موسسهٔ نیمروز Nimruz Institute

‍ میرزاده عشقی شاعری که پیش‌بینی کرد به مرگ طبیعی نخواهد مرد. @nimruz_ir | موسسهٔ نیمروز میزاده عشقی در ۱۲ تیر سال ۱۳٠۳ خورشیدی، ترور شد. وی از نویسندگان و شاعران دورهٔ مشروطه بود که انتقادات تندی را به حکومت و دولت وارد می‌ساخت. میرزاده را شاید بتوان ملی‌ترین شاعر معاصر ایران دانست، چراکه بیش از دیگران، به ایران و وطن جاودانهٔ خویش پرداخته است. شعرهای میرزاده نقش زیادی در نفوذ اندیشه‌های ایران‌گرایانه در میان عامهٔ مردم داشته است. عشقی در بامداد دوازدهم تیر ماه ۱۳۰۳ خورشیدی در خانهٔ مسکونی‌اش توسط دو نفر هدف گلوله قرار گرفت و در ۲۹ سالگی درگذشت. دو روز پیش از آن یکی از دوستانش (میر محسن خان) به‌طور اتفاقی، در اتاق محرمانهٔ ادارهٔ تامینات نظمیه خبر «عشقی، محرمانه کشته‌شود» را شنیده‌بود. در این غزل میرزاده عشقی مرگ خویش را پیش‌بینی می‌کند: خاکم به سر، ز غصه به سر، خاک اگر کنم خاک وطن که رفت، چه خاکی به سر کنم؟ آوخ کلاه نیست وطن تا که از سرم برداشتند، فکر کلاهی دگر کنم مرد آن بود که این کلهش بر سر است و، من: نامردم ار به بی کله، آنی بسر کنم من آن نیم که یکسره تدبیر مملکت تسلیم هرزه گرد قضا و قدر کنم زیر و زبر اگر نکنی خاک خصم ما ای چرخ! زیر و روی تو، زیر و زبر کنم جائیست آرزوی من، ار من به آن رسم از روی نعش لشکر دشمن گذر کنم هر آنچه می کنی؟ بکن ای دشمن قوی! من نیز اگر قوی شدم از تو بتر کنم!! من آن نیم به مرگ طبیعی شوم هلاک وین کاسه خون به بستر راحت هدر کنم معشوق «عشقی » ای وطن، ای مهد عشق پاک! ای آن که ذکر عشق تو شام و سحر کنم: «عشقت نه سرسری است که از سر به در شود» «مهرت نه عارضیست که جای دگر کنم» «عشق تو در وجودم و مهر تو در دلم» «با شیر اندرون شد و با جان به در کنم»

‍ کنسرت در تخت جمشید؛ آری یا نه؟ @nimruz_ir | موسسهٔ نیمروز در روزهای اخیر، سخن‌های گوناگونی دربارهٔ کنسرت علیرضا قربانی در تخت جمشید به میان آمده است. بسیاری از برگزاری این کنسرت در محوطهٔ تخت جمشید دفاع کرده و گفته‌اند در برخی از کشورها از جمله ایتالیا و یونان، کنسرت‌هایی در محوطه‌های باستانی برگزار می‌شود. این مقایسه در حالی صورت می‌گیرد  که وضعیت نگهداریِ محوطه‌های باستانی در ایران و متولیان آن، قابل مقایسه با کشورهای نام‌برده نیستند. از سوی دیگر،  بخشی از دستگاه سیاسیِ ایران نیز نگاهی ایدئولوژیک نسبت به میراث‌ باستانی ایرانی دارد. چنین مسائلی باعث نگرانیِ جامعهٔ دانشگاهی و مدنی ایران شده است. از طرفی، تیم برگزار کنندهٔ کنسرت اعلام کرده‌ است که در این برنامه از ابزار و شیوه‌ای بهره‌ خواهند گرفت که خطری تخت جمشید را تهدید نکند. با این حال به دلیل بی‌سابقه بودن چنین برنامه‌ای در ایران و عدم آشنایی و تجربهٔ برگزار کنندگان و ناظران، نمی‌توان یقین داشت که برگزاری چنین کنسرتی اساسا به محوطهٔ باستانی آسیب خواهد رساند یا نه. می‌توان گفت؛ فرونشست‌ها، قاچاقچی‌ها، گسترش زمین‌های کشاورزی و ناتوانی‌های حفاظتی و مدیریتی، آسیب‌ِ قطعی‌شان ده‌ها و صد‌ها برابر بیشتر از آسیب احتمالیِ برگزاری کنسرت است. در کنار پیگیریِ مستمر نسبت به برگزاریِ ایمنِ کنسرت، باید توجه جامعهٔ مدنی و دانشگاهی را به سوی خطرات جدی و قطعی‌ای که موجودیت میراث باستانی ایران را تهدید می‌کنند، جلب کرد.

به یاد شهریار عدل یادداشتی از احسان شواربی، پژوهشگر موزهٔ تاریخ هنر وین، اتریش موسسهٔ نیمروز، مرکز مطالعات ایران‌شناسی و علوم انسانی

‍ آیا می‌توان از فلسفه سیاسی در ایران سخن گفت؟ زنده‌یاد جواد طباطبایی @nimruz_ir | موسسهٔ نیمروز بدیهی است که همۀ فیلسوفان دورۀ اسلامی ایرانی نبودند و بویژه در غرب سرزمین‌های اسلامی، در آندلس و مغرب عربی، نیز فیلسوفانی که نوشته‌های برخی از آنان اهمیتی داشت وجود داشته‌اند. از میان این فیلسوفان می‌توان به اجمال به ابن‌رشد، ابن‌باجه و ابن‌طفیل اشاره کرد، اما هیچ یک از این فیلسوفان و رساله‌های آنان نزد اهل فلسفه در ایران شناخته شده نبود. وانگهی در هزاره میان برآمدن ابونصرفارابی تا مرگ ملاهادی سبزواری، فلسفه در ایران سنتی پیوسته ایجاد کرده و با آغاز دوران جدید نیز تدریس فلسفۀ قدیم در حوزه‌هایی رواج داشته است. تشخص فلسفۀ ایرانی: ازین حیث، به دو دلیل تشخص فلسفۀ ایرانی و بسطی که فلسفه در ایران پیدا کرده است، می‌توان از فلسفۀ سیاسی در ایران سخن گفت. تاریخ این فلسفه، در ایران، به خلاف کشورهای عربی، تاریخی پیوسته بود و می‌توان، با عزل نظر از چند شارح و فیلسوفی که در کشورهایی برآمدند و دولت مستعجلی نیز داشتند، تاریخ فلسفه در ایران را جدای از آنان مورد بررسی قرار داد . ایران، مکان تکوین فلسفه‌ای متفاوت: یاداوری این نکته دربارۀ کاربرد «ایران» به عنوان مکان تکوین فلسفه‌ای متمایز از مجموع جهان اسلام، ضروری است، زیرا آنگاه که از بسط فلسفۀ یونانی در دنیای ایرانی سخن می‌گوییم، ناچار در اشاره به مکان این بسط، باید از تاریخ فلسفه در «ایران» سخن بگوییم، درحالیکه صورتی از همین فلسفه نیز وجود دارد که می توان آن را فلسفۀ ایرانی خواند، زیرا موضوع این فلسفه، که شیخ شهاب‌الدین سهروردی موسس آن بود، صورتی از «ایران بزرگ فرهنگی» است. فلسفۀ عربی وجود ندارد: یونان و ایران دو واقعیت تمدنی بزرگ در دنیای باستان و موضوع دو گونۀ تأمل فلسفی بودند، که از این میان، ایران، به خلاف یونان که دورۀ مسیحی نداشت، دوره‌ای نیز داشته است که آن را دورۀ اسلامی می خوانیم. ازاین رو ، آن بخشی از فلسفه‌ای را که شارحان آن عرب بودند و موضوع آن قوم عرب نیست، بلکه تنها منابع آن به زبان عربی نوشته شده، نمی‌توان فلسفۀ عربی خواند. دوره‌ای و جریانی از فلسفه در دورۀ اسلامی نداریم که موضوع آن «الشعب العربی» باشد که نمی‌توان ماهیت آن را روشن کرد. اینکه اقوامی، فراهم آمده از رعیت‌های دولت‌های ملی متفاوت و متناقض، به زبان واحدی سخن بگویند، بویژه اینکه آن زبان، زبان آئینی و علمی اقوام ناهمگن در دوره های متفاوت باشد، نمی‌توان فلسفه‌ای را که به آن زبان مشترک نوشته شده فلسفۀ آن قوم خواند. منبع: مجملی از مقدمۀ ویراست جدید «زوال اندیشه سیاسی در ایران» که سابقاً در کانال تلگرام زنده یاد سید جواد طباطبایی منتشر شده است.

دورهٔ تاریخ ادبیات ایرانِ پیش از اسلام بسیاری به ویژه در دهه‌های اخیر بر این باورند که ایرانِ پیش از حملهٔ عرب‌ها، تُهی از کتاب، متن و ادبیات بوده است. فارغ از از علت و ریشهٔ این تاریک اندیشی، باید گفت که نظر ایشان سخت نادرست است. در این درس‌گفتار تلاش می‌شود که شما با چکیده‌ای از آنچه در ایران باستان به نگارش در آمده و بخشی از زندگیِ ایرانیان باستان را تحت تاثیر قرار داده، آشنا شوید. در این کارگاه افزون بر آشنایی با متن‌ها و زبان‌های گوناگون آن دوره، به خواندن نمونه‌ای از متن‌ها نیز پرداخته می‌شود. آموزگار: دکتر حسین مصطفوی کاشانی، دانش‌آموختهٔ دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی از دانشگاه تهران برای ثبت نام به شمارهٔ زیر فقط در تلگرام یا واتس‌آپ پیام دهید: (+98) 09154527564 پنج‌شنبه‌ها، ساعت ۱۸، آغاز از ۲۱ تیر برگزاری به صورت آنلاین در بستر گوگل میت و دسترسی به فایل‌های آفلاین در تلگرام شهریه با تخفیف برای ایرانیان داخل کشور:  ۵۳٠ شهریه برای ایرانیان خارج از کشور: ۱ و ۲٠٠ @nimruz_ir

کهن‌ترین تصویر از رستم در میان همهٔ آثاری که باستان‌شناسان روس طی سال‌های ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۳ میلادی، از شهر پنجکنت یافته‌اند، نقاشی مهم‌ترین یافته است. یکی از مهم‌ترین نقاشی‌ها، تصویری از پهلوان مشهورِ شاهنامه، رستم است. روایاتی از رستم در متن‌هایی به زبان سغدی وجود دارد که زبان مردم همین منطقه بوده است. آن روایت‌های متنی به نقاشی‌ِ یافته شده نزدیک است و به تایید تعلق  این تصویر به رستم، قهرمان ملی ایرانیان کمک می‌کند! @nimruz_ir

امروز و فردا آخرین مهلت ثبت نام است.

دورهٔ آشنایی با رنسانس در این درس‌گفتار پنج جلسه‌ای، نگاهی کلی به جنبه‌های ادبی، هنری، سیاسی و تاریخیِ رنسانس، نهضتی که جهان را تغییر داد، خواهیم داشت. فهم غرب و مدرنیته بدون شناخت رنسانس امکان پذیر نیست! آموزگار: کامیار زرین کلاه، دانش‌آموختهٔ علوم تاریخی از دانشگاه فلورانسِ ایتالیا برای ثبت نام به شمارهٔ زیر فقط در تلگرام یا واتس‌آپ پیام دهید: (+98) 09154527564 یک‌شنبه‌ها، ساعت ۱۷، آغاز از ۲٠ خرداد برگزاری به صورت آنلاین در بستر گوگل میت و دسترسی به فایل‌های آفلاین در تلگرام شهریه با تخفیف برای ایرانیان داخل کشور:  ۳۵٠ شهریه برای ایرانیان خارج از کشور: ۹٠٠ @nimruz_ir