چهرداد

کربن در مجالس روضه خوانی امام حسین که احیانا حضور می‌یافته، شنیده که خونی که از گلویش چکید بر زمین نریخت، بلکه امام آن را به سوی آسمان افشاند، کربن که به این روایت شیعه استناد می کند ذکر نمی‌کند که این خون از آن چه کسی بود. شیعیان اعتقاد دارند که این خون علی‌اصغر طفل شیر خواره امام - بیگناه‌ترین کسی که در کربلا با تیر سه شاخه یکی از لشکریان ابن سعد کشته شد - بود. تعبیر هانری کربن اما از به زمین نریختن این خون خواندنی و شنیدنی است این بخش از نوشته کربن با صدای بهزاد فراهانی و زیر صدا نوای علی‌اصغر نیلچی است. صدای نوحه می گوید: عدو بریده حلقت ای گل نازم برگو به من با غمت چکونه سازم خون گلویت ریزد به رویت #هانری_کربن #کربن #تشیع

حکایت مرحوم نخودکی و حاجت دادن مردم و تفاوت دیدگاهش با مرحوم میرزا مهدی اصفهانی

ناگفته های پروژه سید جلال الدین آثار منتشر نشده مرحوم آشتیانی

اکران 13 تیر 1403 فیلم الکافی اصفهان

نمایش مستند الکافی در اصفهان 🎞 الکافی 📝 روایتی از سرگذشت کتاب الکافی شیخ کلینی با حضور کارگردان 🖥 نمایش فیلم 🗓 چهارشنبه، ۱۳ تیرماه ⏰ ساعت ۱۶:۰۰ 📍مکان: خ نشاط، خ فلسطین، کوچه ۱۴ معاونت تبلیغ و فرهنک عمومی

گزارشی از اکران فیلم مستشرق در دانشگاه میجی ژاپن ظهر شنبه 9 تیرماه 1403 فیلم مستشرق (مستند فیلسوف فرانسوی هانری کربن) در کمپ ایزومی دانشگاه میجی، با حضور برخی از پژوهشگران و دانشجویان علاقمند به فلسفه و مطالعات اسلامی اکران شد. گفتنی است که این نخستین اکران خارج از ایران این مستند بود. پیش از اکران فیلم، دکتر بهمن ذکی پور، استاد دانشگاه میجی، نخست به معرفی فیلم مستشرق و دیگر ساخته های تهیه کننده و کارگردان این فیلم مسعود طاهری پرداخت؛ و پس از آن نیز گزارش مختصری از شناخت فلسفه و اندیشه های هانری کربن و علی شریعتی در ژاپن ارائه کرد. بخش پایانی صحبت های ذکی پور نیز به معرفی اجمالی سخنران مدعو، دکتر احسان شریعتی اختصاص داشت. ذکی پور عنوان داشت: مترجم تنها اثر هانری کربن به ژاپنی (تاریخ فلسفه اسلامی) و همین طور نخستین معرف اندیشه علی شریعتی به ژاپنی، مرحوم پروفسور توشیو کورودا بوده است. کورودا در سال 1974 به درخواست استاد خود، توشیهیکو ایزوتسو فیلسوف و اسلام شناس نامدار ژاپنی، تاریخ فلسفه اسلامی هانری کربن را به ژاپنی ترجمه کرده است. علاوه بر این به نظر می آید که کورودا در سال 1980 در کتاب "قلب اسلام" خود برای نخستین اندیشه شریعتی را به ژاپن معرفی کرده است. البته باید توجه داشت که نخستین معرف اندیشه کربن به ژاپن، توشیهیکو ایزوتسو که تقریبا در تمامی آثار فلسفی او، ارجاع یا بحثی درباره ی نظریات فلسفی کربن وجود دارد. پس از توضیحات مختصر ذکی پور، فیلم مستشرق به مدت 110 دقیقه به نمایش درآمد و در پایان فیلم نیز دکتر احسان شریعتی سخنرانی ای را به زبان فرانسه با عنوان "خوانش کربن از فلسفه هایدگر" ارائه داد. شریعتی در سخنرانی خود اظهار داشت که کربن بواسطه ی ترجمه ی برخی از آثار هایدگر از جمله "متافیزیک چیست؟" و بخشی از "هستی و زمان" موجب شناساندن فلسفه هایدگر به فرانسه و تاثیر بر اندیشه فیلسوفانی مانند ژان پل سارتر شد. در ادامه شریعتی توضیح داد که اصلی ترین تاثیرپذیری کربن از فلسفه هایدگر، باز می گردد به فهم از "حضور" در فلسفه هایدگر. به طوری که کربن در ترجمه های خود از هایدگر "دازاین" را به " Réalité-Humaine" (واقعیت-انسان) ترجمه کرده است. اما کربن پس از آشنایی با تفکر سهروردی این "واقعیت-انسان" را دیگر نه به صورت تاریخی و "حضور" در این جهان، بلکه بر اساس فهمی فرا-تاریخی و براساس ظهور ادوار و اسما الهی تفسیر کرده است. از این رو کربن "حضور" را در قالب وجود یا "حضور" انسان در مشرق معنوی یا به تعبیر سهروردی در اقلیم هشتم درک کرده است. شریعتی در ادامه به این نکته نیز اشاره داشت که کربن این نوع خوانش از فلسفه سهروردی را به تشیع انتقال داده است و مساله "حضور" را در وجود امام غایب درک کرده است. در پایان سخنرانی نیز چندتن از پژوهشگران و دانشجویان ژاپنی حاضر در جلسه سوالات خود را مطرح کردند.

مراسم اکران فیلم مستشرق (پرتره هانری کربن) با حضور دکتر احسان شریعتی و دکتر بهمن ذکی پور

کارگردان در جست‌و‌جوی خاستگاه فکری هانری کربن به حلقه ارانوس می‌رسد و همکاران فرانسوی کربن تأثیر این حلقه را در شکل‌گیری دیدگاه‌های کربن می‌گویند. «مستشرق» تکرار مکررات و شرح اغراق‌آمیز دیدارهای کربن و علامه طباطبایی نیست؛ هرچند به آنها می‌پردازد. «مستشرق» باورهای عمومی پذیرفته شده در میان اهل فلسفه را زیر سؤال می‌برد. یان ریشار، رئیس فعلی ایرانشناسی دانشگاه سوربن می‌گوید: کربن و نصر رابطه خوبی نداشتند یا دنیل پرو صراحتاً می‌گوید که کربن در سال‌های آخر به حلقه‌های فراماسونری پاریس رفت‌و‌آمد می‌کرد. نتیجه همه کوشش‌های مسعود طاهری مستندی است چالش‌برانگیز و مسئله‌محور که بدون زیرسؤال بردن جایگاه و ارزش‌های کربن، روایتی نزدیک به واقع از او به‌دست می‌دهد. فیلم با مرگ هانری کربن تمام می‌شود. مرگ او در پاییز 1357دو روز پس از ورود امام خمینی(ره) به نوفل لوشاتو اتفاق می‌افتد. برای کربن‌دوستان که عاشق تأویل‌های نمادین و باطنی‌اند، این آمدن و رفتن معنایی نمادین دارد. 2شخصیتی که نماد دو قرائت از اسلام در دوره معاصرند و در یک اقلیم نمی‌گنجند؛ اسلام انقلابی و اسلام باطنی که در نهایت یکی بر دیگری غلبه می‌کند و با آمدن یکی موعد رفتن دیگری است. «مستشرق» در نهایت با پرسشی چالش‌برانگیزتر به پایان می‌رسد. کسی که دیدگاه‌های او نمونه‌ای از اسلام باطنی برای دوره پهلوی بوده است چگونه می‌تواند در سال‌های پس از انقلاب اسلامی نیز ادامه حیات دهد و به‌عنوان یک اندیشمند ارج گزارده شود؟

در میان انبوه مستندهای پرتره یکی، دو مستند هم سهم ایران‌شناسان و مستشرقان شده است. مسعود طاهری مستندسازی است که ظاهراً ساخت مستند از مستشرقان را در دستور کار خود قرار داده است. او سال گذشته در مستند شرقی به زندگی توشیهیکو ایزوتسو پرداخته بود و امسال مستند مستشرق را درباره زندگی هانری کربَن به جشنواره سینماحقیقت آورد. جای خوشحالی است که مستند پرتره‌های ایرانی در حوزه مستشرقان و ایران‌شناسان از تأثیرگذارترین و نام‌آشناترین شخصیت‌ها آغاز شده است. روایت ایرانیان از هانری کربن در طول این سال‌ها، بدون ارجاع مستقیم به آثار او و بیشتر براساس گفته‌ها، شنیده‌ها و مشاهدات، اغلب سیاه یا سفید بوده است. استادان فلسفه ایرانی سال‌ها در ستایش او سخن گفته‌ و او را احیاگر فلسفه اسلامی در مغرب‌زمین دانسته‌اند، ساعت‌ها درباره اهمیت دیدارها و گفت‌و‌گوهای او و علامه طباطبایی گفته‌اند و ماجراهای گاه غریبی درباره او نقل کرده‌اند. در مقابل کسانی نیز بوده‌اند مثل زنده‌یاد دکتر مهدی حائری‌یزدی که می‌گفتند او فلسفه اسلامی را به چیزی در حد فلسفه‌های عامه‌پسند تقلیل داده است. مستند مستشرق می‌توانست تصویر رایج از هانری کربن را تکرار کند، سراغ استادانی برود که سال‌هاست خاطره‌هایی از هانری کربن را با آب و تاب و اطناب نقل می‌کنند، یکی، دو پرسش و چالش صوری برای مستند دست و پا کند و ماجرا را به‌سامان برساند. اما او تلاش کرده است همه پرسش‌های حول شخصیت و دیدگاه‌های هانری کربن را مطرح کند. البته ابتدا درباره جایگاه و ارزش‌ هانری کربن سخن می‌گوید و پس از اثبات برادری خود به پرسش‌های بحث‌برانگیز درباره کربن نیز می‌پردازد: آیا روایت هانری کربن از تشیع روایتی باطنی است و بیشتر از شیعه اثنی‌عشری به اسماعیلیه نزدیک است؟ پیش‌فرض‌های پدیدارشناسانه او چه تأثیری در نحوه مواجهه او با عرفان ایرانی- اسلامی داشته است؟ آیا روایت او از سهروردی و ابن‌عربی روایتی اغراق‌آمیز است که بیشتر کسانی را مجذوب می‌کند که در پی روایتی سطحی و توریستی از عرفان اسلامی‌اند؟ آیا کربن مثل بسیاری دیگر از مستشرقان و به جز علاقه‌های شخصی خود مأموریت‌های دیگری نیز در ایران داشت؟ آیا او، چنان‌که در برخی قرائت‌های جاافتاده، متفکری امام زمانی است یا به شیخیه و بابیه تمایل بیشتری داشته است؟ پاسخ به همه این پرسش‌ها در یک مستند دشوار است، خاصه اینکه مستندساز باید روایتی از زندگی او را نیز ارائه کند. تردیدی نیست که برای طرح هر کدام از این پرسش‌ها و رسیدن به چند جمله که بتواند چالش‌ برانگیزد و تماشاگران را به پاسخ رهنمون کند، ده‌ها ساعت گفت‌و‌گو لازم است. وجه تمایز اصلی مستند «مستشرق» آنجاست که سراغ شخصیت‌های تکراری نمی‌رود که حرف‌های همیشگی را بشنود. استادان فرانسوی، دوستان و همکاران کربن مثل یان ریشار و کریستین ژامبه اصلی‌ترین راویان مستند هستند و دنیل پرو، کربن‌شناس جوان فرانسوی که به خوبی زندگی و دیدگاه‌های کربن را کاویده است. از میان استادان ایرانی کسانی مثل کریم مجتهدی، داریوش شایگان، سیدحسین نصر، حسن سیدعرب و انشاء‌الله رحمتی، مترجم مهم‌ترین آثار کربن به فارسی حضور دارند، اما اصل حرف‌ها را استادان جوانی مثل بهمن ذکی‌پور و علیرضا ساعتی می‌زند یا از دیگر استادان ایرانی سراغ محمدعلی امیرمعزی، جانشین کربن در سوربن می‌رود.وجه تمایز اصلی مستند «مستشرق» آنجاست که سراغ شخصیت‌های تکراری نمی‌رود که حرف‌های همیشگی را بشنود. استادان فرانسوی، دوستان و همکاران کربن مثل یان ریشار و کریستین ژامبه اصلی‌ترین راویان مستند هستند و دنیل پرو، کربن‌شناس جوان فرانسوی که به خوبی زندگی و دیدگاه‌های کربن را کاویده است. از میان استادان ایرانی کسانی مثل کریم مجتهدی، داریوش شایگان، سیدحسین نصر، حسن سیدعرب و انشاء‌الله رحمتی، مترجم مهم‌ترین آثار کربن به فارسی حضور دارند، اما اصل حرف‌ها را استادان جوانی مثل بهمن ذکی‌پور و علیرضا ساعتی می‌زند یا از دیگر استادان ایرانی سراغ محمدعلی امیرمعزی، جانشین کربن در سوربن می‌رود.

نوفل لوشاتو تقاطع هانری کُربَن مرتضی کاردر_روزنامه نگار رونق مستندسازی و اقبال به جشنواره سینماحقیقت سبب شده است که بسیاری به فکر تهیه مستند از شخصیت‌های گمنام و آشنای سال‌های دور و نزدیک بیفتند. سال‌های اخیر سال‌های رواج مستند پرتره است. در جشنواره سینماحقیقت شاهد مستندهای بسیاری از شخصیت‌های تأثیرگذار معاصر بوده‌ایم، از شخصیت‌های سیاسی و تاریخی تا شخصیت‌های علمی و فرهنگی و کارآفرینان تا فعالان محیط‌زیست. اما وقتی مستندهایی مثل مستند دکتر حسن انوری یا دکتر محسن نوربخش یا مجموعه مستندهای کارستان را کنار هم می‌گذاریم به این نتیجه می‌رسیم که مستندسازان اغلب به ساختن فیلمی بسنده کرده‌اند که هدف سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان را برآورده سازند و در عین حال ادای دینی باشد به شخصیت‌هایی که هر کدام کاری کرده‌اند و در ایران امروز تأثیرگذار بوده‌اند. برخی از این مستندها قدری از لحاظ فنی بهترند و بعضی دیگر مستندهای تلویزیونی به شمار می‌روند که طبق معمول پیش می‌روند، اما شمار اندکی از این مستندها مسئله‌محور و چالش‌برانگیزند و سیمای تازه‌ای از این شخصیت‌ها به‌دست می‌دهند.