بیاض | عاطفه طیّه

به نام ار بریزی ز من گفت خون به از زندگانی به ننگ‌اندرون مرا مرگ باد اندران زندگی که سالار باشم کنم بندگی (شاهنامهٔ فردوسی) @atefeh_tayyeh

اشعار شاعران قاجاری در نشریات آن عصر کتاب «اشعار شاعران قاجاری در نشریات آن عصر» در دو جلد منتشر شد. خانم رقیه فراهانی نشریات متعددی را که از دورهٔ قاجار به‌ جا مانده‌است از جمله سالنامه‌ها، گاهنامه‌ها و روزنامه‌های فارسی‌زبان را، چه آنها که در ایران منتشر می‌شده‌اند، چه آنها که بیرون مرز ایران چاپ شده بوده‌‌اند زیرورو کرده‌ و شعرهای فارسی آن را گرد آورده‌ است. در این مجموعه تنها اشعار شاعرانی درج شده که فاصلهٔ زمانی بین آغاز انتشار جراید در ایران را تا پایان رسمی حکومت قاجار و آغاز پهلوی درک کرده باشند. لازم به ذکر است که اشعاری که به زبان‌های دیگر از قبیل ترکی و عربی و اردو در این نشریات درج شده بوده است در مجلدی جداگانه انتشار خواهد یافت. نام نشریات به ترتیب حرف الفبای عنوان آنها آورده شده است و اطلاعاتی مجمل در حد نام مدیران و دبیران، محل نشر و سال انتشار نشریه به دست داده شده است. این مجموعه برای پژوهشگران شعر دورهٔ مشروطه فایده‌ها دارد و برای درک و دریافت مسائل ادبی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی آن دوره بسیار به‌دردخور و کارآمد است. در این کتاب علاوه بر شعرهای شاعران نام‌آشنایی چون پروین اعتصامی، ایرج‌میرزا، ملک‌الشعرای بهار، ادیب‌الممالک فراهانی، فروغی و... اشعاری از شاعران ناآشنا درج شده است که هیج جای دیگر نامی و نقلی از ایشان نیست و ای بسا این ابیات تنها سرودهٔ ایشان باشد. معلوم و مشخص بودن تاریخ نشر اشعار از فواید دیگر این مجموعه است و امکان بررسی‌‌های دقیق‌تر در مسائل مختلف را فراهم می‌کند. ضمنا در پایان جلد دوم شرح‌حالی مختصر از شاعران آمده که می‌تواند راه‌گشای اهل تحقیق باشد. همان‌طور بیت‌یاب و سه نمایه؛ کسان، جای‌ها و کتاب‌ها. با ورق زدن کتاب و خواندن اجمالی اشعار اولین نکته‌ای که به چشم می‌آید درون‌مایهٔ خاص اشعار این دوره است. شاعران این دوره بیش از هر زمان به مضامینی چون آزادى، قانون، تعلیم و تربیت و البته وطن پرداخته‌اند. وطن، وطن، وطن. وطن چون ترجیع‌بندی خوشایند از سطر به سطر و جمله به جملهٔ گویندگان فوران می‌کند و عطر می‌پاشد. چند بیت از نجیب‌الله مایل: ملت ار طالب آزادی ایران نشود از وطن ماحصلش جز غم حرمان نشود گر بگردند به هم متفق ابنای وطن سود ایشان بدل البته به خسران نشود اتفاق ار نکنی ملک ترقی نکند اتحاد ار نبود مشکلت آسان نشود چاره‌جویی پی درمان وطن باید کرد پیش از آنی که دگر قابل درمان نشود... (ص۱٠۱۷) مشخصات کتاب: اشعار شاعران قاجاری در نشریات آن عصر، تدوین و تحقیق رقیه فراهانی، انتشارات دکتر  محمود افشار، ۱۴٠۲. @atefeh_tayyeh

هر آن بر که کاری همان بدروی سخن هر چه گوئی همان بشنوی (شاهنامه، تصحیح خالقی، جلد دوم از چاپ دوجلدی، ص۱۴۴) یادآور بیتی از بوستان سعدی است: چو دشنام گویی دعا نشنوی به جز کِشتهٔ خویشتن ندروی @atefeh_tayyeh

البته من این جُنگ را تصحیح نکرده‌ام و فقط با حفظ رسم‌الخط نسخه، گزارشی از اشعار فارسی آن ارائه کرده‌ام. اگر قرار بود تصحیح کنم احتمالاً مصرع آخر این شعر را چنین می‌نوشتم: والله که گران است و گران است، گر آن است.

از گرانان جهان رطل گران ما را بس آن کس که گرانست و بداند که گرانست والله که گران نیست سبک‌روح جهانست وآن کس که گرانست و نداند که گرانست والله که گرانست و گرانست و گرانست منبع: جنگ پسر حاجی، تصحیح علی رحیمی واریانی، ص۴۴۷. به یاد ایرج افشار، به کوشش جواد بشری، انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۴۰۲. پ. ن: یادآور این بیت مشهور: آنکس که نداند و نداند که نداند در جهل مرکب ابدالدهر بماند @atefeh_tayyeh

اگر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم #برای_ایران

زن و قلم حضرت اوحدی مراغی در مثنوی "جام جام" ابیاتی دارد در حالات زنان بد و جالب این‌ که قلم به دست گرفتن و سواد خواندن و نوشتن را یکی از خصوصیات زنان بد می‌داند: زنِ بد را قلم به دست مده دست خود را قلم کنی زان به زانکه شوهر شود سیه‌جامه به که خاتون کند سیه‌ نامه چرخ زن را خدای کرد بحل قلم و گوی گو به مرد بهل بخت باشد زن عطارد‌روی چون قلم سرنهاده بر خط شوی زن چو خطاط شد بگیرد هم همچو بلقیس عرش را به قلم کاغذ او کفن دواتش گور بس بوَد گر کند به دانش زور دور دار از قلم لجاجت او تو قلم می‌زنی، چه حاجت او؟ او که الحمد را نکرد درست ویس و رامین چراش باید جست؟ شعر دو نکته دارد. در بیت سوم شاعر می‌گوید خداوند ریسندگی را برای زن حلال کرده و قلم و گوی باید به مردان سپرده شود. دوستان نیک می‌دانند قدما دوک‌رشتن و ریسندگی را که لازمه‌اش یک جا نشستن است و نسبتی با تامل و تدبر ندارد، بهترین پیشه برای زنان می‌دانسته‌اند. در کتاب تاریخ بیهق هم حکایتی هست از پیرزنی مال‌دار و سخاوتمند می‌پرسند با این‌همه مال‌ومنال این دوک‌رشتن و بافندگی چیست؟ و پیرزن پاسخی ترسناک می‌دهد: «غایت صلاح زنان نشستن است، و هیچ‌کار نبوَد که مُعین بود بر نشستن الّا غَزْل». یعنی هیچ کاری زنان را وادار به یک‌ جا نشستن نمی‌کند جز دوک رشتن. حال بیت آخر را بخوانیم. همان‌طور که می‌دانید برای زنان آن مایه سواد که بتوانند سورۀ حمد را بخوانند لازم و کافی دانسته می‌شده است. همین است که شاعر خواندن "ویس و رامین" را برای زنان غلط زیادی و زیاده‌جسارت می‌داند. عبیدزاکانی هم در رسالۀ "صد پند" می‌گوید «از خاتونی که ویس و رامین بخواند مستوری توقع مدارید». زمین گشت و زمان گذشت. تا ببینیم سرانجام چه خواهد بودن! منبع: ۱) کلیات اوحدی مراغی، تصحیح سعید نفیسی، انتشارات امیرکبیر ۱۳۴۰، ص ۵۴۸. ۲) تاریخ بیهق، تصحیح دکتر قاری سید کلیم الله حسینی، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، انتشارات اساطیر ۱۳۹۶، ص ۸۵. @atefeh_tayyeh

موقت👆

🔴 استاد محمدعلی موحد (عرفان‌پژوه، تاریخ‌پژوه و حقوقدان برجستهٔ ایرانی) و استاد محمد مجتهد شبستری (دین‌پژوه و روشنفکر برجسته) در پیام مشترکی از هم‌میهنان برای رأی به مسعود پزشکیان دعوت کردند. متن پیام: «ما از مسعود پزشکیان بوی صداقت می‌شنویم و در دور دوم هم به او رای می‌دهیم. از هم‌میهنان عزیز به‌ویژه جوانان دل‌آگاه انتظار داریم که به حساسیت موقف در شرایط خطیر موجود توجه کنند و به رغم تلخ‌کامی‌ها و آزردگی‌ها که دارند پای از معرکه بیرون نکشند. همشهریان غیور ما در آذربایجان این شعر شهریار را به یاد بیاورند که گفت: هنوز از ماست ایران را اگر روزی فرج باشد. محمد مجتهد شبستری محمدعلی موحد» 🔴 لطفا همرسانی کنید #برای_ایران @jalaeipour

استاد حسین معصومی همدانی: به پزشکیان رای می‌دهم. نه وقت تحلیل است و نه من قدرت تحلیل دارم. در فن خطابه هم مهارتی ندارم تا با نوشته‌ها و سخنان پرشور توده‌های مردم را به رأی دادن یا رأی ندادن برانگیزم. یکی از مردم ایرانم و کار اصلی‌ام علم و فرهنگ، و بزرگترین دغدغۀ فکری‌ام سرنوشت علم و فرهنگ در این سرزمین است و سال‌هاست آرزوی روزی را دارم که جز این دو حوزه به چیز دیگری، به‌خصوص به سیاست، فکر نکنم. با این حال وضع اسفباری که در دانشگاه و فرهنگ می‌بینم و با همۀ وجود حس می‌کنم مرا مکلف می‌کند که به امید بهبودی، هرچند اندک، در انتخابات شرکت کنم و رأی خود را به آقای مسعود پزشکیان بدهم و کسانی از نوع خود را هم به این کار تشویق کنم. از دوستانی که این چند خط را می‌خوانند تقاضا دارم که اگر با گروه‌های دیگری از مردم تماس دارند، و اگر دردهای ایشان را می‌شناسند و زبان ایشان را می‌دانند، سخن ایشان را بشنوند و به ساده‌ترین و عینی‌ترین زبان تأثیری را که رأی دادن یا ندادن به مسعود پزشکیان بر فردای ایشان خواهد داشت برایشان توضیح دهند. انتظار هیچ معجزه‌ای هم نداشته باشند. #برای_ایران @atefeh_tayyeh