📚Mucjisooyinka Quraanka🌹

💎Tafsiirka suurada Al_Masad 🎤Sh maxamed cabdi umal

💎Tafsiirka suurada Al_Falaq 🎤Sh maxamed cabdi umal

💎Tafsiirka suurada al_Naas 🎤Sh maxamed cabdi umalu

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ Magaca Eebe yaan kubillaabaynaa ee Naxariis guud iyo mid gaaraba Naxariista.

Bukhaari isaga oo ka codsacanaya in uu gurigiisa ugu yimaado si uu ugu dhigo labadiisa kitab ee kala ah: الجامع الصحيح” iyo "التاريخ الكبير” kadibna waxa uu ugu warceliayay: “ Anigu cilmiga ma dulaynayo o dadka guryahooda lama aadaye ee hadad cilmi dontahay iigu kaalay Masaajidka ama gurigayga” Badhasaabki magaladu intaanu xukun soo saarin waxa u timi farriin uu soo qoray Maxamed Ibnu Yaxyaa Al Duhali,oo u dhignayd sidan: “ Suldaan Bukhaari waxa uu garab maray sunadii Rasuulka” kadibna amiirkii ayaa soo saaray amar ah in uu ka baxo magalada Bukhara. Amarkaa markii lagu soo rogay waxa uu u socdaalay dhankaas iyo tuulo yar oo lagu magaacabo Khartank,oo kamid ah tuulooyinkii hoos tagi jiray Bukhaara,halkaas ayaanu ku ducaystay waxaanu Eebbe ka duraantay in ay noloshi ku cuslaatay e uu nafta dhaafiyo, isla bishii uu ducaystay ayaanu go'ay Imaamu Bukhaari Waxaanu geeriyoday habeen sabti ah oo ku beegan Ciidul fidri bisha Shawalna ay tahay kaw,sanadkii 256-kii salad cishe kadib,waxaana lagu tukaday saladii duhur kadib maalinkii ciidda,isaga oo jira 62-sanno. Eebbe waxa aan u waydiinaynna abalkii uu inoo galay Bukhaari in uu ku abaaliyo.

Bukhaari waxa ay xusan taariikhyahanadu in uu yaraantiisi indho baleey,hooyadiina aad ay ugu ducayn jirtay,habeen habeenasa kamid ah ayayna ku aragtay Nabi Iraahin(Calayi Al salaam) riyo,kadibna waxa uu ku yidhi: “ Gabdhayahay wiilkaagii Eebbe aragii waa uu usoo celiyay oohintaada iyo ducadaada ad u ducaynaysay awgeed"kadibna subxii isaga oo fay ah ayuu soo toosay. ☆☆☆ Bukhaari iyo barashada Diinta Bukhaari isaga oo yar 10-sanana aan gaadhin ayuu qaybay Qur'aanka kariimka ah,kadibna waxa uu bilaabay barashada Sunada Suubanaha,waxaanu arday u noqday culimadi waawaynayd e joogtay deegaankiisa isla markaana waxa uu fadhiistay xalqadihii cilmiga ee magalada Bukhaara. Ifafaallihii hore ee noloshiisa waxa kasoo ifbaxay hobida jaad-gooniga ah ee uu u leeyahay: qaybida iyo fahmida Sunada Rasuulka,waxanu bilabay in uu kala xusho axaadiista saxda ah iyo kuwa daciifka ah ee liita,isaga oo kulamaanaysiiyay taariikh nololeeldka culimada Xadiiska,iyo mid walba awoodiisa,iyo qiimaha uu ka leeyahay culimada agtooda,isaga oo Bukhaari kawaramaya naftiisa ayaa waxa uu yidhi: " ألهمت حفظ الحديث وأنا بن عشر سنين" “ Xifdiga Xadiiska ayaa laygu ilhaamiyay aniga oo 10-jira” Markii uu gadhay da'da 16-ka waxa uu qaybay kutubtii Cabdi Laahi Ibnu Mubaarak,iyo Wakiic,18-sanno markii uu jirayna waxa u bilaabay qoraalka.. Bukhaari iyo Safardiisi uu ugu baxay aqoonta ( الرحلة) Bukharu markii uu la kulmay waxna ka qatay culimadii deegaankisa intii ugu mudnayd waxaa uu u diyar garoobay in uu bilaabo safar waxbarasho oo uu ku galaa bixinayo magaalooyinkii Muslimiinta ee aqoonta uu ku tuhmayay,209-kolkii ay taariikhda Hijriga ahi dul hoganaysay ayuu kabaha ka iladay magaalada Bukhaara waxaanu afka saray magaalooyinkii wawaynaa ee ku yaallay dhulka khuraasan,waxanu ka bilaabay magalada Balkha,Marwa,Ray,Haraat,iyo Naysaabuur,xiligaasi oo da'diisu ahayd 15-sanno jir,Xaakim Al Naysabuuri oo kawaramaya waxa uu yidhi: “ Markii ugu horraysay ee uu Bukhari Naysaabuur soo gala waxa ay ahayd 209-kii hijrada” Kadibna waxa uu u u rixkaystay dhankaa iyo dhulka barakaysan ee xijaaz gar ahaan labada magaalo ee Maka iyo Madiina,safrkaasi waxa ku wehelinayay hooyadii iyo walalkii Axmed,markii ay Guteen acmaashii xajka Bukhari hooyadii iyo walalkii waa ay soo laabteen,Bukhaari se waxa uu ku hadhay Maka,halkaasi oo uu kabilaabay in uu fadhiisto xalaqaadki Cilmiga,waxaanu wax ka qaatay culimo badan,kadibna waxa uu safarkisi kusii galaa bixyay magaalooyinki kale ee cilmiga loo doonan jiray,waxa uu galay dhukka Ciraaq,waxanu tagay magalada Baqdaad,Waasid,Kuufa,Basra,sido kale waxa uu tagay dhulka Shaam,gaar ahaan magaalooyinka kala ah Dimishiq,Ximis,Casqalaan,Qaysaariyah,kadibna waxa uu u safray dhankaas iyo wadanka Masar. Bukhaari oo inooga waramaya socdaal cilmiyaad-kiisan ayaa waxa uu yidhi; “ Waxa aan galay magalada Baqdaad oo kilaya wax kabadan 8 jeer,markastan waxa aan hoos fadhiisanayay oo an wax ka baranayay sheekhaygii Axmed Ibnu Xanbal,markii isugu kaaya danbaysanay waxa uu igu yidhi: “ Aqoontii iyo dadkii miyaad katagaysa oo waxa ad adaysaa Khuraasaan? Markaas ayaan ku idhi: ‘ Waxa aan wax ka qaatay kun Sheekh wax ka badan,sido kale waxa aan maray badanka magaalooyinki Mislimiinta” Imaamu Bukhaari,waxa uu damcay in uu safarkiisi ku tago Yaman,si uu Xadiiska uga soo qato Sheekhii waynaa ee Cabdi rasaaq Ibnu Hammam Al Sancaani,se uma ay suura galin. Abul Fadli Maxamed Ibnu Daahir waxa uu yidhi: “ Bukhaari waxa uu danay in uu tago Yaman si uu Cabdi Rasaaq wax uga so maqlo,se waxa uu la kulmay Yaxye Ibnu Jacfar,kadib markii uu waraystay waxa uu u shegay Cabdi Rasaaq in uu dhintay,isagii ayaanu xadiiskii Cabdi Rasaaq uu arday ugu noqday oo ka qatay,dib ayaana looga sheegay in aanu Cabdi Rasaaq dhiman ee uu nool yahay” ☆☆☆☆ Imaamu Bukhaari iyo qoraalka Safarkii uu ugu soo baxay Xajka isaga hooyadii iyo walalkii bukhaari dib uma laaban ee waxa uu kusgnaa Maka,mudoo kolkii uu joogay Maka isaga oo aan wali gaadhin da'da labaataneeyaha ayuu u socdaalay Magalada Madiina,halkaasi oo uu ku qoray kitaabkiisa canka ah ee uu u bixyay:

“التاريخ الكبير” Xiligaasi oo da'diisu ahayd 18-sanno jir. Kitaabkas ayaana laxusaa in uu aha ktitaabki ugu horreeyay ee uu qoro,inta wixii ka danbeeyay qoraalkiisa iyo safaradiisi way is garab socdeen,marna kama uu maqnayn saxadda qoraalka,kutubtiisuna waxa ay u badnaayeen Xadiiska iyo culuumtiisa.kutubti uu qoray qaarkod war iyo wacaal toona lagama hayo oo ilaa haddana waa lala'yahay. Qorida kitaabka Saxiixul Bukhariga Marka laga waramayo sababihii uu u qoray kitaabkan waxa la xusa laba sababood se aan hal mid oo uu oo Bukhari laftiisa laga wariyay aan ku gaabsanno. Waxa uu yidhi: “ Waxa aan lajoogay oo cashar ka marsanaynay Sheekhaygii Isxaaq Ibnu Raahawayhi,kadibna waxa uu yidhi: “ haddii aad kitaab ku ururin lahaydeen sunada Nabiga(SCW) inta saxiixa ah wa ay wacnaan lahay,isla markiiba waxa laabtayda kuso dhacay kitaabka maad qortid,sidii ayaanan ku qoray”! Bukhaari kitaabkan waxa uu qorodiisa iyo quraaridiisa uu gacanta ku hayay mudo 16-sanno ah,waxa uu ku qoray 7593-xadiis,markasta oo uu xadiis qorayana waa uu soo maydhanayay kadibna isaga oo wayso qadanayay,laba rakcadoodna waa uu tukanayay,markaas ayuu qoroyay. Axaadiistan waxa uu kasoo xushay lix boqol oo kun oo Xadiis,xadiis kasta oo uu kitaabkiisn ku qorayna waxa uu u dajiyay laba xer oo uu kaga Sara maray kutubta kale,kitaabkisana u kordhiyau sharaf iyo qiime aanay lahayn kutubtii kale ee laga qoray Sunada Nabiga(SCW): 1-In ay kulmeen labada nin ee wax kala warinaya lana hubo; 2- In uu wax ka maqlay. Kitaabkan kolkii uu kasoo jeestay qoridisa waxa uu u bandhigay culimadii Islaamka kuwoodi ugu waawayna,sida Axmed Ibnu Xanbal,Cali Al Madiini,iyo kumannan kale,dhammantoodna waa ay soo dhaweyeen,waxaanay qireen qiimaha uu kitaabkani leeyahaya,Muslimiintuna waxa uu ka helay soo dhawayn balaadhan. Kitaabka Bukhaari ma aha uun wax soo saar uu gaar u leeyahay Bukhari,se waa waxsoosaar ay isla akhriyeen dhamman Culimadi Muslimiintu dhammaantoodna waa ay wada qireen in uu yahay kitaab qiima Sara leh. Intaa wixii ka danbeeyay Culimada Islaamku kitaabkan waa ay u adeegayeen,qaarkod waxa ay furfureen cinwaanada uu Bukhaari u guntay Axaadiista,qaarkoodna waxa ay sharxeen xadiiska laftigiisa,halka kuwayaw kalana ay xoogga saareen in ay daba galaan ragga kujira iyo nin waliba inta Xadiis ee uu ku leeyahay kitaabka,qaarkalena waxa ay xooga saareen Naxwe ahaan,ilaa maalinkii la qoray ilaa mantana Mar la dhigo iyo Mar lasharxayo ayu u dhexeeya. ☆☆☆ Imaamu Bukhaari iyo imtaxaankii la mariyay Caalim kasta oo dhab ah oo dunida soo maray waxa u lakulmay imtixaan adag,Imaamu bukhaari iyo rag kale oo badan waxa lagu tuhmay in ay aaminsanyihiin Qur'aanku in uu yahay Makhluuq,mas'aladaa awgeed ayaana dhibaatooyin badan looso gaadhsiiyay,noloshiisa qaybihii danbe oo uu ku laabtay Bukhaara oo uu damcay in uu wax ka dhigana waxa magalada loo galiyay in uu mas'aladaa aminsanyahay,taasi oo sababtay in xalqadiisi laga dareero,ugu danbayntiina murugadii iyo goyntii uu halka ka qaaday ayuu u geeriyooday inta uu Eebbe baryay. ☆☆☆ Samayntii uu igu yeeshay Bukhaari waxa aan aad ula yaabay samirkiisa iyo sida uu 7-kun oo Xadiis xadiiskasta oo uu qorayay ugu soo maydhan jiray isla markaana uu u tukan jiray laba rakcadood! Waxa aan la yaabay oo samayn igu yeeshay socdaalkiisi iyo mudadii uu qaatay,marka laysku daro safarkiisii dhanka kiilo mitirka waxa lagu qiyaasa in uu ahaa 14-kun oo kiilo mitir,dhulka baaxadaas leegna uu ku gooyay badankiisa lug. Waxa aan aad ugula yaabay sugitaanka iyo hawshii uu u tafaxaytay sidii uu uga soo baxay,qodobkaas oo si gaar ah aan isleeyahay dadka qoraalkaygan akhriyaya way ka baran doonan Bukhaari,hadaba isku day hawl kasta oo aad qabato in ad barta ugu mudan gaadhsiiso. ☆☆☆ Geeridii Imaamu Al Bukhaari Waynagii kor kuso xusnay in Bukhaari intii ugu danbaysay ee noloshiisa uu kuso laabtay magaladii uu ku dhashay kuna barbaaray ee Bukhaara,halkaasi oo uu kabilabay in uu kabixiyo casharo,kadibna waxa lasheega in uu kala kulmay imtixaan adag,waxa lasheega in badhasaabkii magalada Bukhara ee Khaalid Ibnu Axmed Al Duhali,in uu fariin uso diray

المصادر والمراجع: البداية والنهاية، ابن كثير، أبو الفداء إسماعيل بن عمر بن كثير القرشي البصري الدمشقي، طبعة بيت الأفكار. تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، الذهبي، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي، طبعة دار الغرب الإسلامي. تاريخ بغداد، الخطيب البغدادي، أبو بكر أحمد بن علي بن ثابت بن أحمد بن مهدي، طبعة دار الغرب الإسلامي. تاريخ دمشق، ابن عساكر، أبو القاسم علي بن الحسن بن هبة الله المعروف بابن عساكر، طبعة دار الفكر. تغليق التعليق على صحيح البخاري، ابن حجر العسقلاني، أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني، طبعة المكتب الإسلامي. تهذيب الأسماء واللغات، النووي، أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي، طبعة دار الكتب العلمية، تحميل الكتاب. تهذيب التهذيب، ابن حجر العسقلاني، أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني، طبعة دار إحياء التراث العربي، تحميل الكتاب.

Q:5-aad"Dadyawgii saamaynta igu yeeshay" Imaam Al Bukhaari. Shakhsiyadda aynu qormadeenan kaga faalloonaynaa waa shakhsi magiciisa ay garanayaan badi dadka Islaamka ahi,waa shakhi marka Xadiis lasoo qadaba laxuso in uu kitaabkiisa ku qoranyahay,waa shakhsi ku sifaysnaa karti iyo dadaal badni,waa shakhsi ay ku qeexen dadkii ay isku xiliga ahaayeen in uu ahaa xaafidkii dunida,wa shakhsi loo qiray aqoontii iyo baacii uu kulahaa Xadiiska Nabiga,shakhsiga uu manta uu qalinkeennu dul taaganyahay waa Imaamkii waynaa Muxadiski,faq-hi yaqaankii iyo taariikhyahankii waynaa ee Muxamed Ibnu Ismaaciil Ibnu Ibraahiim Ibnu Muqiira Al jucfi Al Bukhaari. Dood aya ka taagan asalkiisu halka uu kasoo jeedo,tariikhyahanada qaarkood waxa ay tibaaxayaan in uu ahaa Faarisi,qaarkoodna Turki,halka ay kuwa kalana kudoodeen in uu ahaa Carab. Qodobka hore oo ah in uu aha Faarisi ahaa loo badanyahay,ragga culuumta Ansaabta-Abtirsiinta ufara dhuudhubanina sisaasi ayay kudoodeen,sida Abil Walid Al Baaji,Khadiib Al Baqdaadi, Nawawi,Ibnu Naasir Al diin,iyo Dahabi, Kuwa kalana waxa ay ku doodayaan qodobka labaad oo ah in uu Turki ahaa sida Xamada-Allh Al Mustawfaa,Abuu Saciid Al Jardiizi,Cabdi Rasaaq Al Samar qandi,iyo kuwo kale oo badan. Halka qodobka sadexaad oo ah in uu Carab yahay ay kudoodeen rag aan la loodin karin oo miisankooda leh marka lajooga taariikhda iyo abtirsiinta,waxana kamid ah: Ibni Casaakir,Xaafid Ibnu Xajar,Taaju Diin Al Subki,iyo Saynu Diin Al Ciraaqi,qodobkan ayayna xoojiyeen taariikhyahanadii danbe badankodu. ☆☆☆☆ Amaantii ay Culimadi amaneen Bukhaari Bukhaari waxa uu ahaa qof qiimihiisa ay wada qireen jiilkii uu lanoolaa,iyo kuwi ka danbeeyay ee akhriyay wax soosaarkisaba,dhammaantoodna waxa ay huwiyeen Amman. قال أحمد بن حنبل: "ما أخرجت خراسان مثل محمد بن إسماعيل البخاري". Axmed Ibnu Xanbal waxa uu yidhi: “ Khuraasaan ma ay soosaarin qof lamid ah Maxamed Ibnu Ismaaciil, وقال قتيبة بن سعيد:" يا هؤلاء، نظرت في الحديث وفي الرأي، وجالست الفقهاء والزهاد والعباد، فما رأيت منذ عقلت مثل محمد بن إسماعيل" Qutayba Ibnu saciid waxa uu yidhi: “ War kuwanow(isaga oo lahadlayay ardaydiisi) waxa aan fiiriyay Xadiiska iyo araada Culimada,waxa aan la fadhiistay fuqahadii,suhaadii,iyo dadkii cibaadada badnaa,mana aan arag intii aan garaadsaday qof lamid ah Maxamed Ibnu Ismaaciil” وقال أبو حاتم الرازي:" محمد بن إسماعيل أعلم من دخل العراق" Abuu Xaatim waxa uu yidhi: “ Maxamed Ibnu Ismaaciil ayaa ugu aqoon badna dadkii soo galay Ciraaq” وقال محمد بن أبي حاتم:" سمعت محمود بن النضر أبا سهل الشافعي يقول: دخلت البصرة والشام والحجاز والكوفة ورأيت علماءها فكلما جرى ذكر محمد بن إسماعيل فضلوه على أنفسهم" Maxamed Ibnu Abii Xaatim aya waxa uu yidhi: “ Waxa aan maqlay Maxamuud Ibnu Nadar Abaa sahal Al Shaafici oo leh: ‘ waxa aan soo galay magalada Basra,Shaam,Xijaaz,iyo Kuufa,dhamman culimadii joogtayna wa an arkay,markasta oo lasoo hadal qaado Maxamed Ibnu Ismaaciil waa ay iska sare marin jireen oo darin u muujin jireen" وقال مسلم بن الحجاج للبخاري: " دعني أقبل رجليك يا أستاذ الأستاذين وسيد المحدثين وطبيب الحديث في علله" Imaamu Muslimna waxa uu yidhi: “ Iga tag aan dhunkado lugaha ustaadka ustaadyada,sayidkii Muxadisiinta,iyo dhakhtarkii xadiiska ee yaqaannay cilashiisa” ☆☆☆☆ Barbaaritaankii Bikhaari waxa uu ku dhashay horraantii gugii 194 ee Hijrada haben Jimce ah 13-ki bisha Shawaal,magalada Bukhaara oo dhacda gobolkii waynaa ee loo yaqaannay Khuraasaan,wakhti xaadirkanna kutaalla waddanka loo yaqaanno Uzbaakistaan 🇺🇿. Bukhaari waxa uu kuso barbaaray guri cilmiyeed,aabihii Ismaaciil waxa uu kamid ahaa Culimadii magalada Bukhaara kuwoodi ugu foolaadsanaa,waxa uu wax ka qaatay Imaamu Maalik,iyo Xamaad Ibnu Sayd,waxa uu caan ku ahaa aabihii xalaal miirad iyo dhaqan wanaag. Bukhaari Aabihii Ismaaciil waxa uu geeriyooday isaga oo yar,sidaasi ayaanu ku noqday agoon,waxaanu kuso barbaaray gacanta hooyadii.