просТЫЯсловы

Андрэй Хадановіч *** Слова “шчасьліўчык” – нібы дакор. Боль стаў вышэйшай асьветаю. Так, але неба зьбярэ вольны хор зорак, якіх я ня ведаю. Сон у калючы зьвіваецца дрот, ноч калыхае жуду маю: сьню сябе ветрам, што ломіць чарот, бо толькі я слушна думаю. Так, але колькі ні плач у лістах расчараваньнем і стомаю, – раніцай з выраю вернецца птах з назвай, табе невядомаю.

Андрэй Хадановіч Памяць блытае сьцежкі, вабіць на тонкі лёд. Лепіць з аблокаў сьнежкі, цэлячы ў твой самалёт. Дражніць. Драпае. Глючыць. Кашляе давідна. – Больш ня будзе балюча? – Будзе, кажа яна. З намі ў кожным дакоры – імі паўзьверх турмы дыхаюць на ўсе зоры поўныя грудзі зімы. З намі ў бальнічных чэргах. З роднымі лічыць дні. Вучыць на саўндчэках крыку і цішыні. Мае ключы й паролі. Сьмерць абжывае ў сьне. – Мы не памрэм? Ніколі? Абяцае, што не.

Андрэй Хадановіч. Самакат Belarus "Тэхналагічна найпрасцейшы самакат сканструяваны так, што ніякага рухавіку няма і, адпаведна, ніякай дапамогі ў руху яму, як і Беларусі, чакаць не даводзіцца. І ўвесь выбар — штурхацца левай або правай нагой. Адпаведна, забіраючы ўправа або ўлева, у бок досыць умоўнай на сёння Еўропы або ўсё больш бясспрэчнай Азіі. Хоць практыка апошніх пандэмічных месяцаў паказвае: куды б ты ні імкнуўся, а ўсё адно ўпрэшся ў зачыненыя межы. У сваю чаргу, паэтычная этымалогія выразна дзеліць гэта слова на дзве часткі. Каб Шарль Бадлер пісаў свой слынны верш «Гэаўтонтымаруменас» (даслоўна з грэцкай «той, хто сам сябе катуе») па-беларуску, ён не меў бы праблемаў з нэймінгам: так бы і назваў — «сама-кат»". 🛴 Чытаць цалкам

"Гэты напамін ад беларусаў надзвычай каштоўны: дэмакратыя варта рызык сама па сабе" Амерыканскі гісторык і даследчык Усходняй Еўропы Цімаці Снайдэр выказаўся пра пратэсты ў Беларусі і працэсы ва Усходняй Еўропе: "З пункту гледжання гісторыі гэта нагадвае нам, што людзі хочуць дэмакратыі. Мы можам быць цынічнымі, гаварыць, што дэмакратыя неэфектыўная, што гэта проста збітае слова. Аднак у Беларусі сёння людзі хочуць дэмакратыі не проста, каб стаць багатымі, далучыцца да Захаду, а каб жыць у дэмакратыі. Гэты напамін ад беларусаў надзвычай каштоўны: дэмакратыя варта рызык сама па сабе. А яшчэ, што пратэсты — непрадказальныя. Не ведаеш, калі гэта будзе Славакія, ЗША ці Украіна, але ёсць галоўная ідэя: маё меркаванне павінна быць прадстаўлена, мой голас мае значэнне, я павінен мець права на выказванне і сам вырашаць будучыню сваіх дзяцей. І нават калі ў свеце сёння прыкметны антыдэмакратычны трэнд, дэмакратыя — да гэтага часу вельмі магутная ідэя. Я буду аптымістычны адносна санкцый супраць беларускіх уладаў. Санкцыі ЕС дапамагаюць. Гэтаксама для беларусаў важная перамога Байдэна, таму што людзі з яго каманды думаюць пра Беларусь. Не ўпэўнены, што яны сапраўды ведаюць, што рабіць, але думаюць пра гэта. Трампа, вядома, Беларусь не турбавала, у амерыканскі палітычны дыскурс Беларусь увайшла, толькі калі ў ЗША пачалі параўноўваць Трампа з Лукашэнкам. Але гэта рабілі людзі, якія ведалі, як рызыкуюць беларусы. І гэтыя людзі будуць у Белым доме".

Сяргей Жадан. Пераклад Марыі Мартысевіч + + + Людзі самотныя, — кажа, — гэта ж было заўважна адразу. Больш за тое, самота іхняя ёсьць для іх сутвай самою. Таму хай будзе парА, калі ім важна зьбірацца разам. І хай тую парУ яны называюць, скажам, зімою. Пакуль мужчынаў трымае цяпло мядзьведжае. Пакуль жанчыны ціха адкрываюцца кнігам. Хай маюць яны выйсьце за ўсе ім звыклыя межы. І хай тое выйсьце яны называюць, ну, скажам, сьнегам. Пакуль тут яшчэ адбываецца штось неймавернае, пакуль я сам яшчэ тут хоць неяк мадзею, трэба ім даць нешта лёгкае і цяжкое бязьмерна. Лёгкае і цяжкое. Скажам, надзею.

Тэкст тыдня з часопіса "Дзеяслоў". Адам Глобус. Цой. Словы пра рок-зорку. ...Цой – мастак. Таму выбар колераў быў у яго невыпадковым. Віктар Цой свядома апрануў на сябе чорны, праўдзіва-чорны, радыкальна-чорны, рэвалюцыйна-чорны колер. Ён выбраў колер баявой анархіі, колер сцягоў, што ўздымаюцца над галовамі вольных анархістаў, колер рэвалюцыі. Аскетычна-чорны Цой працаваў качагарам. Ён закідваў ву­галь у агніста-чырвоную пашчу чорнай печы. Чорны Віктар Цой з гуртом «Кіно» супрацьстаяў ружова-блакітнаму «Ласкаваму маю» з салістам Юрам Шатуновым, які спяваў пра ружовыя і белыя ружы. Рокер Цой спяваў пра іншае, спяваў па-бунтарску, спяваў: «Маці – анархія!!! Бацька – глыток партвейну!» Чорнагаловаму Цою верылі, як вераць прарокам... Чытаць цалкам тут

Андрэй Хадановіч пераклаў калядны верш Іосіфа Бродскага: "Гэты калядны верш напісаны ў зьняволеньні. Колькі месяцаў раней аўтар, Іосіф Бродзкі, быў арыштаваны, асуджаны як “дармаед” і высланы на поўнач, пад Архангельск, у вёску Нарэнская. Паэт імкнуўся пісаць на Раство штогод, і гэты навагодні твор – духоўнае практыкаваньне чалавека, які застаецца свабодным у любой турме і не губляе надзеі ў найгоршым змроку. Тым больш, калі нараджаецца той, каму “дзякуюць вусны і вочы”. Сёньня шмат хто адзначае Сьвята ў зьняволеньні. Трываласьці ім – і ўсім нам трымацца! Як дрэва на ілюстрцыі, якую ласкава зрабіла Лізавета Грышчук! Хай новы год прынясе радасьць і свабоду! Шчасьлівага Раства!" Валхвы забудуць адрас твой. Ня будзе зор над галавой. Ды ветру хрыплага канвой здаўна табе чуцён. Таму агонь задзьмі хутчэй і цяжкі цень здымі з плячэй, бо ў цемры засынаць лягчэй – і сьвечак менш, чым дзён. Што гэта? Жаль? Магчыма, жаль. Сьпеў, што малітвай стаў амаль. Ён паўтараецца і ў даль вядзе за крокам крок. Няхай праводзіць нас у Ноч, нібы падзяка губ і воч таму, хто кажа нам “ня збоч”, – і не адводзім зрок. І пазіраеш моўчкі ў столь: дарункаў нуль, як ні скуголь, ды вечна шчодры толькі боль, а старасьць – доля скнар. І, хоць запозна для дзівос, падняўшы вочы ў бок нябёс, ты адчуваеш: сам твой лёс – чыстасардэчны дар. 1 студзеня 1965 году.

Беларускі паэт і сябра Беларускага ПЭН-цэнтра Дзмітрый Строцаў напісаў вялікі тэкст пра мастацтва, творчасць і сімвалы пратэстнай Беларусі. «...Белорусский протест имеет интуитивный партизанский характер. Он, как вода, непрерывно меняет форму и направление. Искусство становится дневником воды, всей изменчивости и креативности протеста. Белорусский протест — преображение самой природы общества. Что вчера было водой — сегодня уже вино. Культура забывает себя, растворяется в протесте, чтобы иметь шанс кристаллизации в новой реальности, а не в иллюзии о себе». 🗣Чытаць болей па спасылцы.

Андрэй Хадановіч НА КАЛЯДЫ Пяты месяц, як месім цеста салідарнасьці і пратэсту. Хоць няпроста ідзе, але будзе хлеб і на нашым стале. Звар’яцелы Ірад па краі ходзіць, хлусіць, рыкае па-зьверску, ды прачнуліся ў цэлым краі, што чакае Добрую Вестку. Той, хто ўчора дыхаў з апаскаю, на Каляды купляе шампанскае. І дрыжыць халуй каля дучэ, калі хор пяе, калядуючы. Не паможа дубінка орку, калі ўсе мы глядзім на зорку. Служкі Ірада, кепска выеце… Кожны выйдзе – і ўсё ў нас выйдзе. І ўжо хутка роднаю мовай павіншуем з Новым – ці Новай. Верым, можам, таму пераможам! Беларусь, з Нараджэньнем Божым!

Вольга Бабкова *** Часам мне здаецца, што Беларусь захапілі іншапланетнікі. Там, адкуль яны з’явілся, дзе прараслі – спрэс растрэсканая зямля з гнілымі балотамі. Не такімі, як наша пракаветная дрыгва, дзе на выспах водзяцца журавіны і рэдкія птушкі, а смярдзючымі лужынамі з чырвона-зялёнымі пухірамі. Пухір лопаецца – і нараджаецца чарговы ўпыр. Гэтая поскудзь гібее ад прыгажосці, таму яе гадуюць адпаведна, кропаючы ў вочы гнілы балотны ўзвар. Нават камар мае тры сэрцы і сто вачэй, а гэтыя чужынцы на нашай зямлі – толькі камяк пульсуючага бруду ў грудзях і пустыя вачніцы з адной чорнай кропкай пасярэдзіне. Адно, што іх аб’ядноўвае з інсэктай – здольнасць ляцець на цеплыню і джаліць-джаліць і забіваць. Краіна наша сталася для іх прынаднай, бо тут спрадвеку жылі і жывуць цёплыя і светлыя людзі. Урэшце, людзі як людзі, з усімі людзкімі заганамі, але ж – цёплыя і жывыя. Галоўная задача ў жахлівы перыяд акупацыі нашай зямлі – працягваць знішчаць іх прыгажосцю. Змагацца за прыгажосць. Заставацца жывымі і цёплымі.