NAMOZ NORMO'MIN (RASMIY)

Shaxs va Jamiyat Norwegiyadan Saudiyaga Islom dinini o'rgranish uchun ketgan talaba aytgandi: Olti oy o'tib Arab tilini ozroq o'gandim. Ko'chaga chiqsam odamlar bilan gaplasha oladim. Otam pul yubordi. Eskiroq mashina sotib oldim. Ammo bu yerda Norwegiyadagidek yo'l qoidalariga amal qilinmas ekan. Haydovchilar istaganini qilishadi. Yashil qizil chiroq deb o'tirishmaydi. Hamma istagan joyida "signalga" bosadi. Avvalllari bu hollardan norozi bo'ldim. O'zim daimo haydovchi qayishini bog'lab yo'l qoidasiga amal qilardim. Keyin bu tartibsizliklardan jahlim chiqadigan bo'ldi. Oxiri men ham bu yerdagi haydovchilar kabi bo'lib qoldim. Yo'lda bilganimni qilib, istaganda signalga bosib ketaveraman hozir... Shaxsni jamiyat ham tarbiyalaydi.. Bundan besh olti yil oldingi gap edi. Ajabo, hozir ahvol o'zgarganmikin? N.N 20.02.23

Jamiyat ikkiga bo'lindi: Mirziyoyev oilaviy diktaturasiga rozi bo'lganlar va bo'lmaganlar. Sizchi rozimisiz?

Ҳасан ҳам зарбаларининг кучини ортирди. Султон ва унинг қиличи янада шиддатли равишда бир бирига урила бошлади. Султон асабий эди. Бор кучи билан қиличлашар, лекин Ҳасаннинг қиличини қўлидан тушира олмасди. Аксинча Ҳасаннинг зарбаларининг кучи ортганча ортиб борарди. Султон энди қиличини икки йўли билан тутди ва қиличлашишни давом эттирди. Лекин барибир Ҳасаннинг зарбалари уникидан кам эмасди. Жанг машқи давом этарди. Султон терлаб кетса ҳам курашдан воз кечишни истамасди. Қиличининг зарбалари билан унинг жаҳли, ғазаби, алами борлиғини тарк қилиши керак эди гўё...Гўё у қиличини Ҳасаннинг қиличига эмас, дунёнинг қиличига ураётгандай эди. Дунёнинг меҳрсиз, шафқатсиз, қиличига... Акани укага, укани акага душман қиладиган қиличига...Икки томони эмас, тўрт томони ўткир қиличига...Султон шунинг учун аскари Ҳасан билан қиличлашарди. Аммо қаршисида тоғ каби бир йигит бор эди. Султон қанча ҳаракат қилмасин Ҳасаннинг қилича янада кучлироқ зарба берарди.”Мен бу паҳловоннинг қўлидан қиличини тушира олмайман”, деб ўйлади Султон. Охири у ҳолдан тойди. Ҳансираган ҳолда қиличлашишни тўхтатиб, орқасига қаради ва бор овози билан қичқириб йиғлаб юборди - Акажон! Қўрқут акажоним.... Султоннинг бу ҳолини кўриб, Ҳасан ва Ҳусан ҳам кўз ёши тўка бошладилар. Қолган аскарлар уларнинг ёнига чопиб келишди. Ҳасан уларга орқага кетинглар, дея қўли билан ишорат қилди. Султон ерга ётганча узоқ вақт кўз ёши тўкди. Аскарлар кийик гўштини пишириб келишди. Лекин у гўштга қўл урмади. Аскарлар ҳам пиширган гўштларидан ея олмадилар. Шу тарзда Султон ва аскарлари Бурсага қайтиб келишди... (Давоми бор) Муаллиф: Намоз НОРМЎМИН

Эртаси кун Синан пошага шаҳзода Аҳмаддан ҳам жавоб келди. Шаҳзода Аҳмад зотан ўз биродари Султон Салимга қарши яқинда қўшин тортишини, агар Синан поша бу урушда сафни ўзгартириб шаҳзода Аҳмад томонга ўтса, пошани кечиришини ва Садраъзамликни унга беришини ваъда қиларди. Султон акасининг мактубини ўқиб бўлгач деди: - Синан поша, беш мингга яқин аскар ҳозирла. Эртага овга чиқамиз... - Буйруқ Султонимнингдир. “Ов” шаҳзода Қўрқут эди...Бу пайтда унинг ўзи Манисадан Истанбул томон йўлга чиққан ва йўлнинг ярмини ўтиб бўлганди. Кеч кирган, шаҳзода ва одамлари йўлдаги ўрмоннинг бир четида шом намози учун таҳорат олишаётган эди. Шу пайт шаҳзода Қўрқутнинг ўзидан олдин Истанбулга жўнатган одамларидан бири кўринди. У шаҳзодага салом бериб, таъзим бажо қилди: - Шаҳзодам! Султон Салим ва Синан поша Бурсага келишибди. - Ким айтди буни сенга? - Кеча йўлда Бурсада дам олмоқчи бўлдим. Ўз кўзларим билан кўрдим, Шаҳзодам! Шаҳзода Қўрқут даҳшатга тушди. Демак, Синан пошанинг унга ёзган мактуби ҳийла ва тузоқ эди. У эса шошма шошарлик қилиб, поша билан келишиб, султонни ўлдиришга қарорли экани ҳақида жавоб мактуби ёзган эди. Бу унинг ўзига ўзи ўлим фармони берганлигини билдирарди... Шаҳзода Қўрқут ичидан ўтганини ўзи билди. Одамлари билан шом намозини ўқиб, отини орқага бурди. Энди унинг учун битта йўл қолганди. Олдин Манисага бориб оиласи билан хайрлашиш, кейин Анталияга бориб, у ердан кема билан Мисрга қочиш. Миср мамлуклаларини унга катта қўшин беришга ва укаси Султон Салимга қарши жанг қилишга рози қилиш... Султон Салим акаси Шаҳзода Қўрқутнинг ҳамма фикр ва режаларини олдиндан тахмин қилганди. Шунинг учун у ҳузурига жаллод Нурийни чақирди ва унга шундай буйруқ берди: - Эртага Манисага йўлга чиқамиз. Сен йўлда минг аскар билан Анталия йўли томонга бурилиб, у йўлдан ўтган ҳар ким бўлса текширасан. Султон буйруғи де. Агар шаҳзода Қўрқут ва одамларини учратсанг, унинг одамлари ва аскарларига қуролларини ташлашни айт. Ташлашмаса ҳаммасини қиличдан кечир. Шаҳзоданинг эса бўйнига сиртмоқ ташла. Кейин Бурсага келтир... - Буйруқ Султонимнингдир! Султон Салим Синан поша ва аскарлари билан икки кундан кейин Манисага етиб келишди. Лекин шаҳзода Қўрқут бир кун аввал шаҳарни тарк этганди. Маниса халқи Султонни олқишлар билан кутиб олишди. Халқ Султон аскарларининг Амасия ва Анқарада қизилбошланинг бошларини янчиганини эшитиб, байрам кайфиятига кирганди. Султон Манисага янги ҳоким тайинлади ва халқни моллари ва жонлари билан Ҳақ йўлида жиҳод қилишга чақирди. Кейин шаҳар саройида Шаҳзода Қўрқутнинг икки хотини билан учрашди. Янгалари шаҳзоданинг қаерда эканлигини билмасликларини айтдилар. Зотан, Султон бунга қизиқмади ҳам... - Йўлга ҳозирланингизлар, деди у янгаларига. – Эртага мен билан Бурсага келасизлар. Кейин Истанбулга бориб, у ерда доимий яшайсизлар... Шаҳзода Қўрқутнинг хотинларини Султоннинг сўзларига таъзим билан жавоб бердилар. Учрашув шу билан тугади... Бу пайтда шаҳзода Қўрқут элликка яқин одамлари билан Анталия йўлида эди. Вақт аср намозига яқинлашганди. Шаҳзода ва одамлари йўл четида намоз ўқиш ва овқатланиш учун тўхтадилар. Шу пайт н уларни тўсатда жаллод Нурий ва аскарларини ўраб олишди. Улар пистирма қуриб, шаҳзода ва одамларини кутиб туришарди. Шаҳзода ва аскарлари қиличларини кўтиришга ҳам улгуришмади. Зотан, улар жуда камчилик эдилар... Султоннинг аскарлари шаҳзоданинг аскарларини у жойдан узоқлаштирдилар. Шаҳзода Қўрқут ҳамма нарсани тушунган эди. У жаллод Нурийдан аср намозини ўқиб олишга рухсат сўради. У намозини тугатиши билан орқада кутиб турган жаллод Нурий ва икки аскар унга яқинлашишди. Аскрлар шаҳзоданинг қўлларини орқага қайирдилар. Жаллод Нурий қўлидаги сиртмоқни шаҳзода Қўрқутнинг бўйнига ўради: - Калимаи шаҳодатни айтинг, шаҳзодам! - Ашҳаду анла илоҳа илла Аллоҳ, ашҳаду анна Муҳаммадан аъбдуҳу ва Расулуҳу... Бу шаҳзода Қўрқутнинг дунёда ҳаётида айтган сўнги сўзи эди. Жаллод Нурий ўз иишининг устаси эди. У шаҳзода нафас олишдан тўхтагандан кейин ҳам сиртмоқни яна бир неча дақиқа унинг бўйнида сиқиб турди...

- Шаҳзода Аҳмад болалигимдан менга бегона эди. Лекин Қўрқут акам болалигимдан мени қўлимдан етаклаб юрарди. Мен билан бирга ўйнарди. Укам, деб ёнидан айирмасди... Эр хотин яна кўз ёшларига кўмилдилар... - Ҳафсам, деди ниҳоят Султон Салим ўрнидан туриб. – Сен менинг фақат яхши кунларимнинг эмас, ёмон кунларимнинг ҳам шеригисан. Аллоҳ рози бўлсин, юрагингда мен учун қўрқув билан ҳузуримга келдинг. Шу қора ва бахтсиз кунимда ёнимда суянадиган тоғим бўлдинг. Мен Аллоҳдан сенга нисабатан қалбимга нафрат ва ғазаб солмаслигини сўраганман. Сен мени ва Сулаймонни доимо дуо қил. Ҳеч қурмаса саройимда хотиржам ва бахтиёрлик ичида бўлишим учун қўлингдан келадиган яхшиликларни аяма. Аммо сиёсат ва давлат ишларимдан ҳар доимгидек узоқ тур. Бу суиқасд масаласини ҳеч кимга айтма, Гулжамолга ҳам айтма. У ёш, қолаверса у бизнинг сарой ва давлат ишларини тушунмайди. Тушундингми, Ҳафсам? Ҳафса хотун эрига, султонига тикилиб қаради. Султон Салимнинг ҳоли ҳақиқатан ҳам ўзининг ҳоли каби абгор эди. Султонлик бошқа, инсонлик бошқа, дея ўйлади Ҳафса хотун. Аммо у султонини бундан кўп машғул қила олмас эди. - Сизнинг буйруғингиз бошимнинг устидадир, Султоним! Мен ожиза хотингизман. Бу келишимни раҳматли акангиз учун сизга, ўзимга, оиламизга таъзиям ўрнида кўринг! Гуноҳим бўлса, бағишланг Султоним! - Йўқ, Ҳафсам, деди Султон Салим энди босиқ ва хотиржам овоз билан. – Сенда гуноҳ йўқ. Менда гуноҳ бўлса, Аллоҳим кечирсин! - Амин, Султоним! Шундан кейин Ҳафса хотун кўнгли хотиржам бўлиб, Султоннинг ҳузуридан чиқди... Султон Салим дафн кунининг эртасига Синан пошага навбатдаги буйруқлари берди: - Тўпчилар ва бошқа хизмат гуруҳлари Анқарада тўпланишсин. У ерда дам уч кун дам олишгандан кейин Сивасга йўлга чиқишсин. У ерда менинг келишимни кутишсин. Янчарлар қўмондони Аҳмад поша аскарлари билан Бурсага келсин... - Буйруқ Султонимнингдир! Шундан кейин Султон Салим қўриқчиларидан элликка яқин аскари билан Бурса ўрмонига овга чиқди. У ҳеч билан гаплашишни ҳам, кўришишни ҳам истамасди. Ўрмонга келишгандан кейин Султон яқин масофадан ўртача катталикдаги бир кийикни ёйдан ўқ отиб ярадор қилди. Ёйдан тилган ўқ кийикнинг бўйнига теккан эди. У бироз юриб ерга йиқилди. Султон ва аскарлар унинг ёнига боришди. Жонивор ўлим арафасида типирчилар эди. Султон ёнидаги девқомат Ҳасан ва Ҳусанга “кийикни ушланглар”, деди. Ўзи тиз чўкиб, ҳайвоннинг бошидан ушлади ва ханжарини унинг бўғозига тираб, “Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим”, дея кийикни сўйди... - Хасан! Аскарларга айт, бунинг ярмини ҳозир пиширишсин. Қолган ярмини саройга қодирсинлар. Ўзларингиз мен билан келинглар... Султон жонсиз кийикнинг ёнидан ўрмон томонга юз метрча кетди. Унинг ёнида Ҳасан ва Ҳусандан бошқа ҳеч ким йўқ эди. Қолган аскарлар кийикнинг терисини шилиш, ўчоқ қилиш ишлари билан банд эдилар. -Ҳасан, деди Султон эгизакларнинг каттасига. – Қиличингни чиқар, сен билан қиличлашиш машқи қиламиз. Ҳасан Султоннинг бу гапидан шошиб қолди: - Султоним! Мен сизга қарши қандай қилич кўтараман... -Бу машқдир Ҳасан! Яхши машқ қилмаган аскар урушда нобуд бўлади. Кейин менинг буйруғимга бундан кейин ҳеч эътироз қилма... Ҳасан чорасиз қиличини қинидан чиқарди. Султон ва у қиличлаша бошлашди. Ҳусан бир чеккада буни томоша қилиб турарди. Султон беш олти зарбадан кейин бор кучи билан қиличини Ҳасаннинг қиличига ура бошлади. Ҳасан фақат ўзини ҳимоя қиларди. Султон буни сезди: -Ҳасан, бор кучинг билан ур қиличимга!

Бу пайтда Султон Салим Манисадаги ишларини битириб, ёнидаги аскарлари билан Бурсага қайтаётган эди. У йўлнинг ярмини ўтганда жаллод Нурий бир аскар билан юборган хабар унга етиб келди: “Буйруғингиз бажарилди, Султоним! Бурсага қайтмоқдамиз”. Султон Салим бу хабарни олиши билан вужуди қалтиради ва борлиғи чайқалди кетди. Ҳуши бошидан учай деди ва от устида эгарни ушлаб мувозанатини сақлади... “Инна лиллаҳи ва инна илайҳи роъжиун...Қўрқут акажон. Сиз нима қилдингиз акажон? Наҳот давлат ишларини шунчалик енгилтаклик деб билдингиз? Ўз биродарингизга, менга, султонннгизга қарши суиқасд қилмоқчи бўлдингиз? Оҳ, акажоним бу қандай қисматки, ўзингиз қазиган чоҳга ўзингиз тушдингиз...” Султон Салим кўз ёшларини зўрға тутиб турарди. Шу тарзда бироз олдинга кетди. Орқароқда уч аравада акасининг икки хотини ва қизлари унга эргашиб келаётган эди. Султон энди ўзини қўлга олди. У эшитган хабарини ҳозир Қўрқут акасиниг оиласига билдиришни истади. Ўлим кутилмаганда келдими, хабари ҳам кутилмаганда келиши керак. Шунда ўлим азобларни тугатгани каби, унинг хабари ҳам аламли кутиш изтиробларини тугатади...Султон Салим отини орқага буриб катта янгаси минган аравага яқинлашди: - Янга! Аллоҳнинг тақдири! Инна лиллаҳи ва инна илайҳи роъжиун. Шаҳзода Қўрқут акам Аллоҳнинг раҳматига қовушибди... Султон янгаларининг жавобини кутиб ўтирмади. Отини олдинга чоптириб, аскарларининг олдида йўлини давом эттирди. Шу тарзда Бурсага етиб келинди. Бурсада аза бор эди. Халқ шаҳзода Қўрқутнинг ўлимини эшитган, унинг учун мағфират дуолари қиларди. Ҳеч ким нима бўлди ва қандай бўлди, деган гапларни гапирмасди. Аҳвол ҳаммага ўз ўзидан тушунарли эди. Эртаси кун Султон Салим акаси шаҳзода Қўрқутни ўз қўллари билан тупроққа топширди. Бурсага келгандан кейин Султон ҳеч ким билан бир оғиз ҳам гаплашмади. Хотинларининг саломига ҳам бош ирғиб алик олди. Саройда жимжитлик эди. Фақат Султоннинг катта хотини Ҳафса хотун шаҳзода Қўрқутнинг катта хотини билан алоҳида дардлашишди: - Айб шаҳзодамнинг ўзида эди. Бизга Истанбулга кетяпман, бир йўлини қилиб Султон Салимни ўлдирамиз. Мен тахтга чиққандан кейин сизлар ҳам Истанбулга келасизлар, деган эди. Ундан кейин нима бўлди, мен ҳам тушунмадим. Султонимиз тўсатдан Манисага келди. Бизга бундан кейин Истанбулда яшайсизлар, деди ва бизни Бурсага олиб келди... Ҳафса хотун бу гапларни эшитиб даҳшатга тушди. Лекин у ҳали ҳам гап нимадалини тўлиқ тушунмади. Зеро, Султони уни давлат ишларига аралаштирмас ва давлат сирларига воқиф қилмасди: - Аллоҳ шаҳзодамизнинг гуноҳларини мағфират қилсин! Аллоҳ жаннатини насиб қилсин! Омин! - Омин! Ҳафса хотун овсинини ёлғиз қолдириб, эри Султон Салимнинг ҳузурига борди. Унинг юрагида даҳшатли қўрқув бор эди. Гўё кимлардир эрининг бошида қилич кўтариб турарди. Султоннинг ҳузурида Синан поша бор эди. Кўп ўтмай у ҳузурдан чиқди ва Ҳафса хотун эрининг ёнига кирди. - Султоним, деди у кўзларида ёш билан. Ҳафса хотун бошқа гапира олмади. Титраган ҳолда овозсиз кўз ёшларини тўкаверди... - Ҳафсам! Нима бўлди? Бирор нохуш хабар борми? Эрининг бу гапларидан Ҳафса хотун бироз ўзига келди. - Раҳматли шаҳзода Қўрқутнинг хотини билан гаплашдим. Унинг мақсади сизни ўлдириш экан, Султоним! Шу гаплар ростми? Султон Салимнинг юзи жиддий тус олди. - Булар сиёсат ишлари, Ҳафса... - Аммо Султоним! Сиз менинг эримсиз, ўғлимнинг отасисиз! Ҳеч қурмаса шу гапларлардан хабардор бўлсам... - Ҳафса! Бу суиқасд сенинг эрингнинг жонига эмас, давлатнинг султонининг жонига қарши режаланган эди... Султон Салим шундай, дея хотинига қаради. Ҳафса хотуннинг ҳоли ҳақиқатан хароб эди. Султон уни тинчлантириши лозимлигини тушунди. Ҳафса хотунга яқинлашиб, унинг ўнг елкасидан қучоқлади: - Менинг ҳолим ҳам сеникидан яхши эмас, Ҳафсам. Шаҳзода Аҳмад акамдан буни кутсам ҳам, раҳматли Қўрқут акамдан буни кутмагандим... Султони Салим бу сўзларни айтар экан, кўзларидан тирқираб ёш оқа бошлади. Эр хотин бир пас жим қолишди. Кейин Султон Салим ва хотини оёқлари остидаги кўрпага ўтиришди...

Садраъзам Синан поша Султон Салимдан бундан кейин шаҳзода Қўрқутга нима бўлади, деб сўраб ўтирмади. Шаҳзода Қўрқутнинг буйруғига кўра улар Ускударда учрашишлари керак эди. Лекин султон унга жаллод Нурий ҳам Бурсага келсин, деб буйруқ берди. Ҳозир жаллод Нурий султон қўриқичларининг орқасида отининг устида улар билан Бурсага келмоқда эди. Паҳловон қомат Нурий аввал Трабзонда шаҳзода Салимнинг хизматида эди. Аммо у ота онасининг ягона ўғли бўлганлиги учун шаҳзодадан рухсат олиб, Истанбулга султон Иккинчи Боязиднинг хизматига кирганди. Кейин султон билан бир неча жангларда қатнашиб, жасурлиги ва душманларга шафқатсизлиги билан унинг эътиборини тортганди. Бу жанглардан бирида аскар Нурийнинг бир кўзи душманлар отган ўқдан яраланиб, оқиб тушганди. Шундан кейин Султон унга жаллодлик вазифасини берди. Бир кўзли жаллод Нурий қўлга тушган кўп душман аскарларининг ва давлатига хиёнат қилган хоинларнинг бошини кесганди... Султон ва аскарлари Бурсага яқинлашганда уч аскар қарши тарафдан унинг ёнига яқинлашдилар. Султон ва ёнидагилар отларини тўхтатдилар. Султоннинг қўриқчилари сафида ўрин олган девқомат ака ука Ҳасан ва Ҳусанлар қаршидан келган аскарларнинг ёнига бордилар. Улардан бири: - Биз Янчарлар бош қўмондони Аҳмад пошанинг аскарларимиз. Султонимизга Анқарадан муҳим бер хабаримиз бор, деди ва ёнидан бир мактуб чиқариб Ҳасан ва Ҳусанга узатдилар. Ҳасан хатни олди ва Султоннинг ёнига қайтиб келди: - Султоним! Анқарадан Аҳмад пошадан хабар бор экан, дея мактубни Султон Салимга узатди. Султон матубни очиб ўқий бошлади: “Аллоҳга ҳамд, Расули Муҳаммад алайҳиссаломга салот ва саломлар бўлсин! Ассалому алайкум Султоним! Буйруғингиз билан ўн минг аскарлардан иборат қўшин ёрдамида Амасия ва Анқара исён кўтарган қизилбошларни тор мор қилдик. Уларнинг сони йигирма мингга яқин эди. Аллоҳ аскарларингизга тавфиқ ва ғалаба насиб қилди Султоним! Бу қизилбошларнинг кўпи қиличдан кечирилди. Қолганлари Сивас тарафга қочдилар. Мақсадлари Шоҳ Исмоил қўшинига қўшилиш бўлса керак. Мен икки минг аскарни уларнинг изидан юбордим. Сивас ҳокимига бу исёнчи қизилбошларни йўқ қилиш буйруғингизни ҳам етказдим. Анқарада муборак амрингизни кутмоқдамиз. Аллоҳ Сизни бошимиздан айирмасин, Султоним! ” Акаси шаҳзода Қўрқутнинг жавоб мактуби келгандан кейин неча кундир юзи тунд бўлган Султон бу мактубни ўқиб табассум қилди. Мактубни Синан пошага узатар экан “Аллоҳнинг ёрдами биз билан поша”, деди. Синан поша мактубни ўқиди ва қўлларини юқорига кўтариб Аллоҳга ҳамд айтди: - Аллоҳим! Ўзинга ҳамд, шукрлар бўлсин! Биздан ёрдамингни ҳеч қачон аяма эй, Роббимиз! Султон ва унинг атрофидагилар “Амин, амин”, дедилар. Султон Салим кейин Синан пошага буюрди: - Тез бу ғалаба хабарини аскарларимга етказ. Улардан иккитасини Истанбулга, шаҳзода Сулаймонга юбор. Шаҳзода Истанбул халқига бу зафаримизни эълон қилсин! Аҳмад пошага мактуб ёз ва унга Анқарада менинг кейинги буйруғимни кутиб туришини айт! - Буйруқ Султонимнингдир! “Душманлардан биринчи гуруҳ даф бўлди”, деб ўйлади Султон Салим! Кейин хаёли исёнкор икки акасига кетди. Кўнгли, фикри яна бузилди. Улар ҳақида ўйламаслик учун отини орқага бурди. Унинг орқасидан икки от қўшилган аравалар келаётган эди. Бирида Ҳафса хотун, иккинчисида эса Гулжамол бор эди. Султон қизилбошлар устидан илк ғалаба хабарини хотинларига ўзи айтмоқчи эди. Ўша кеча Бурсага етиб келишди. Султон Гулжамолнинг ёнида эди. Дунёси кеча қоронғулигидан ҳам зулматли, кўнгли ғам ғуссага тўла, юраги вайрон эди. Тили соқов бўлиб қолганди. Гулжамол султанининг бу ҳолига ўргана бошлаганди. Эри икки аёл, минг хаёлнинг ичида, баъзан тоғ бошида учишини, баъзан денгиз тубида сузишини у англарди. Султон ўрнига ётди ва Гулжамолнинг елкасига бош қўйди. Унинг нафаси тўхтаб қолганга ўхшарди. Шу ҳолларида сўзсиз узоқ ётдилар. Гулжамол кўзларини очганида эрини жойнамоз устида кўрди. Султон Салим қўлини дуога очган, Роббига илтижо қилар эди...