраган. Ваҳоланки, мерос қолдирувчининг фарзандлари 2013 йилдан васиятнома мавжудлигидан ва меросга эгалик қилинганидан хабардор бўлган. Бу ўринда жавобгар даъво муддатини қўллашни сўраган. Суднинг қарори билан даъво муддати қўлланилган ва даъво аризасини қаноатлантириш рад этилган. ➡️ @prof_mekhmonov

❗Xususiy bog‘cha ochish uchun qanday talablar qo‘yilgan? 👉 https://yuristpro.uz/xususiy-bogcha-ochish/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Oilaviy korxonaning qanday afzaliklari mavjud? 👉 https://yuristpro.uz/okning-afzalliklari/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Hokimiyat va hmqo xodimlari “g‘alla o‘rimi”ga aralashishga haqli emas 👉 https://yuristpro.uz/galla-orimiga-aralashish/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Pedagoglar bilan muddatli shartnoma tuzish mumkinmi? 👉 https://yuristpro.uz/pedagoglar-bilan-muddatli-shartnoma-tuzish/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Fan olimpiadalarida g‘olib o‘quvchilar taqdirlanadi 👉 https://yuristpro.uz/olimpiadada-golib-oquvchilar/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Intellektual mulk qanday muhofaza qilinadi? 👉 https://yuristpro.uz/intellektual-mulk-qanday-muhofaza-qilinadi/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Kimlar bog‘chalarda ishlay olmaydi? 👉 https://yuristpro.uz/kimlar-bogchalarda-ishlay-olmaydi/ 📌 @yurist_imomniyozov

❗Qachon hadya qiluvchi daromad solig‘i to‘laydi? 👉 https://yuristpro.uz/haydadan-soliq-tolanadimi/ 📌 @yurist_imomniyozov

Иқтисодиётда имтиёз бўлмаслиги керак! Ўзбекистон Жаҳон савдо ташкилотига аъзолик йўлида муҳим қадам ташлади: бир қатор йирик монополистлар ва маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга берилган имтиёзлар бекор қилинадиган бўлди. Одатда, нормал ижтимоий муносабатлар рақобатга асосланиши табиий. Бироқ, у ёки бу соҳани ривожлантириш, ижтимоий ҳимоя каби мақсадларда турли имтиёзлар ҳам берилиши одатда кўплаб мамлакатлар тажрибасида ҳам кузутилади. Масалан, ногиронлиги бўлган шахслар учун ҳаракатланишда ноқулайликларни бартараф этиш, қишлоқ хўжалиги ёки автомобилсозлик соҳасига имтиёзлар бериш. Шахсий тажрибамга асосланадиган бўлсам, ОТМга кириш имтихонларини ўзида одатда ўнлаб имтиёзли тоифалар мавжуд. Бу эса, табиийки айрим шахслар эътирозига сабаб бўлади. Масалан, қиз болалар учун ҳарбий хизматда олиниши мумкин бўлган имтиёзнинг бўлмаслиги ёки аксинча, Зулфия мукофотини ўғил болалар ололмаслиги каби. Бутун дунёда ҳозирги кунда интеллектуал мулк объектларини ҳимоя қилиш борасида имтиёзли ҳуқуқ мавжуд. Юристлар тили билан айтганда, мустасно ҳуқуқ ушбу ҳуқуқ эгасига муайян давр мобайнида объектдан ўзи фойдаланиши ёки рухсат бериш ҳуқуқи сақланиб қолади ва бу билан одатдаги мулк ҳуқуқидан фарқ қилади. Қатъий мезонларга асосланган адолатга мос келадиган имтиёзлар бўлиши мумкин ва керак. Акс ҳолда ижтимоий тенглик бузилади. Рақобат нуқтаи назаридан иқтисодиётда имтиёз бўлмаслиги керак. Фикримизча, имтиёз шунчаки асосланмаган ҳолда, пухта ўйланмасдан ва чексиз доирада берилиши номувофиқликни келтириб чиқаради. Шу боисдан, имтиёз қатъий асосларга кўра берилиши лозим. Масалан, инсон ўзи эркин ва соғлом ҳаракатланиш имкониятига эга эмас. Табиийки, у ўзини моддий таъминлай олмайди ва унга нисбатан давлат томонидан пенсия тайинланади. Йирик монополистлар ва маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга берилган имтиёзлар бекор қилиниши рақобатни ривожланишига, тадбиркорларни тенг фойдаланишга ундайди. Бу эса, халқаро стандарт ва талабларга мос иқтисодий қонуниятлар ишлашига, истеъмолчиларда танлаш ҳуқуқини ошишига имкон беради. ➡️ @prof_mekhmonov