پەیلوای عادل محمدپور

📖 مەحوی (١٩٠٦-١٨٣٠ز) و چەپکێو وردەکاریێ هونەریێ بە تاموو تەنزێ بەشوو چواری   بە پیر ئەو ماهەوە چووم و بە سەر چووم پەری بوو، ئەو نەبوو، بەسەرچووم... گلەی پێشم لە سەر سەر هەم بووە بار کە دی من دوڵبەرم هات و بە سەر چووم...      (مەحوی، ١٣٨٧: ٢٦٧)   پڕۆسەو خورپەبەخشی و ئەوەخێزنی ئی شێعرێنە، شاعێر یان ڕاوی، ملۆ پیرای مانگێوە (ئیستێعارەن پەی یارێ)، بەڵام جیایو پایاش بە سەرە ملۆ دەمشەوە. چاگەیچەنە کە شەوەنە و تاریک و لێڵەن، ملۆ هەڵەرە و نمەتاوۆ سووژەی بپێکۆ و بەڵام ئاخرش میاوۆنە کە ئادٚە نیەنە و پەرینە. چەولایچەوە، قاچێچش گلەیی کەرا کە چی پادٚیشا نەلان تا ئی شانازییە بۆنە نەسیبوو ئادیشا. مانگە، پەری و (بە سەر چوون و بەسەرچوون) ئا سازە هونەرییە ناسازێنێ کە ئی شێعرێشا ئەکتیڤ و چالالک نیشانە داینە کە هەم سازەهونەرییەکاو ئی شێعرێنی و هەمتەر پارادۆکس و دژ بە یۆکاش (نەرێ کەردەیو ئەنترینی) کە دەلالەتوو تەنزوو شێعرەکێش چنیێنە یۆیرە و پێوەرە لکش داینێ. یانێ چی گیر و بەننەنە، پرۆسەکە، چی وێنە دژنمایا خوڵێقناین و کریۆنە بواچمێنە بەرزە وێنێوی هونەریی یۆرەدریایش خێزناینە (تصویر مرکب). 📝 عادڵ محەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ ‍ ‍ ‍ ‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی، ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریوە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. مەکتەبخانەنە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع نام عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە سادٚاری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیندەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە                    (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ...               (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوشم پند تو، من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن چە غم؟ من عاشق و دیوانەام...                               (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پروانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...                      (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدٚای عەشق...                     (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەنفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ                   (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ ‍ ‍ ‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی، ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریوە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. مەکتەبخانەنە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع نام عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە سادٚاری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیندەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە                    (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ...               (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوم پند تو، من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن چە غم؟ من عاشق و دیوانەام...                               (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پروانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...                      (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدٚای عەشق...                     (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەنفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ                   (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ ‍ ‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی، ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریوە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. مەکتەبخانەنە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع نام عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە سادٚاری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیندەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە                    (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ...               (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوم پند تو، من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن چە غم؟ من عاشق و دیوانەام...                               (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پروانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...                      (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدٚای عەشق...                     (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەنفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ                   (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ ‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی جە ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریرە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. جە مەکتەبخانە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع نام عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە ساداری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیندەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە                    (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ...               (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوم پند تو، من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن چە غم؟ من عاشق و دیوانەام...                               (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پروانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...                      (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدای عەشق...                     (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ                   (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ ‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی جە ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریرە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. جە مەکتەبخانە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع نام عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە ساداری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیندەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە                    (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ...               (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوم پند تو،من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن چە غم؟ من عاشق دیوانەام...                               (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پرانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...                      (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدای عەشق...                     (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەنفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ                   (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محمەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ 📖 سەیدی هورامی (1265/1199 ک.م/١٧٨٥-١٨٤٩ز) و مەشقوو عەشقی و دەروونمایەو تەنزێ:   ✔️ بەشوو یەرێ فەلسەفەی هونەری و ئێستێعارەی تەورەریی سەیدی جە ئەوەخێزنیی شێعرێنە عەشق و شەیدایین. هێژمۆنی عەشقی سەروو ئی شاعێریرە فرەن کە هیچ وەخت(love)ی ئینگلیسی و تاخێت (حب)ی عەرەبی نمەتاوۆ تەیفی مێغناتیسی عەشقی نیشانە بدۆنە. سەرجەم ژیوای سەیدی کەیلوو تەجرۆبەو عەشقین. جە مەکتەبخانە مەشقوو عەشقیش کەردەن؛ بە عەشق مۆرێ دڵیش هەتایی هۆرکەننێنە؛ تا زیننە بیەن ڕاش نەکەوتێنە لاو ژیری؛ پێسە مەجنوونی هەرد و کۆنە، ئەراگێڵ بیەن و بە دەردەو عەشقیوە تلیانەوە:   تا وانام کێتاب، دەرس عەشقم وەند مۆر دڵ بە سەجع عەشقم کەند جە مەکتەبخانان تا کە مەشقم کەرد عالەم مەزانان، مەشق عەشقم کەرد... بە ساداری عەشق، یاوام بە پیری ئەسڵەن ڕام نەکەوت من وە لای ژیری سەیدی تا زیننەن هەر بەی دەردەوە چوون مەجنوون وێڵەن بە ڕووی هەردەوە          (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٥٥- ٥٥٤)   یا یاگێوتەرنە ماچۆ: ئەگەر بێ و نیشاتەم پەی نارا، هاکا ڕاو عەشقینە قارم گێرت و پێسەو مووسای بە مۆعجێزە، عاساو شێعرێم شانارە و ژیوارەم کەردە زرێبارە:   کاتێت زانا گێرەم قارە، پێسەو مووسای عەسام شارە ژیوارم کەرد زرێبارە، نیشات ئەر بەی تۆم پەی نارە ... (سەیدی، ١٣٩٨: ٤٨٩)   شێعرێوی فارسینە، ماچۆ:   واعظ خموش از گفتگو، من عاشق و دیوانەام ناید بە گوم پند تۆ،من عاشق و دیوانەام... صیدی! ز عشق آن صنم، شیدا شدم دیوانە هم از سرزنش کردن؟ من عاشق و دیوانەام...                        (سەیدی، ١٣٩٨: 624)    مەولانایچ هەرچی مایەنە واتەنش:   حیلت رها کن عاشقا، دیوانەشو دیوانە شو وندر دل آتش درآ، پروانە شو پرانە شو هم خویش را بیگانە کن هم خانە را ویرانە کن وانگە بیا با عاشقان همخانە شو همخانە شو...        (مولانا، ١٣٦٢: ٧٩٩)   ئی نموونانە وێناشا مەنفییەتی زوانی و مایەگانوو تەنزێن و کۆدژهەرمانەکاش[1] کە شاعێرێ گەورێ کە گوزارەو خەبەری پەیامەکەی وەرادیم کەراوە. ژیری و شێتی و دێوانە بیەی پارادۆکس نمانێ و هەر مانایێشا هەن و مەنتێقنە کۆ نمەکریاوە، بەڵام مەنتێقی هونەری سەیدینە و شاعێرانە کۆکریاینێوە و دەلالەتوو تەنزێش پەنە هۆنیانەوە و یاوان سێدقی هونەری وێش:   ئەر ژیرنی شێتە، بگنە نە ڕای عەشق با بەیۆ ناڵە و دەنگ و سەدای عەشق...       (سەیدی، ١٩٧١: ١٠٢)   سەیدی بە دیایێوی تەنزانەی پارادۆکسیکاڵ، چی بەیتێنە خەریکا چنی دڵیش مۆنۆلۆگ کەرۆ و دۆنایش دۆنۆ کە پەنەش سەلەمنۆ، نەکا فێڵێ کەرۆ و نەیاوۆ چڵەپۆپەو عەشقی. پیجۆرە بە شێت خێتابش کەرۆ و ماچۆش پەنە:  ئەی دڵەی شێت و دێوانە! ئەر چنی وێت ڕاسنی و ژیرنی، بگنە ڕاو عەشقی تا نەوا و زایەڵەو عەشقیت فرەتەر زرنگیۆوە. مەولانا عارفەن و زاهێد؛ سەیدیچ هەرپاسە، دەرسوو وەعزیشا وانان، بە دیدی تەنزانە و ڕەخنەی نەنفیوازانەوە هیچ کە ملا گژێ واعێزەکارە، وێچشا موزا چێروو تێخوو ڕەخنەی و جە بازنەو یاسای باوی لا مدٚانە و ملانە گژێ لۆمەکەراو عەشقیرە و داوا کەرا ئادێچ بەیا و هاوماڵێ عەشقی با، تا دەردەشا فام بکەرانێ. چنی ئانەیە کە سەیدی ڕاڕەوو ڕاو عەشقین و باکش نیا ئەو لۆمەو لۆمەکەرا؛ ڕێندانە ڕەخنێوی تەنزانەی نەرێنیچ ئاراستەو ئانیشا کەرۆ کە لۆمەش کەرانێ و ماچۆ دەینتا بە گەردەنم، شمە دروێ مدەیدێ، گردٚ عاشقێندێ، دەی ئەگەر پێسە نیا بەیدێ و تێخ بنیەیدێ ملم:   من جە سالکان ڕای عەشقم دایم یا شێخ! لاقەیدم جە لۆمەی لایم... ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شێخ فتوا بۆ سەیدی سەر بڕان بە تێخ           (سەیدی، ١٣٩٨: ٥٧٢-٥٧٠) [1] - نقیض نما و جمع ضدین 📝 عادڵ محمەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

روی قبرم بنویسید کبوتر شد و رفت زیر باران غزلی خواند ، دلش تر شد و رفت چه تفاوت که چه خورده است غم دل یا سم آنقدر غرق جنون بود که پر پر شد و رفت روز میلاد ، همان روز که عاشق شده بود مرگ با لحظه ی میلاد برابر شد و رفت او کسی بود که از غرق شدن می ترسید عاقبت روی تن ابر شناور شد و رفت هر غروب از دل خورشید گذر خواهد کرد پسری ساده که یک روز کبوتر شد و رفت 📝 محمّدحسین بهجت تبریزی (۱۱ دی ۱۲۸۵ – ۲۷ شهریور ۱۳۶۷) متخلص به شهریار، شاعر ایرانی بود که به زبان‌های فارسی و ترکی آذربایجانی شعر سروده است. شهریار در سرودن گونه‌های دگرسان شعر مانند قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی چیره‌دست بود. اما بیشتر از دیگر گونه‌ها در غزل شهره بود و از جمله غزل‌های معروف او می‌توان به «علی ای همای رحمت» و «خان ننه» و «حیدر بابایه سلام» «آمدی جانم به قربانت» اشاره کرد. شهریار نسبت به علی بن ابی‌طالب ارادتی ویژه داشت و همچنین شیفتگی بسیاری نسبت به حافظ و فردوسی داشته است. ✨✨

‍ ‍ 📖 تەنزە و نالی شارەزووری (١٨٧٧-١٨٠٠) و نەفی کەردەی و قیل دیای و وەرافاڕکەردەی دیاردەو باوی:   ✔️ بەشوو دووی .......................... پێم دەڵێن مەحبووبە خێل و خێچە مەیلی شەڕ دەکا خێل و خێچە یان ترازووی نازی نەختێ سەر دەکا...  (نالی، ١٣٦٣: ١٠٨)   ئی بەیتێ سەروو تان و پۆو ئەنگێزنای[1] هونەری و کۆدژهەرمانی تەنزێ، پێچیاینە یۆرە؛ مەنتێقی خەبەریوە پەی قەڵەمڕەوی بێ چوونیی هونەری (بلاکیف)[2] و لایەنی واقێعیش نەفی کریان و سەروو دیدێوی کۆدژەهەرمانی، نالی وەرافاڕە کەردێنە پەی هەرێموو شاعێرانەی و تەجروبەو عەشقوو وێش. کە پاسەن چی شێعرێنە دوێ پەیامێ دیفۆرمە[3] کریاینێ: پەیامێوی خەبەری پەی پەیامێوی هونەری، ئیستێعاری و تەنزانەی: ئەلف) پەیامی خەبەری؛ چیگەنە چێوێو نمەقۆمیۆنە، شاعێر منیشۆ یاگێو وەردەنگی کە سەرانتۆو دەقەکەی و گوزارەی خەبەری و دیمەنی پۆزەتیڤ و ئیسپاتی شێعرەکێن. چی حەنناوە؛ مەحبووبە کناچێوی لادەگاییەو خاک و خۆڵوو شارەزوورینە و چەمێش قیل و خێل و خێچێ و فرەیچ ناشێرینە مێنە وەرەچەم (بینەندە، ١٣٩١: ٢٢٠). ب) پەیامی هونەری؛ نالی چەپەوانە، بە دیدی هونەریوە، پەیامەکەی وەرافاڕ کەرۆ بە دیمێویتەر تا بیاوۆ مەنتێقی هونەری و ڕەنگاڵەو شێعرێ. یانێ "خێل و خێچ و تەنزانە" دیان پەی مەحبووبەی، قیل دیای مەنزوورما باری هونەریی کەردەیشەن کە مانای هەواڵی و سەرڕاسوو پەیامەکەین. پی خوێل دیایە، شاعێر پەیامێویتەر مدٚۆ دەسەوە کە چنی ئی بەرزە دیایە، ڕەخنەیێوی نەفیوازانەش ئاراستەو پەیامی ئاسایی و دیدە کاڵفامەکا کەرۆ کە چوون دیدی زەریف شناسی و چەشکەو عەشقیشا کزەن، تەنیا نەقسی ڕواڵەتیی خێل و خێجوو حەبیبەی موینانە. مەولانای ڕۆمیچ (٦٧٢- ٦٠٤ ک.م،) هەر چی مایەنە ماچۆ:   گفت لیلی را خلیفە کان توی کز تو مجنون شد پریشان و غوی از دگر خوبان تو افزون نیستی گفت خاموش چون تو مجنون نیستی...[4]      (مەسنەوی، ١٣٦٣: ٢٦)   مەولانا و نالی بە چەمێ ئاسایی و حەسابگەری و هەژماروو چۆتکەی نمەدٚیا پەی ناشێرینی لەیلێ و ناشیرینی و قیلیی مەحووبەی؛ چوون شاعێرێنێ و وینگای هونەریشا بە هێزەن، چنی ئینەیە عاشقێچەنێ، بە چەمێ عاشقانە و وێ دیایی وەشەسیایی، ئی وەربەسانە متاوناوە و پەردەکا لا مدانەوە و وێشا تێکەڵوو زەریفییەکاو سووژەی کەرا و میاوا بە ئەوپەڕوو زەریفیی و یەرە هەنگێزەکاو ئەوەخێزنیی: کە: عەشقەن و شێعرەنە و شاعێر: خێل و خێچە، یا بە غەمزە بۆ نیشانەی دڵ بە چاو مەیلی ڕاست هاوێتنی موژگانی، دڵ پەیکەر دەکات    (نالی، ١٣٦٣: ١٠٨)   نالی پێسەو مەحبووبەی قیلە و خێل و خێچێ؛ خێل و خێچ مدیۆ پەیش کە ئینا نەفسوو پارادۆکسیکاڵی هونەرەکەینە؛ مەنفیوازی و عاشقانە دیای، هەرمانێوی هونەریێنێ. پی دیدە بە قەولی عێرفانی و زەمینە هونەرییەکەش ئینە (یدرک و لایوصف)ەن؛ یانێ دەرک کریۆ بەڵام وەسف نمەکریۆ، ئەگەر قابیلوو وەسفی بۆ ئیتر هونەر نیەن و ملۆنە دلێ گوزارێوی هەژماری و ئاسایی. ئەگەر ئی دیدە زاڵ بۆ کە زاڵەن؛ ئیتر مەحبووبە خێل و خێچە نیەنە، بەڵکوو (چەمە خوێلەکەش) بۆ بە هامڕەنگوو مەسیی گوڵا و وەنەوشەی نەشکۆفتەی کە شەوانە گەشیۆوە و (ئەویچشا) بۆ بە نیلووفەڕ کە وەروو وەرەتاوو ڕۆجیارینە هۆرمێ و درەوشیۆوە. چی؟ چوون عاشقی ڕاسەقینە بە ترازیێ غەمزێ چەما و نیگاو عاشقانەیش، خوێلیی چەمەکاش مۆهەندێسی کەرۆ:   چاوی هەمڕەنگی گوڵی، مەستی شەو و ڕۆژن مودام یەک لە نەشکوفتەی بەنەفشە، یەک لە نیلووفەڕ دەکات...  (هەمان، ١٣٦٣: ١٠٩)   بەڵام ناعاشقی کاڵفامی کەچ نەزەر، چوون دەردەش عەشق نیا، دیدش زەریف شناسانە نیا، یانێ موهەندێسێوی هونەرمەند نیەن، ئیتر نمەتاوۆ فەرقوو وار و سەری و خەیر و شەڕوو ئاوێنەو چەماو وەشەویسێ بزانۆ[5]:   عەکسی چاوی تۆ لە چاویدا بە خواری تێدەگەی کەچ نەزەر کەی فەرقی خوار و ژوور و خێر و شەڕ دەکا؟    (هەمان، ١٣٦٣: ١٠٩)   سەرەنجام شاهینوو چەماو یارێ (کە بە ڕواڵەت وار و سەرێنێ) ئننە تیژ وینێنێنێ، تیروو نیگایشا سەر کەرا و نمەپێکا، پۆکای تا ئیسە کەس نەکەوتەن داوش:   نالی! ئەو وەحشیی غەزاڵە کەس ئەبەر داوی نەکەوت چوونکە شاهێنی دوو چاوی تیژە، دائێم سەر دەکا             (هەمان، ١٣٦٣: ١١١) ........................ پەراوێزێ: [1] - Motivation [2] - سەنایی بێ چوونیی هونەری، بە تو مدان نامێش چو بەرۆ. چە کنی جستجوی چون جان، تو تو مدان نوش کن چو ایمان تو ئیشارە  بە داستانەو بوسەعید ئەبۆلخەیرین (کدکنی، ١٣٩٢: ٦٩). یا تو مدان بلخی و تومدان میهنگی... [3] - شکل گردانی، Deforme، وەرافاڕوو دیمەنی 📝 عادڵ محمەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway

‍ 📖 تەنزە و نالی شارەزووری (١٨٧٧-١٨٠٠) و نەفی کەردەی و قیل دیای و وەرافاڕکەردەی دیاردەو باوی:   ✔️ بەشوو دووی .......................... پێم دەڵێن مەحبووبە خێل و خێچە مەیلی شەڕ دەکا خێل و خێچە یان ترازووی نازی سەر دەکا...  (نالی، ١٣٦٣: ١٠٨)   ئی بەیتێ سەروو تان و پۆو ئەنگێزنای[1] هونەری و کۆدژهەرمانی تەنزێ، پێچیاینە یۆرە؛ مەنتێقی خەبەریوە پەی قەڵەمڕەوی بێ چوونیی هونەری (بلاکیف)[2] و لایەنی واقێعیش نەفی کریان و سەروو دیدێوی کۆدژەهەرمانی، نالی وەرافاڕە کەردێنە پەی هەرێموو شاعێرانەی و تەجروبەو عەشقوو وێش. کە پاسەن چی شێعرێنە دوێ پەیامێ دیفۆرمە[3] کریاینێ: پەیامێوی خەبەری پەی پەیامێوی هونەری، ئیستێعاری و تەنزانەی: ئەلف) پەیامی خەبەری؛ چیگەنە چێوێو نمەقۆمیۆنە، شاعێر منیشۆ یاگێو وەردەنگی کە سەرانتۆو دەقەکەی و گوزارەی خەبەری و دیمەنی پۆزەتیڤ و ئیسپاتی شێعرەکێن. چی حەنناوە؛ مەحبووبە کناچێوی لادەگاییەو خاک و خۆڵوو شارەزوورینە و چەمێش قیل و خێل و خێچێ و فرەیچ ناشێرینە مێنە وەرەچەم (بینەندە، ١٣٩١: ٢٢٠). ب) پەیامی هونەری؛ نالی چەپەوانە، بە دیدی هونەریوە، پەیامەکەی وەرافاڕ کەرۆ بە دیمێویتەر تا بیاوۆ مەنتێقی هونەری و ڕەنگاڵەو شێعرێ. یانێ "خێل و خێچ و تەنزانە" دیان پەی مەحبووبەی، قیل دیای مەنزوورما باری هونەریی کەردەیشەن کە مانای هەواڵی و سەرڕاسوو پەیامەکەین. پی خوێل دیایە، شاعێر پەیامێویتەر مدٚۆ دەسەوە کە چنی ئی بەرزە دیایە، ڕەخنەیێوی نەفیوازانەش ئاراستەو پەیامی ئاسایی و دیدە کاڵفامەکا کەرۆ کە چوون دیدی زەریف شناسی و چەشکەو عەشقیشا کزەن، تەنیا نەقسی ڕواڵەتیی خێل و خێجوو حەبیبەی موینانە. مەولانای ڕۆمیچ (٦٧٢- ٦٠٤ ک.م،) هەر چی مایەنە ماچۆ:   گفت لیلی را خلیفە کان توی کز تو مجنون شد پریشان و غوی از دگر خوبان تو افزون نیستی گفت خاموش چون تو مجنون نیستی...[4]      (مەسنەوی، ١٣٦٣: ٢٦)   مەولانا و نالی بە چەمێ ئاسایی و حەسابگەری و هەژماروو چۆتکەی نمەدٚیا پەی ناشێرینی لەیلێ و ناشیرینی و قیلیی مەحووبەی؛ چوون شاعێرێنێ و وینگای هونەریشا بە هێزەن، چنی ئینەیە عاشقێچەنێ، بە چەمێ عاشقانە و وێ دیایی وەشەسیایی، ئی وەربەسانە متاوناوە و پەردەکا لا مدانەوە و وێشا تێکەڵوو زەریفییەکاو سووژەی کەرا و میاوا بە ئەوپەڕوو زەریفیی و یەرە هەنگێزەکاو ئەوەخێزنیی: کە: عەشقەن و شێعرەنە و شاعێر: خێل و خێچە، یا بە غەمزە بۆ نیشانەی دڵ بە چاو مەیلی ڕاست هاوێتنی موژگانی، دڵ پەیکەر دەکات    (نالی، ١٣٦٣: ١٠٨)   نالی پێسەو مەحبووبەی قیلە و خێل و خێچێ؛ خێل و خێچ مدیۆ پەیش کە ئینا نەفسوو پارادۆکسیکاڵی هونەرەکەینە؛ مەنفیوازی و عاشقانە دیای، هەرمانێوی هونەریێنێ. پی دیدە بە قەولی عێرفانی و زەمینە هونەرییەکەش ئینە (یدرک و لایوصف)ەن؛ یانێ دەرک کریۆ بەڵام وەسف نمەکریۆ، ئەگەر قابیلوو وەسفی بۆ ئیتر هونەر نیەن و ملۆنە دلێ گوزارێوی هەژماری و ئاسایی. ئەگەر ئی دیدە زاڵ بۆ کە زاڵەن؛ ئیتر مەحبووبە خێل و خێچە نیەنە، بەڵکوو (چەمە خوێلەکەش) بۆ بە هامڕەنگوو مەسیی گوڵا و وەنەوشەی نەشکۆفتەی کە شەوانە گەشیۆوە و (ئەویچشا) بۆ بە نیلووفەڕ کە وەروو وەرەتاوو ڕۆجیارینە هۆرمێ و درەوشیۆوە. چی؟ چوون عاشقی ڕاسەقینە بە ترازیێ غەمزێ چەما و نیگاو عاشقانەیش، خوێلیی چەمەکاش مۆهەندێسی کەرۆ:   چاوی هەمڕەنگی گوڵی، مەستی شەو و ڕۆژن مودام یەک لە نەشکوفتەی بەنەفشە، یەک لە نیلووفەڕ دەکات...  (هەمان، ١٣٦٣: ١٠٩)   بەڵام ناعاشقی کاڵفامی کەچ نەزەر، چوون دەردەش عەشق نیا، دیدش زەریف شناسانە نیا، یانێ موهەندێسێوی هونەرمەند نیەن، ئیتر نمەتاوۆ فەرقوو وار و سەری و خەیر و شەڕوو ئاوێنەو چەماو وەشەویسێ بزانۆ[5]:   عەکسی چاوی تۆ لە چاویدا بە خواری تێدەگەی کەچ نەزەر کەی فەرقی خوار و ژوور و خێر و شەڕ دەکا؟    (هەمان، ١٣٦٣: ١٠٩)   سەرەنجام شاهینوو چەماو یارێ (کە بە ڕواڵەت وار و سەرێنێ) ئننە تیژ وینێنێنێ، تیروو نیگایشا سەر کەرا و نمەپێکا، پۆکای تا ئیسە کەس نەکەوتەن داوش:   نالی! ئەو وەحشیی غەزاڵە کەس ئەبەر داوی نەکەوت چوونکە شاهێنی دوو چاوی تیژە، دائێم سەر دەکا             (هەمان، ١٣٦٣: ١١١) ........................ پەراوێزێ: [1] - Motivation [2] - سەنایی بێ چوونیی هونەری، بە تو مدان نامێش چو بەرۆ. چە کنی جستجوی چون جان، تو تو مدان نوش کن چو ایمان تو ئیشارە  بە داستانەو بوسەعید ئەبۆلخەیرین (کدکنی، ١٣٩٢: ٦٩). یا تو مدان بلخی و تومدان میهنگی... [3] - شکل گردانی، Deforme، وەرافاڕوو دیمەنی 📝 عادڵ محمەمەدپوور، ئەدەبیاتی ناجێد و قابیلیەتەکاش شێعرەی کوردیەنە ✔️ کۆڕی ساڵانەی تەنزی کوردی، ئەنجومەن ئەدەبیی مەریوان، 13ی پووشپەڕی 1403 ✨✨ https://t.me/paylway