Sharqshunos tarixchi

Eron Prezidentligiga istiqbolli nomzodlar. 2-qism (1-qism bu yerda) Ali Larijaniy - tashqi siyosatga liberal ko'z bilan qarovchi shaxs va Xasan Ruhoniyning ittifoqchisi. 2008-yildan 2020-yilga qadar Eron parlamenti spikeri bo'lib faoliyat yuritgan Larijaniy yadro dasturi bo'yicha kelishuvga erishishda hal qiluvchi rol o'ynagan. O'zining Xomaneiyga sodiq bo'lishiga qaramasdan 2021-yilgi prezidentlik lavozimida ishtirok etish uchun topshirgan arizasi qabul qilinmagan. Javad Zarif - Erondagi eng mashxur siyosatchilardan biri. Uning tashqi siyosat bo'yicha qarashlari, ayniqsa AQSH bilan kelishish zarurligi to'g'risidagi fikrlari uning mashxurligiga sabab bo'lgan. 2021-yilgi saylovlar davomida uning nomzodi tasdiqlanishini ko'plab reformatorlar qo'llashgan. Lekin uning Respublika gvardiyasi haqida aytgan salbiy fikrlarining sizdirib yuborilganidan so'ng uning nomzodi Kengash tomonidan maqullanmagan. Ali Akbar Solixiy - o'zining katta, 75 yoshda ekanligiga qaramasdan an'anaviy konservatorlar va islohotchilar orasida keng qo'llab-quvvatlanadi. U Eron yadro dasturining otasi hisoblanadi. 2015-yilga yadro dasturi bo'yicha kelishuvda hal qiluvchi rolni o'ynagan. U 2021-yildagi saylovlarda o'z nomzodini qo'yishni rad etgan. Bu yil ehtimoliy nomzodlar orasida yetakchilik qilmoqda. Abdulnosir Ximmatiy - sobiq markaziy bank boshqaruvchisi, iqtisodchi. 2021-yilgi prezidentlik saylovlarida ishtirok etish uchun Qo'riqchilar Kengashi unga ruxsat bergan. U tashqi siyosat va iqtisod masalalarini yuritishda liberal yondashuv tarafdori hisoblanadi. Ali Shamxaniy - Milliy xavfsizlik oliy kengashining sobiq rahbari. U o'z faoliyati davomida Respublika gvardiyasining qo'mondoni va mudofaa vaziri lavozimlarini ham egallagan. Lekin islohotchilarning u haqda bildiradigan fikri salbiy bo'lib, u Ruhoniy prezidentligining ikkinchi muddatida yadro dasturi bo'yicha kelishuvni qayta boshlashga qarshi chiqqan. Xomaneiyning uni Eron prezidentlik saylovlarida ishtirok etishiga ruxsat berish ehtimoli juda ham kam hisoblanadi. Yuqoridagi nomzodlar Qo'riqchilar Kengashi tomonidan tasdiqlansagina prezidentlik saylovlarida ishtirok etishlari mumkin bo'ladi. Bu yerda yana bir masala ularning o'z nomzodlarini ko'rsatish yoki ko'rsatmasliklarida ham yotadi. Agar Eron oliy rahbari mamlakatdagi hozirgi tartibni keyinchalik ham davom ettirishni istasa katta ehtimol bilan Said Jaloliy va Mehrdod Bazrpashlarning ikkisidan biri prezidentlik lavozimini egallashi mumkin bo'ladi. Oyatullo Ali Xomaneiyning tanloviga ko'ra umuman boshqa nomzodlarning prezidentlik saylovlarida ishtirok etib bu lavozimni egallash ehtimollari juda ham yuqori, chunki mamlakat kadrlarga juda ham boy bo'lib, asosiy, masala qaysi guruh vakillarining oliy rahnamo ishonchini ko'proq qozonishlariga bog'liq bo'lib qoladi. Yuqoridagi ehtimoliy fikrlar qay darajada haqiqatga yaqinligi esa 45 kundan so‘ng bo‘lib o‘tadigan Prezidentlik saylovlarida aniq bo‘ladi. Muallif: Berdiqulov Doniyor Eron bo‘yicha mutaxasis, sharqshunos tadqiqotchi. Kanalga obuna bo‘ling 🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sehrli_sharq

Tan sulolasi (618–907) davridagi ikki oʻrkachli tuyalarning loydan yasalgan haykalchalari.

Xitoylik savdogarlar Buyuk ipak yo'li bo'ylab sayohat qilar ekan ikki xil tuyalardan foydalanishgan. Hozirgi Qozog‘iston va Mo‘giliston tuyalaridan asosan qiyin sharoitli va sovuq tog‘li mintaqalardan yuklarni tashishgan bo‘lsa, O‘rta Osiyoga kelib Issiq va cho‘l havosiga chidamli Baqtriya tuyalarini ijaraga olishgan. Kanalga obuna bo‘ling ✒️@Sharqshunos_tarixchi

​​Ibrohim Raisiyning vafotidan so'ng Eron prezidentligiga nomzodlar kimlar? 1-qism Eron siyosatchilari 2025-yilda o'tkazilishi kerak bo'lgan prezidentlik saylovlariga tayyorgarlik ko'rayogan bir vaqtda, 20-may kuni Ozarbayjonga GES ochilish marosimidan qaytayotgan prezident Ibrohim Raisiy vertalyoti "qattiq qo'nish"ni amalga oshirdi va vertalyot bortida bo'lgan hamma halok bo'ldi. Ushbu chigal vaziyatda izlanayotgan bir vaqtda, kelajakda Eron prezidenti bo'lishi mumkin bo'lgan nomzodlarni o'rganib chiqishga dolzarb hisoblanadi. Hozirgi vaqtda, Eron konstitutsiyasiga muvofiq Eron birinchi vitse-prezidenti Muhammad Muhbir prezident vazifalarini bajaruvchi sifatida tayinlandi. Qonunchilikka ko'ra, Muhammad Muhbir parlament va sud hokimiyati rahbarlari bilan birgalikda 50 kun ichida prezidentlik saylovlarini o'tkazishi kerak. Eron saylov tizimi shunday tashkil topganki, prezidentlikka nomzodini qo'ymoqchi bo'lganlarning ropyxatini birinchi navbatda Islom inqilobi Qo'riqchilar Kengashi (rus.КСИР) tasdiqlashi kerak. Kengash a'zolari esa bevosita yoki bilvosita Oliy rahnamo Oyatullo Ali Xomaneiy tomonidan tayinlanadi. Misol uchun, 2021-yilgi prezidentlik saylovlari davomida Kengash Xomaneiy va Respublika gvardiyasi tomonidan qo'llab-quvvatlangan Raisiyning yo'lini ochish uchun ko'plab nomzodlarning saylovlarda ishtirok etish uchun bergan arizalarini rad etgan edi. Ular orasida Xomaneiyning maslahatchisi Ali Larijaniy, Xasan Ruhoniy ma'muriyatining birinchi vitse-prezidenti Is'hoq Jahongiriylarni ko'rish mumkin. Biz esa quyida Eron prezidentligiga nomzodini qo'yishi mumkin bo'lganlar ro'yxatini keltirib o'tamiz: Muhammad Muhbir - mo'tadil kayfiyatdagi konservator, hozirgi vaqtda Eron prezidenti vazifasini vaqtinchalik bajaruvchi. Manbalarning aytishicha, Muhbirning Raisiy va uning atrofidagilar, xususan, Raisiyning kuyovi Mehdad Niliy bilan aloqalari yaxshi bo'lmagan. Marhum prezident uni Respublika gvardiyasining sobiq boshlig'i Parviz Fattox bilan almashtirishga intilgan. Biroq, Muhbirning Xomaneiyning tavsiyasiga ko'ra bu lavozimga tayinlangani uchun buning uddasidan chiqa olmagan. Hozirgi vaqtda prezident vazifalarini bajarayotganligi va oliy rahbarning ishonchida deb hisoblaydigan bo'lsak, hozirgi vaqtda Eron prezidentligiga ehtimoliy nomzod deb Muhammad Muhbirni tahmin qilishimiz mumkin. Said Jaloliy - qattiqqo'l siyosat tarafdori. 2007-yildan boshlab ko'p yillar davomida yadro dasturi muammosi bo'yicha muzokaralarni olib borgan eng asosiy shaxslardan biri bo'lgan. Jaloliy radikal shaxs bo'lib, AQSH bilan istalgan turdagi hamkorlik va munosabatlarni o'rnatishga qat'iy qarshilik ko'rsatuvchi shaxs. U 2013- va 2021-yillarda prezidentlikka 2 marotaba o'z nomzodini qo'ygan. Ammo, Qo'riqchilar Kengashi uning nomzodini maqullamagan. "Middleeasteye net" manbasining aytishicha, Ibrohim Raisiyning atrofidagilar va uning g'oyalari tarafdorlari Jaloliyga juda ham yaqin bo'lib, katta ehtimol bilan uning atrofida birlashadilar. Mehrdod Bazrpash - hozirgi vaqtda u Eron yo'llar va shaharlarni rivojlantirish vaziri lavozimini egallab turibdi. U sobiq prezident Mahmud Axmadinejad hukumatida ham rahbar lavozimlarini egallab kelgan. Nashrning aytishicha, Ibrohim Raisiy tarafdorlarining yarmi Jaloliyni qo'llasa, yarmi Bazrpashning atrofida birlashadi. Muhammad Bakir Kalibaf - Respublika gvardiyasi Harbiy Havo Kuchlarining sobiq qo'mondoni va Tehronning sobiq hokimi, hozirda Eron parlamenti spikeri lavozimida faoliyat olib boradi. Ibrohim Raisiy vafotigacha u prezidentning eng katta raqibi hisoblangan. Hozirgi vaqtda uning prezidentlik lavozimini egallashi uchun har qachongidan ham yaxshiroq vaziyat yuzaga kelgan. Davomi bor... Kanalga obuna bo‘ling 🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sharq_sanati 👳‍♀1640-45 yillardagi Boburiylar saroyi vazirlari a'zosi Mirza Raja Jai ​​Singx to'rtdan uch yoki to'piqgacha bo'lgan tilla yubka kiygan libosda tasvirlangan. 🧥Endi tasavvur qiling-a, oltin ipli xalat (kaftan) sham yorug'ida kechqurun qanday porlashi va sehrli jilolanishi mumkin! Shamlar xonaning perimetri bo'ylab, boshning tepasida stollarga yoki qandillarga qo'yilgan. Ko'zlar qamashmasligi uchun. 🎩Biroq, metall ipli brokar matolar eng olijanob saroy a'zolari uchun mo'ljallangan edi. Bunday kiyimlarda yorug'lik va soyaning o'ynashi uning egasi uchun o'zgacha aura yaratgan. Undan tom ma'noda yorug'lik paydo bo'ladi - bundan baland, o'ziga xos, hatto biroz tashqaridagi mavqeyini namoyish qilish uchun foydalanilgan. Kanalga obuna bo‘ling ✒️@Sharqshunos_tarixchi

​​📿🇺🇿 Temuriylar siyosatida naqshbandiya ta‘limotining o‘rni. Naqshbandiya ta‘limoti (ordeni desa ham bo‘ladi) savdogarlar uyushmalari va savdogarlar bilan mustahkam aloqalar oʻrnatgan tadbirkorlar uchun eng maqbul ta‘limot edi. Uning boyligi maʼnaviy taʼsirining kuchayishi bilan parallel ravishda oshib bordi. Vaziyat shu darajaga yetdiki, Naqshbandiy va uning izdoshlari temuriylar saroyini nazorat qila boshladilar, diniy ko'rsatmalarning to'g'ri bajarilishini diqqat bilan kuzatib bordilar. Taxminan bir vaqtning o'zida tartib juda siyosiylashtirildi. Ehtimol, o‘sha paytlarda allaqachon Qashg‘ar hukmdorlaridan biri uning shogirdi edi. Temuriylar hukmdorlarining doimiy ichki nizolarida naqshbandiylar faol ishtirok etganlar. Lekin ordenga rahbarlik qilgan Xoja Ahror Valiy (1404–1490) davrida naqshbandiya Oʻrta Osiyoda chinakam hukmron boʻldi deyish mumkin. Xoja Ahrorning temuriy shahzoda Abu Said va oʻzbek shayboniylari bilan aloqalari XV asr oʻrtalarida Oʻrta Osiyo siyosatining rivojlanishida hal qiluvchi rol oʻynadi. Abu Said Hirotda qo‘nim topganida, o‘z mulkining shimol va sharqiy qismidagi ko‘plab hududlar ya‘ni Mo‘g‘ulistongacha bo‘lgan joylar shogirdlari bo‘lgan Xoja Ubaydulloh Ahror ta’sirida bo‘lgan. u yerda Boburning amakisi Yunusxon Mug‘alni ham ko‘rish mumkin edi. Naqshbandiya yetakchilari eshon - “Ular” deb atalgan va hozir ham shunday nomlanadi. Xoja Ahror «dunyoga xizmat qilish uchun siyosiy hokimiyatga ega bo‘lish» va hayotning barcha sohalariga ilohiy qonunni joriy etish uchun hukmdorlarni nazorat ostida ushlab turish zarurligiga ishonch hosil qilgan. #Manba: А. Шиммель. Мир исламского мистицизма Kanalga obuna bo‘ling 🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sehrli_sharq #vizual 🇹🇳🏝 Jerba oroli, #Tunis davlati.

Qizig'i shundaki, Djerba Maltadan orolidan ikki baravar katta va Afrika qit'asidan 1,5 milya uzoqlikda joylashgan.

🏟Bu yer turistlarning eng ko‘p keladigan maskanlaridan biri hisoblanib, Rim imperiyasi tarkibida bo‘lgan davrlardan qolgan tarixiy arxitekturasi bilan mashhur. Arab davlatlari ichidan eng yevropalashgan qismi. Tunisning bu hududlaridagi arab tili shunchalik fransuz so‘zlari bilan qo‘shilib ketganki, suhbatdoshingiz arabcha gapiryaptimi yoki fransuzcha ajratib ololmaysiz. Kanalga obuna bo‘ling 🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sehrli_sharq Men Qur'on oyatlariga havolalar bilan Haj haqida juda tushunarli infografikani topib oldim. Aniqlik uchun o'z talabalarimga ko'rsatyapman. Bunda Makkada haj marosimini to‘liq amalga oshirish uchun qilinishi kerak bo‘lgan zarur marosimlar ajoyib infografik uslubda tasvirlangan. Kanalga obuna bo‘ling ✒️@Sharqshunos_tarixchi

​​📿 Xoja Ahmad ibn Ibrohim ibn Ilyos Yassaviy. Ahmad Yassaviy hayoti va ijodi kam yoritilganligicha qolmoqda, asosiy maʼlumot manbai “Devoni Hikmat” asaridir. U Markaziy Osiyoning ilk turkiyzabon buyuk yozuvchisi bo‘lsada uni chuqurroq o‘rganish O‘zbekiston yoki Qozog'istondan ko‘ra Turkiyaga ko'proq nasib etgan. U haqidagi qoʻshimcha maʼlumotlarni Sulaymon Bakirgʻoniy, Navoiy, Avliyo Chalabiy, Husamiddin Bulgʻoriy, Xaziniy kabi mualliflarning asarlaridan ham topish mumkin. 🪆Ahmad Yassaviy Yassida (hozirgi Turkiston) ulamo oilasida tug‘ilgan. Uning otasi Ibrohim mashhur shayx bo'lib, onasining ismi Karasach (Qorasoch) Momo edi. U otasi vafotidan so‘ng so‘fiy olim Arslonbob rahnamoligida tarbiyalangan. 📚Turkistonning turli hududlaridan olimlar to‘plangan Buxoroda o‘qish davrida Yassaviy fors va arab tillari bilan bir qatorda tasavvuf adabiyotini ham o‘rgangan. Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy, Yusuf Hamadoniy kabi mashhur so‘fiy ustozlari bilan bo‘lgan uchrashuvlari unga katta ta’sir ko‘rsatdi. 🪦Ahmad Yassaviy 1166 yilda vafot etgan, ammo vafotidan keyin ham uning shuhrati ortib boraveradi. Amir Temur 1395-1397 yillarda Turkistonda yangi maqbara qurdirib, Yassaviyga alohida hurmat-ehtirom ko‘rsatishini ta’kidlagan. Alisher Navoiy Ahmad Yassaviy shaxsi o‘z davrasida yuksak obro‘-e’tiborga ega ekanligini ta’kidlagan, So‘fi Olloyor esa Yassaviyni “shariat nuri” deb ta’riflagan. 🎁1815-yilda Qo‘qon xoni Umar ibn Narbo‘ta Buxoro amiri Haydardan Turkiston shahrini tortib olgach, Xoja Ahmad Yassaviy qabrini ziyorat qilib, 70 bosh qo‘chqor so‘yib, bu mashhur ziyoratgohning barcha shayxlariga hadyalar berdi. Bularning barchasi turli davr odamlarining Ahmad Yassaviy shaxsiga ko‘rsatgan hurmatidan dalolat beradi. 🧿Yassaviy asarlari bizgacha yetib kelmagan boʻlsada, “Devoni Hikmat” uning muridlari va izdoshlari tomonidan yozilgan. “Hikmat”da 240 ga yaqin she’rlar o‘rin olgan bo‘lib, unda ilohiy ishq, oshiqlik, saodat va hikmat tushunchalari tadqiq etilgan. 📿Asl asarlar kam boʻlishiga qaramay, taxalluslar, sheʼriy anʼanalar Yassaviy bilan bogʻliq. Uning tasavvufga qo‘shgan hissasi shundan iboratki, u o‘z she’rlariga so‘fiylikning asosiy bosqichlari – shariat, tariqat, ma’rifat va haqiqatni singdirgan. Uning she’riyatidagi pir, darvesh, oshiq, zohid kabi obrazlar so‘fiylik an’anasi va og‘zaki adabiyoti bilan chambarchas bog‘liq. Kanalga obuna bo‘ling ✒️@Sharqshunos_tarixchi

#sharq_sanati 🇪🇬Misrlik rassom Helmi El-Tounining bolalar kitobi muqovalari Kanalga obuna bo‘ling ✒️@Sharqshunos_tarixchi

🇵🇸📝 📹 2017-yilda Tel-Avivlik publitsist, noshir va tarix oʻqituvchisi Assaf Wall “Falastin xalqi tarixi: antik davrdan to hozirgi kungacha” kitobini nashr etdi. Kitobda old va orqa muqova va sarlavha sahifasidan tashqari Amerikaning Seynfeld sitkomidagi qahramondan iqtibos bor edi: Qolgan sahifalar — ibroniycha versiyada 120 va inglizcha versiyada 132 sahifa — bo‘m boʻsh. 📄 Assaf Wall o'z ishini "ko'p yillik izlanishlar samarasi" va

"Falastin xalqining tinchlik va insoniyat tarixiga qo'shgan beqiyos hissasini ta'kidlab, taxminan uch ming yillik Falastin tarixining eng keng qamrovli sharhi"

deb ta'rifladi.

"Falastin xalqi o'zining xalq ekanligiga ishonadi va kimdir ularga xafa bo'lsa ham haqiqatni aytishi kerak", dedi Wall.

📈 Bo'sh kitob Amazonni bir zumda zabt etib, Isroil va Falastin tarixi nominatsiyasida ikkinchi va Yaqin Sharq tarixi yo'nalishida esa eng ko'p sotilgan kitoblar orasida to'qqizinchi o'rinni egalladi. Isroil tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Tsipi Hotoveli Knessetda (Isroil Parlamenti) so‘zga chiqib, bir qo‘lida Wallning ishini mahkam ushlab, shunday dedi:

Bu kitob bo'sh. Chunki falastinliklarning uzoq tarixi, qirollari va madaniy meroslari yo‘q.

Kitobning bo‘shligi esa Falastin tarixining ham shunday quruq gapdan iboratligini arablarga eslatib qo'yish uchun bir "ramziy" ahamiyatga ega edi. Ammo Sharqshunos sifatida bu borada ba‘zi fikrlar va Falastin tarixini qadimdan boshlab muhim qismlariga to'xtalib o‘tishga qaror qildim. Keyingi maqolalarda bular bilan batafsil bo‘lishaman. Kanalga obuna bo‘ling 🖌@Sharqshunos_tarixchi