АХЛИ-БАЙТ ОШИҚЛАРИ

МУҲАРРАМ ОЙИ ВА БОШҚА АЗОДОРЛИК МАРОСИМЛАРИДА СИЙНАЗАНЛИК ВА ЗАНЖИРЗАНЛИК ҚИЛИШНИНГ ФАЛСАФАСИ Биринчи қисм Ислом динини барпо этишда ўз жонларини тикканлар учун азодорлик ва мотам маросимларини ташкил қилишни ҳазрати Расулуллоҳ (с.а.в.о.) томонларидан ҳам ўз тасдиғини топгандир. Аммо азодрлик ва мотам маросимларини ўтказишда сийназанлик, занжирзанлик ва қамазанлик бўйича аниқ ҳадис ва ривоятлар мавжуд эмас. Ҳазрати Расули мукаррам (с.а.в.о.) ва Аҳли Байт пок имомлари (а.м.с.) вафотларига қадар Исломдаги азодорлик маросимлари биргина марсия ва шеърлар ўқиш билан чекланилган. Уммул мўъминийн Ойишадан нақл қилинишича, ҳазрати Расулуллоҳ (с.а.в.о.) вафот этганларида азодорлик маросимида аёллар дастлаб сийназанлик ва ўз бетларига уришни бошлаганлар (Ибни Ҳишом “Сийратун набавийяҳ”, 2-жилд, 428-саҳифа). Юқорида айтилганидек, бугунги кунимиздаги сийназанлик ва занжирзанлик ҳақида бирор ҳадис топилмади. Бир нарсани айтишимиз мумкинки, ҳазрати Муҳаммад Мустафо (с.а.в.о.) ўзлари ҳам мотам тутиш ва азодорлик маросимларини ташкил қилиш, уларда йиғлаш ва йиғлатиш учун амр этганлар. Ибни Ҳишомнинг ёзишича, “Уҳуд” жанги тугагач, ҳазрати Расули акрам (с.а.в.о.) уйларига қайтаётиб йўллари “Бани Абдул Ашҳали” ва “Бани Зафар” маҳаллаларига тушади. Уларнинг аёллари ўз қабилаларидан ҳалок бўлганлар учун фарёд солиб йиғлаётганликлари ҳазрати Расулуллоҳ (с.а.в.о.) қулоқларига эшитилади. Аёлларнинг мотам тутиб, нола чекиб йиғлашлари ҳазрати Расулуллоҳ (с.а.в.о.) нинг муборак кўзларидан ёшлари тўкилишига сабаб бўлган ва шундай марҳамат қилганлар: “- Аммо, афсуски, Ҳамза учун кўз ёши тўкадиган бирор кимса мавжуд эмас.” Бу ҳодисадан хабар топган “Бани Абдул Ашҳали” қабиласининг қабилабошлари ўз қабилалари аёлларига мотам кийимлари кийиб, масжидга боришлари ва Ҳамза учун мотам маросими барпо этишларини буюрадилар. Ҳазрати Муҳаммад Мустафо (с.а.в.о.) аёлларнинг азо маросимидаги йиғи овозларини эшитгач, уйларидан чиқиб келдилар ва аёлларга бунинг учун миннатдорчилик билдириб: “- Энди уйларингизга қайтинглар, Аллоҳ сизларни икки дунёда ҳам раҳмат айласин. Сизлар ўз вазифаларингизни юқори савияда амалга оширдингиз” – дея, марҳамат қилганлар (Ибни Ҳишом “Сийратун набавийяҳ”, 4-жилд, 122-саҳифа). Ҳазрати Набий (с.а.в.о.) риҳлат қилганларида Мадина аҳли аёлу-эркак ғам ва қайғуга тушдилар ҳазрати Усмон бин Аффон (р.а.) га кўра “Баъзи бир саҳобалар пайғамбар (с.а.в.о.) вафотларидан шундай қайғуга тушдиларки, уларнинг ҳаракатларидан ҳатто биз ваҳимага тушдик” – дейилади (Ибни Ҳишом “Сийратун набавийяҳ”, 3-жилд, 252-саҳифа). Ҳазрати Али (а.с.) Мбни Мулжал (л.а.) қўлидан шаҳид бўлганларида ҳазратнинг фарзандларидан тортиб, бутун Кўфа аҳли мотамга ботиб, азодорликлар ташкил қилишган. Ҳазрати Имом Ҳасан (а.с.) аёллари Жаъда (а.л.) томонидан заҳарланиб, шаҳид қилинганларида азодорлик ташкил қилиниб Муҳаммад Ҳанафия томонларидан марсиялар ва навҳалар ўқилиб, азодорлик маросимлари ташкил қилинган (Абул Ҳасан Али бин Масъудий “Мўружуз заҳаб” 2-жилд, 3-саҳифа). Энди секин-секин Карбалога қараб келамиз. Язид алайҳи лаънаҳ ҳукмига кўра ҳижрий – қамарий 61 йилнинг 10 – муҳаррам куни, яъни Ошуро куни Имом Ҳусайн (а.с.) ва 72 тан Карбало шаҳидларини Ибни Зиёд ва Умар ибни Саъд (лаънатуллоҳи алайҳумо) нобуд қилгач, азодорлик қилиш, ўз сийналари, бетлари ва бошларига уриб йиғлаш, “Бошимизга хок келди” дея маҳзунлик ҳолатлари билан мотам тутиш ўша заҳоти ва ўша ернинг, яъни Карбало даштининг ўзидаёқ бошланган. Тарихда айтилишича, ҳазрати Имом Ҳусайн (а.с.) “Зулжаноҳ” (Қўшқанотли) деб номланган отлари Имом Ҳусайн (а.с.) қонлари ва ўзига теккан ўқ ва найзалар зарбидан буткул қонларга хаймлар (чодирлар) томонга бўланиб келганида аёллар, Имом Ҳусайн (а.с.) нинг божилари (сингиллари), қизлари, бутун аҳли аёллар хаймалардан ташқарига чиқиб, доду-фарёдлар солиб, бошларига тупроқ сочиб, юзлари ва сийналарига уриб йиғлаганлар ва қаҳрамони Карбало ҳазрати Зайнаб (с.а.) қўлларини фалаклар томон кўтариб Аллоҳга: “- Эй Аллоҳим, бизлардан ушбу қурбонликларимизни қабул айла!” – дея, илтижо қилганлар.

ИККИНЧИ ҚИСМ . Аслида Карбалодаги қиём, яъни оёққа туриш бу разолат ва залолатга қарши юриш бўлган. Ушбу қиёмнинг асл моҳияти инсонлар тарбияси, маърифати, маданияти, силлаи раҳм, қариндош-уруғчилик, гўзал қўни-қўшничилик, ака-ука, опа-сингил, ота-она ва фарзандлар ўртасидаги самимият ва садоқатни мустаҳкамлашдан иборат бўлган. Шунингдек, Карбалодаги қиёмнинг асосий мақсадлардан бири, ҳатто, энг асосий мақсад адолатсизлик ва фисқу-фужурнинг бетига шапалоқлаб уриш бўлган. Бунда, яъни, Карбалода Имом Ҳусайн (а.с.) нинг Язиддек малъун шаробхўр, ҳатто ўз отаси Муовийянинг васиятини амалга оширмаган лаънатига байъат қўлларини узатишдан воз кечишлари дунёнинг вақтинча бойлигидан озодлик, инсонларга ҳиммат кўрсатиш йўлида, диннинг асл моҳиятини кўрсатиш, дунёдан баланд мартаба ва иззат билан ўтишни кўрсатиш, золимдан мазлумнинг ҳақини олиб бериш, ситамкорларга йўл бермаслик ва ҳар бир инсоннинг жамиятда керакли бўлиб яшашини кўрсатиб бериш мактаби қандай бўлишини кўрсатиб бериш бўлган. “Ал-Хисол” китобининг 2-жилд, 635-саҳифасида ҳазрати Али (а.с.) дан шундай нақл қилади: “- Аллоҳ Ер юзида биз Аҳли Байт (а.м.с.) тарафдорларини танлаганки, улар бизлар билан доимо ҳамдард ва ҳамжиҳатлар, улар бизларнинг шодлик кунларимизда шодланадилар ва мусибатларимизда биз билан бирга ғамга ботадилар.” Муҳаррам ойида Имом Ҳусайн (а.с.) ва 72 тан Карбало шаҳидлари, шунингдек, барча ўн тўрт маъсумларнинг вафот кунларида сийназанлик ва занжирзанликдан ҳам асосий мақсад ҳазрати Расули мукаррам (с.а.в.о.) нинг пок сулолалари билан ҳамдардлик ва ҳамжиҳатликнинг нишонасидир. Сийназанлик урф-одат бўлиб, у урф одат Имом Ҳусайн (а.с.) ва 72 тан Карбало шаҳидлари, шунингдек, барча ўн тўрт маъсумларнинг вафот кунларидаги маросимларнинг ажралмас қисмидир. Унда ўша пайтда Карбало воқеалари пайтида жараён иштирокчилари бўлган Аҳли байти нубувват (с.а.в.о.) дан иборат бўлган Карбало шаҳидлари ва асирларининг бир-бирлари билан бўлган ҳасратларга тўла суҳбатлари, васиятлари ва самимиятлари акс эттирилган ҳолатлар шоирлар томонидан шеър вазнига туширилиб, улар маълум оҳангга туширилиб маддоҳ томонидан ўқилади ва қолган азодорлар оҳангга қараб сийна урадилар. Сийназанлик, ўзининг бети ва бошига уриб йиғлаш азал-азалдан араб миллатида бўлиб келган, замонлар ўтиб бугунги кунга келиб ўша якка тартибда юрагидаги мотам ва ҳасратни чиқариш учун амалга оширилган сийназанлик, ўз бети ва бошига уриб йиғлаш жамъ бўлиб, давралар қуриб ўтказилмоқда. Мана шу одатларимизни яқин одамларимиз дунёдан ўтганларида ҳам ҳазрати Расулуллоҳ (с.а.в.о.) ва Аҳли байти Рисолат (а.м.с.) нинг ҳаёт йўлларини ибрат қилиш ва бирдамлигимизни изҳор қилиш мақсадида сақлаб қолганмиз. Сийназанлик ва навҳахонлик дастлаб якка тартибда бўлган. Кўпчиликнинг давра қуриб, азодорлик маросимларини ўтказиш “Оли Бўя” давлати, Сафавийлар даврида кўпроқ ривожланган. Қожорлар давлатида муҳаррам ойи кириб келиши билан катта-катта азодорлик маросимлари ўтказилиб, махсус маддоҳлар жалб этилиб, халқ навҳахонлик ва сийназанлик қилишган. Унутмаслик керакки, сарвари коинот, хатмул анбиё ҳазрати Муҳаммад Мустафо (с.а.в.о.) дан ҳадис борки “Қиёмат куни барча кўзлар гирён бўлган пайтда, бу дунёда фарзандим Ҳусайн (а.с.) нинг мусибатлари учун кўз ёши тўкканлар шод ва хандон бўлиб, жаннат неъматларидан баҳраманд бўлгайлар” – дея, марҳамат қиладилар. Бугунги кунгача мана шу азодорликни барпо этиш, ундаги маддоҳликдан тортиб сийнзанлик, азодорлар, беморлар, кимсасизлар ва муҳтожларга қозон қайнатиб – дигжўши қилиб Имом Ҳусайн (а.с.) табаррук таомларини тарқатиш авлоддан-авлодга Ҳазрати Али (а.с.) ва Фотимаи Заҳро (с.а.) фарзандлари ва авлодлари ўртасида бўлган садоқат ва маърифат мактабини қолдириш демакдир. Саййид Азиз Саййид Исо ўғли Илтимоси дуо •⊰✿🥀🥀🥀🥀✿⊱• http://t.me/navhala

Шунингдек, Имом Ҳусайн (а.с.) нинг божилари Умму Кулсум (с.а.) ўз бошлари ва юзларига уриб Мадинаи мунаввара томонга юзланиб “- Во Муҳаммадоҳ! Во жаддоҳ! Во Абниёҳ! Во Абал Қосимоҳ! Во Алийёҳ! Во Жаъфароҳ! Во Ҳамзатоҳ! Бу менинг жигаргўшам Ҳусайндир. Уни ерга қулатдилар. У Карбало заминида Ер куррасининг гўзал нақшига айланди, унинг бошини бўйнидан кесиб ташлашди, Ҳусайнимнинг аммомаси ва эгнидаги ридоларини ғорат қилиб, ғаниматга олишди!” – дея ғашланиб йиғлаб, ерга йиқилганлар