ادبیات سئونلر

اومید یاشار_اوغوزجان منی اونوتما! بير گون گلر ده اونودارميش اینسان، ان سئوديگی خاطيره‌لری بئله. باری سن هر گئجه يورغون سس ايله، ساعات اون ايکينی ووردوغو زامان  منی اونوتما!      چونکی من هر گئجه او ساعاتلاردا  سنی ياشار، سنی دوشونورم  خيال ايچينده پريشان یئریییرم، سن ده قارانليغين سوسدوغو يئرده منی اونوتما!  او ساعاتلاردا سپيلر گولوشون  بير اوووج سو کيمی ايچيمه، ائی يار!  سنين ده باشيندا او چیلغین کولک  دلی اسرسه بير گون، منی اونوتما!     من آياغيمدا چاريق، اليمده عصا  سنين اوچون بو يوللارا دوشموشم.  ايل‌لرجه سونرا سنه دؤنوشوم بير محشر گونونه ده راست‌ گلسه، منی اونوتما!      هله قالیرسا ياشيل پالتارین، اونو بير گون منيم اوچون گئی! ساخسينداکی پمبه قرنفيلده شئه و باغچاندا يورغون بير قوش گؤرسن  منی اونوتما!     بؤيوک آجيلارلا آلوولانديغيم گون،  چوخ اوزاقلاردا دا اولسان‌، يئنه گل! بو اؤلرجه‌سينه سئوديگينه گل! نه اولار تانرييا قووشدوغوم گون  منی اونوتما! https://t.me/Adabiyyatsevanlar

داود اهری "مردی با چتر آبی" بهار است و یک شهر و                                  شامگاه و هوای بارانی ، و تنها تویی به ناچار با یک چتر آبی در عبور از میان عابران عجول در پناه چترهای سیاه ! بپا...! که پرستوها گم و شب پاورچین در راه است و آیا ناودان بام همسایه چترت را با ریشخند به رگبار نخواهد بست ...؟!

حادثه‌یه بنزر بیر شئی یاشایاندا اونون آرخاسیجا دانیشیب، اخلاقسیزلیق‌لا گوناهلاندیریردیلار. یا دا باخدیقلاری سئوگی فیلمینده هانسی‌سا قیزین سئوگیلیسینه قاووشماسینا سئوینیر، یا دا هانسی‌سا قادین اوبرازی‌نین تک باشینا تعطیله چیخماسیندا، حسدله دانیشیب، گولوشوردولر. آنجاق بیزیم کندده هامیدان فرقلی یاشایان، بؤیوک شهرلره تک گئدیب، گلن، ماشین سورن گولشن خالا حاقّیندا نفرتلی دانیشیردیلار. آنام و قونشو قادینلار یئنه ده هانسی‌سا سریال‌داکی قادینین گئییمیندن دانیشیردیلار. سحر مجبور اولوب باخدیغیم سریال‌داکی قادینین گئییمینی من ده بیه‌نمیشدیم. قیسا شورتک(قیسا شالوار)لری ایله گئییندیییی اوزون پئنجکلری‌نین اتک‌لری هاوادا اوچوشودوقجا من ده گله‌جک‌ده اونون کیمی گئیینه‌جه‌ییمی خیال ائدیردیم. -گؤره‌سن امیری ایناندیرا بیله‌جک کی، اوشاق اونداندیر؟ امیر سریال‌داکی اوغلانین آدی ایدی. الیف سئوگیلیسی هله ائولی اولمادیقلاری حالدا اوندان حامله ایدی. -بیزیم کندده الیف کیمی بیر قادین حامله اولسا اونو دا ائله‌جه سئورسیز؟ آنامین گؤزلری بؤیویوب، آز قالسین حدقه‌دن چیخاجاقدی. قونشو فریده، هامیدان گنج اولان گلین الینی آغزینا سیخیب، گولدو. -سن هانسی جهنمدن چیخدین، بو نئجه سؤال‌دی؟ سن اوشاقسان، رد اول بوردان. آنام الی‌نین آلتینداکی نه‌ ایسه منه طرف فیرلاتدی. قاچیب، مطبخدن چیخدیم، پرت اولموشدوم آمّا پئشمان دییلدیم. اته‌ییمی بیر آز دا یوخاری قالدیریب، گوزگوده اؤزومه تاماشا ائده‌نده، بؤیوینده ایسته‌دیییم کیمی گئیینیب، یئل آلتی سوره‌جه‌ییمه سؤز وئردیم. قادینلار گئتدیکدن سونرا گؤزله‌دیییم کیمی، آنام یئنه ده بؤیوک، دووغا بولادیغی تخته چؤمچه ایله منی ووروب، آتاما دئمک‌له هده‌له‌ینده ده عئینی فیکیرده ایدیم. **** تعطیل باشا چاتدی. مکتبین ایلک گونو ظریفه یئنه یوخ ایدی. قطعی قرارا گلمیشدیم ظریفه ایله دوست اولوب، آنامین دئدییی کیمی «اونو دا اؤزومه بنزه‌ده‌جکدیم». بیر گون آنام منی داها برک دؤیرسه، ائودن قاچاجاغیدیم. او گون اوچون منه لازیم اولاجاق پولو مکتب خرجلیییندن آییریب، قیرمیزی دخیلیمده توپلاییردیم. ائودن قاچاندا ظریفه‌نین ده منله گلمه‌یینی ایسته‌ییردیم. مکتب یئنه عئینی داوام ائدیردی. جیحون من بؤیودوکجه داها چوخ قاریشیر و منی هرکسدن قورویوردو. بیری ایله یارانمیش سورونلاری حل ائتمه‌یه ده فورصت اولموردو. بو نه قدر منی سیخسا دا دؤیولمه‌مک اوچون سوسوردوم و قاچیش نقشه‌لریمه هر گون داها نه‌لرسه علاوه ائدیردیم. یاغیشلار داها تئز-تئز یاغماغا باشلامیشدی. کندین توزلو یولو ایندی ده پالچیقلی ایدی. آنجاق بیر گون سحر یوخودان دوروب، پنجره‌دن باخاندا دونوب قالدیم. بیزیم طرفلرده قار نادر بیر حادثه ایدی‌ و من یقین کی بو یاشیما قدر بیر-ایکی دفعه قار گؤرموشدوم. مکتبه گئده‌نده ده بونون سئوینجینی یاشامیشدیم. آما اوزون سورمه‌دی.  قار آز یاغدی و کندین پالچیقلی یوللاریندا قارین آغلیغیندان اثر قالمادی. اطراف ایکی گونون ایچینده گئنه پالچیغا دؤندو. من دلخور ایدیم. شاختا بابا قورماق خیاللاریم پوچ اولموشدو. قار یاغماغا باشلایاندا، مطبخدن یئرکؤکو گؤتوروب، ساخلامیشدیم، شاختا بابانین بورنو اوچون. -آز یاغدی بیز هئچ شاختا بابا دا دوزه‌لده بیلمه‌دیک. -بلکه یئنه ده یاغدی. آمّا چتین. نادر حادثه ایدی‌. -جیحون سون زامانلاردا آتاما بنزه‌مک اوچون اونون کیمی دانیشیب، حرکت ائدیر. منسه آناما بنزه‌مک ایسته‌میردیم. حتی آنامین هر گون نه‌ ایسه بهانه ائدیب، منه قیشقیرماغی «قیزینی دؤیمه‌ین، دیزنی دؤیر» دئییب، هر دفعه آتاما شکایت‌لنمه‌سی منی اوندان سویوتموشدو. او دیزینی دؤیمه‌سین دئیه، دؤیولن دیزلری آغریماسین دئیه ایکیده بیر منیم دؤیولمم عدالت‌سیزلیک ایدی. آنجاق دؤزوردوم، بؤیویوب بوردان گئتدیکدن سونرا بونلارین هامیسی بیته‌جکدی. ائوه چاتیب، آیاق‌قابیلاریمی سویوناندا، جمیله خالانین سسینه دوروردوم. -لاپ یاخشی دا، قوی گئتسین. دئمیرسن وارلی‌دیر، بوردا نه اولاجاق؟ اوخویوب پرفسورمو اولاجاق؟ گئدیب، آغزی بیر تیکه ایستی یئمک گؤرسون. -یوخ اوراسینی دئمیرم. بو روسیه‌ده اوغلانلاری بیلیرسن، اوردا روس قادینلاری ایله چوخونون عاییله‌سی-اوشاغی اولور. سارایی گؤردون نئجه بدبخت اولدو، کندین ان گؤزل قیزی ایدی. نه اولدو؟ بیر ایلدن سونرا قاییدیب، گلدی کنده. یازیق هئچ نه‌دن دول قالدی. نازیلا دا وار. کندده نئچه قادین تک-باشینا قالیب. نازیلا یا باخ. روس قادینداندن قالان اوشاغی گتیریب، آتیبلار بورا کی، قیز اوشاغی‌دیر روسیه‌ده بؤیومه‌سین. او بدبخت، اری‌نین باشقا قادیندان اولان اوشاغینا باخیر. ظریفه ده... -بس دئمه‌ییرسن افغان تانیر؟ بیرلیکده ایشله‌ییرلر؟ -نه اولسون، گویا افغان فرلی‌دیر کی... باشیما آچدیغی اویونو گؤرمورسن؟ نه ارلیک ائدیب منه؟ کیشیلر بئله شئیی عار بیلمیر، دئسم اوردا عاییله‌سی، آرواد-اوشاغی وار، دئیه‌جک... آردی وار

ائله‌جه اَیله‌شیب، رنگارنگ یون‌له نه‌سه توخویوب، بیزه ده آنجاق ساکت قالماغی تاپیشیریردی. بیر دفعه من تصادفاً گولناز معلیمین باشقا صینیفدا عئینی درسی آپاران زولفیه معلیم‌له صحبتینده بئله آنلامیشدیم کی، «بیز او درسده ساکت اوتورمامالیییق، نه‌لری ایسه اؤیره‌تمه‌لیییک؟ بیزیم واختیمیزدا بئله شئیلری کیم دیلینه گتیریردی؟ آبری-حیا قالماز، من شاگرده نئجه دئییم کی، سن آی‌باشی اولاجاقسان، بونو دئیه‌جم صاباح اوزونون سویو تؤکوله‌جک چیخیب، اوتوراجاق باشیمیزدا» دئدییینی ائشیدیییمده من گولناز معلیمین باشینا چیخماق ایسته‌مه‌دیییمدن قطعی امین ایدیم. باشینا چیخماییم دئیه، نه آنام، نه گولناز معلیم منه او سحر یاشادیغیم قورخونون عبث اولدوغونو، آنلاداجاق هئچ نه سؤیله‌مه‌میشدی و من اوزون مدّت نه ائده‌جه‌ییمی بیلمه‌میشدیم. حتی بیر مدت بدنیمدن اییره‌نمه‌یه باشلادیم. صینیفدا قیزلارین هامیسی بو عذابلی یولدان کئچمیشدی و بیز مکتبین یاخینیندا کیچیک دوکان ایشله‌دن زینب خالانین گؤرونمز یئره قویوب، ساتدیغی بئزلردن آلماغین واجیبلییینی اؤیره‌ننه قدر چوخ اذیّت چکمیشدیک. آگوست آی‌نین ۲۸-ده علی ائولرینه دؤندو. او هامی ایله محکم قوجاقلاشیب، بیر منیم‌له باشی‌نین اشاره‌سی ایله خداحافظ‌لشنده، بو حرکتی قلبیمه توخونموشدو. «ساغ اول» دئییب، ماشینا مینه‌نده ایچیم سیخیلمیشدی. او گئتدیکدن سونرا اشتهام دا یوخویدو. آنام هر گون بیر بهانه تاپیب، منی دانلایاندا دا داها اوّل‌کی کیمی اوره‌ییمی سیخمیردی. درسلر باشلایانداسا سیخینتی‌لار داها دا آرتیردی. مکتبده رقملر، تاباشیر(گچ) و معلیم‌لرین آجیقلی اوزلریندن باشقا هئچ نه گؤرموردوک. بیر آی سونرا مکتبه گئتمک ایشکنجه‌یه چئوریلدی. جیحون‌لا سحر تئزدن ائودن چیخیردیق. آمّا قاییداندا عئینی ساعاتدا دؤنموردوک، چونکی او مندن یوخاری صینیف‌دا ایدی‌. جیحون مکتبده منی قورومالی ایدی و هر دفعه بیری منه نه‌سه دئیه‌نده، جیحونون بورنومون دیبینده بیتمه‌یی غرورومو زده‌له‌ییردی. اوزله‌شدیییم هرنه سورونو حلّ ائتمه‌یه اختیاریمین اولماماسی منی ازیردی. آمّا آناما دا، جیحونا دا بونو دئمیردیم. اوّل‌دن بللی ایدی آلاجاغیم جاواب. «سن قیزسان، اولماز» سؤزونو ائشیتمکدن ده بئزمیشدیم. سیخیجی گونلر نه یاخشی کی، سرعت‌له گلیب کئچیردی. نوامبر تعطیلینه آز قالیردی. ریاضیات درسینه یئنه لؤحه‌یه بیر سورو رقم یازیب، الی‌نین تاباشیرینی گؤزوموزه سوخا-سوخا برکدن درس ایضاح ائدن زینب معلیمین دیشلرینی تئز-تئز سیخماسینی ایزله‌یه‌نده نییه بئله ائتدییینی آنلایا بیلمیردیم. آمّا بیر مدّت سونرا قرارا گلدیم کی، ائله او دا بو معناسیز مکتبدن، سیخیجی درسلردن بئزیب. بو ایل تک دَییشن شئی صینیف‌داکی قیزلارین قریبه شکیلده، ساکیتله‌شمه‌یی ایدی. ائله بیل بو یای بوتون قیزلارین ایچینده‌کی بالاجا قیز اؤلوب، یئرینه عئیناً کندده‌کی قادینلارین بالاجا فورماسیندا باشقا باشقا بیر قادین دیریلمیشدی. بو دَییشیمی آنلاماق هر گون گؤزومون قاباغیندا اوینایان رقم‌لردن چیخان تئوری‌لری باشا دوشمکدن داها چتین ایدی. تنفس‌دا آرزویا یاخینلاشیب، چؤله چیخماغی تکلیف ائتدیم. نوامبر آیی اولماسینا رغمن هاوا یوموشاق ایدی و صینیفین توزلو اوتاغیندا قالماق ایسته‌میردیم. -قاپی‌نین آغزینا اوغلانلار ییغیشیب، اونلارین آراسیندان کئچمک ایسته‌میرم. من دؤنوب قاپییا ساری بویلاندیم. صینیفین اوغلانلاری اورا توپلاشیب دهلیزدن گلیب، کئچن قیزلارین آرخاسینجا نه‌سه دانیشیب، حیریلداییردیلار. آمّا من اونلارین یانیندان کئچمه‌یین آرزو اوچون هانسی تهلوکه‌نی یارادا بیله‌جه‌یینی آنلایا بیلمه‌دیییمدن گؤزرلریمی بره‌لدیب، دوندوم. -نه اولسون کی؟ -یوخ. اوغلانلارین آراسیندان کئچمک اولماز آنام دئدی‌. منی واهمه بورودو، «آرزونون آناسی دئییب‌سه، منیم آنامین نئجه یادیندان چیخیب؟» دوشونوب، قورخو ایله منه ده قاداغان اولاجاغی گونو گؤزله‌مه‌یه باشلادیم. تعطیلین باشلاماغینا بیر گون قالمیشدی. عادتاً بو گونلرده صینیف‌دا اوشاق آز اولوردو. بو گون ده عئینی ایدی. آمّا غریبه‌دیر کی، ظریفه درسه گلمه‌میشدی. او تعطیل گونلرینه آز قالمیش عادتاً درسه گلمیردی و من دفعه‌لرله اونون آرخاسینا سارینان کیچیک قارداشینی گزدیریب، هم ده حیه‌طده ایشله‌دییینی گؤرموشدوم. ظریفه دینمز، ساکیت و قاپالی قیز ایدی. اوزو آناسینا بنزه‌ییردی، قاراشین و بیچیملی بورنو، دوداقلاری وار ایدی. ظریفه‌نین گؤزلری‌نین رنگی بیزیم‌کینه هئچ بنزه‌میردی. ۶# بال رنگینده ایدی و ایری گؤزلرینه باخاندا، آدام اوردا ایلیشیب، قالیردی. ان گؤزل ساچلار دا ظریفه‌نین‌کی ایدی آمّا اونلاری هئچ واخت سلیقه‌لی شکیلده داراییب، آچیق تؤکمزدی. عموماً مکتبده قیزلارین ساچلارینی آچیق تؤکمه‌سینه اجازه یوخویدو. بو دئییلمه‌میش قایدا ایدی.

هر دفعه ساچلاریمی آچیب تؤکه‌نده، مینایه معلیم باشیما الینده‌کی قلم‌له توخونوب، «ییغ بو آندیرلاری» دئمه‌سیندن سونرا ناراضی آمّا سس‌سیزجه ییغاردیم. مکتبده قیزلارین گئییملرینه جدّی نظارت بر اولونوردو. کئچن ایل ظریفه اوندان اوّل‌کی ایل  گئیدییی فورما اته‌یی ایله مکتبه گلنده قاپیدا دوروب اوشاقلارین گیریش-چیخیشینا نظارت ائدن سئویل معلیم اونو ایچه‌ری بوراخمامیشدی. ایکی گون سونرا جمیله خالا مکتبه گلنده من اونلارین صحبتینی ائشیده‌نده، آجیق لا اته‌یی بیر آز یوخاری قالدیرمیشدیم. سئویل معلیم «سن باشینی ایتیریبسن، قیزین بؤیویوب، صینیف‌دا اوغلانلار وار، اته‌یی بیر قاریش.‌‌.. من دئمه‌لی‌یم؟» دئییب جمیله خالایا عاغیل‌سیز دئیه‌نده، بوتون گونو دهلیزده قیشقیریب، دئیینن سئویل معلیمدن لاپ زهلم گئتمیشدی. ظریفه بیر هفته مکتبه گلمه‌میشدی. اونا یئنی اوزون اتک آلماق اوچون جمیله خالانین پولونون اولمادیغینی آنلامیشدیم. آناما سؤیله‌دیییمده «داها سنین‌کیلری وئریرم، یئنی‌سینی ده آلیب، وئره‌سی دییلم» دئدیکدن سونرا، تام اومودومو ایتیرمیشدیم‌. بیز، اوغلانلار بؤیویور دئیه، اته‌ییمیزی اوزالتمالی ایدیک‌. بو فیکیر نئچه گون بئینیمی مشغول ائتدی و من آجیقلا هر گون مکتبده، اته‌ییمین بئلینی قاتلاییب، سئویل معلیمین گؤزونون اؤنوندن کئچیب، گئدیردیم. منیم عاییله‌م زنگیندیر دئیه، او آنامی چاغیریب، «عاغیل‌سیزسان» دئیه بیلمیردی و من سئویل معلیمی بئله ازمکدن ذوق آلیردیم. هم ده جمیله خالانین ظریفه‌نین قصاصینی آلیردیم. ظریفه‌یه باخدیم‌. اوزو همیشه‌کی کیمی ساکیت، دورغون ایدی‌. هر زامان اولدوغو کیمی یینه اللرینی مکتب ماساسی‌نین آلتیندا گیزلتمیشدی. دیرناقلاری‌نین آراسی قاپ-قارا ایدی‌، بونو گؤرموشدوم و هر دفعه بونا گؤره تکجه افغانا نفرت ائتمیردیم هم ده جمیله خالایا آجیقلانیردیم. -سن ده ائوه گئدیرسن؟- اصلینده گئده‌جک باشقا یئریمیز یوخدو. هئچ کیمسه ایله اونسیّته گیرمه‌ین ظریفه منه باخیب دؤیوکدو. -برابر گئدک- دئیه‌نده او باشی ایله اشاره ائدیب، آز گولومسوندو. بو آندا گؤزلری‌نین نئجه گؤزل اولدوغونو گؤردوم. بیز مکتبین حیه‌طیندن چیخاندا جیحون منی سسله‌دی. اوچوموز یول آلدیق. چوخ خوشبخت ایدیم. چونکی جیحونون دا ظریفه‌یه علی‌نین منه باخدیغی کیمی باخماغینی ایسته‌ییردیم. بلکه اوندا ظریفه بئله سس‌سیز، کدرلی اولمازدی. -سن تعطیلده نه ائده‌جکسن؟- سوروشدوغوما پئشمان اولدوم. ظریفه‌نین نه ائده‌جه‌یینی هامیمیز بیلیردیک. او اؤزوندن بالاجا قارداشلارینی ساخلامالی ایدی. -هه بیلدیم، بیلیرم یانی. آمّا گل بیر گون برابر اوینایاق. من تاماشا قورماق ایسته‌ییرم. «کوزئتی» منه قوشولا بیلرسن. حتّی جیحون دا بیزیم‌له اوینایار، اوندان یاخشی ژان وال‌ژان چیخار.- من اومودله جیحونا دؤندوم. دئدیکلریمی آخماق‌لیق سایدیغی جیحونون اوزوندن بللی ایدی‌. آمّا ظریفه‌نین یانیندا منه آجیقلانمادی. بونا گؤره ده اونا میننتدارلیق دویوب، گولومسه‌دیم. -اولار... ائده‌ریک. جیحونون قوشولمایاجاغینی بیلیردیم. او سون صینیف‌دا ایدی و اؤزونو داها، بؤیوک حساب ائدیردی. -هه کؤزئتین تاماشاسینی قوراریق، یا دا باشقا شئی. سن هئچ کیتاب اوخوموسان؟ گل بیرلیکده «آل یئلکنلر»ی اوخویاق، چوخ ماراقلی‌دیر. ظریفه‌‌نین بیزه گلیب، ائیلنمه‌یینی ایسته‌ییردیم. اصلینده، مسئله ظریفه‌نین اییله‌نمه‌یی ده دییلدی. من آناما، افغانا، گولمه‌یینی سئودیییم جمیله خالایا عناد، ائدیردیم بونلاری. ظریفه آز باشینی یئلله‌ییب، گولومسوندو. من اونون راضی‌لیق وئریب، وئرمه‌دییینی آنلاماسام دا، داها هئچ نه سوروشمادیم. جیحونون گونلری یاخشی کئچیردی. یئل آلتی(دوچرخه)ینی ایسته‌دییی یئرده راحات سوره بیلیردی. من یئل آلتی سورمه‌یی بیلیردیم آمًا حیه‌طدن چیخیب، سورمه‌یه اختیاریم یوخ ایدی، چونکی داها بؤیوموشدوم و بو یاشداکی قیزلار حیه‌طدن کناردا یئل آلتی سوره بیلمزدیلر. جیحون آز قالا سحر ائودن چیخیب، آخشام قاییدیردی. من قیز اولدوغوما و جیحونون اوغلان اولدوغونا نفرت ائده-ائده بوتون گون یا کیتاب اوخویوردوم یا تلوزیون‌دا گؤستریلن، اصلینده هئچ ماراغیمی چکمه‌ین، آنامین بوتون گون باخیب، قونشو قادینلارلا مذاکره ائتدیی وئریلیشلره باخمالی اولوردوم. او تعطیل من قریبه، تضادلی بیر شئی اؤیره‌ندیم. آنام و قونشولار باخدیقلاری سریال‌دا هانسی قادینین باشینا گله‌نه، یانیب، کؤوره‌لیردیلر. اونون نه واخت ظالیم اریندن بوشاناجاغی‌نین واجیب‌لیییندن دانیشیب، هیجانلا یاخشی سونلوق گؤزله‌ییردیلر. آنجاق کندده رئال‌دا تانیدیقلاری هانسی ایسه قادین عئینی ۷#

ایستی سودا سویوق گونش یازان: زومرود یاغمور کؤچورن: ویدا حشمتی ایکینجی بولوم ایندی یئنه منه یاراشیقلی و چکیجی گلیردی. یایین بیتمه‌سینه آز قالیردی. علی و منی جیحون آلیب، عاییله‌لیک‌جه گزمک نقشه‌سی قوروردو ائویمیزده‌. من دنیزه گئتمک ایسته‌ییردیم. کئچن ایل لنکران‌دا دنیز ساحیلینه گئتدیییمیز گونلری خاطیرلاییب، هیجان‌لانیردیم. چونکی اوندا دا علی بیزیم‌له ایدی و آنامین تأکیدلرینه باخمایاراق بوتون گونو ساحیلده ائشه‌له‌نیب، دوروردوم. چونکی جیحون‌لا علی ده عئینی ایشی گؤروردولر. جیحون هر آددیم باشی اونلارا قوشولماغیمی ایسته‌مه‌دییینی دئسه ده، منه آجیقلانیب، بیر آز آرالیدا قالدیغیمیز هُتله گئتدیییمی تنبیه‌له‌سه ده، آنام اوزاقدان الینی یئلله‌ییب، منی چاغیرسا دا، کیمسه‌یه فیکیر وئرمیردیم. منیم اوچون اؤنملی اولان علی‌نین باخیشلارینداکی «قال» ایدی و بو منه جسارت وئریردی. بو یای دا اورا گئتمک ایسته‌ییردیم. آمّا آتام بیلدیردی کی بو یای باشقا یئره گئده‌جه‌ییک و اوردا دنیز یوخدو. ائوده هامی تعطیله حاضیرلانیردی. من یئنه ان بیه‌ندیییم پالتارلاریمی ییغماغی دوشونوردوم، آنجاق آنام بونا دا قاریشیب، داها آز گؤزه چارپان پالتارلاریمی ییغمامی ایسته‌دی. آتامین بیر گون اؤنجه آلدیغی چیت آغ رنگده، اوزه‌رینده خیردا گوللری اولان پالتاری گؤتورمه‌ییمه ایزین وئرمه‌یینجه، عمللی‌جه پرت اولموشدوم، چونکی پالتارین منه یاراشدیغیندان امین ایدیم. آنامین ذوقونو بیه‌نمیردیم، آتام داها گؤزل شئی‌لر آلیردی و بونون اوستونده همیشه مباحثه دوشوردو. آنام منیم قوللاری، سینه‌سی بو قدر چیلپاق پالتارلاری گئیمه‌ییمین قطعی علیه‌ینه ایدی. آتام سا منی هله بالاجا اوشاق کیمی گؤروردو. بو اوزدن آنامین سؤزونه «هله اوشاقدی، بیر آزدان طبیعی ائله گئیمه‌یه‌جک» دئییب، مباحثه‌یه سون قویوردو‌. آنام دا هر دفعه «بونون هاراسی اوشاقدی آخی؟» دئییب، چاره‌سیزجه آتامین دئدییینه اویوردو. من ده آز قالا هرگون آتامین منی بالاجا قیز گؤرمه‌یینه دُعا ائدیردیم. آتام کندین ان زنگین آدامی ایدی. بیزه قارشی ملایم داورانیردی. آمّا جیحون دا من ده اوندان جدّی شکیلده چکینیردیک. آنام بیزدن اونا شکایت ائده‌نده، هر دفعه بیزی چاغیریب، «آنان شکایت ائدیب، گئت بیر داها اولماسین!» دئیه‌نده، گونلرجه اؤزوموزه گله بیلمزدیک، بو ایکی کلمه بیزه ان آغیر سؤز گلردی. بونو ائشیتمه‌مک اوچون آنامین بوتون ناراضی‌لیقلارینا قارشی سوسوردوق. آتاما کندده هامی حؤرمت ائدردی. جیحون دا من ده بونون فرقینده ایدیک‌. کیمسه دارا دوشنده بیزیم حیه‌طه گلیب، «فاضیل بیزیم اوشاق بیر شئیدی ائدیب» سؤزونو او قدر ائشیتمیشدیک کی، هر دفعه بیری بیزه گلنده بونو دییل باشقا سؤز ائشیده‌نده تعجّب‌له‌نردیک. ان چوخدا «اوشاق» دئدیکلری یئکه کیشی‌لرین هارداسا پولیسه دوشمه‌سینی، آتامین دا هر دفعه هانسی‌سا قونشونون «اوشاغینی» پولیسدن قورتارماسینی گؤره‌نده آتاملا داها غرور دویوردوق. او سس‌سیز، لاکین قاراقاباق دییلدی و من امین ایدیم کی آنام دا جمیله خالا کیمی گولسه‌یدی، آتام بو قدر ده سس‌سیز اولمازدی. ائوده کیمسه آتامین سون قراری اولمادان، هاراسا گئده بیلمز و یا بیر ایش گؤره بیلمزدی، بو دئییلمه‌میش قایدا ایدی. آنام دا بو قایدانی هئچ واخت پوزموردو. اونون بیر نئچه دفعه آغلادیغینی گؤرموشدوم، آمّا آنامین آغلاماق سببی‌نین آتامین هانسی عملی‌نین اولدوغونو آنلایا بیلمیردیم. آتاملا آنامین آراسیندا سس‌سیز و بیزیم آنلایا بیلمه‌دیییمیز نه‌سه واردی و هر ایکیسی بونا گؤره کدرلی ایدی. بلکه آنام محض بو اوزدن گولموردو. *** پالتارلاریمی ییغارکن آنامین سؤزوندن چیخدیم. سئودیییم یئنی گوللو پالتاری چانتادا آلتا قویوب، گیزلتدیم و قرارا گلدیم کی، تعطیله گئده‌جه‌ییمیز ایلک گون محض اونو گئییم. آنامین او آنداکی اوزونو گؤزلریمده جانلاندیرماغا چالیشدیم، علی‌نین گؤزلری داها جانلی و گؤزل ایدی. یایین آن ایستی آیی ایدی. داها اوّل‌کی کیمی بوتون گونو چؤلده دولانیب، اوینایا بیلمیردیک. ایستی آدامی بوغوردو و من ایستینی هئچ سئومه‌دیییمدن گونده ایکی-اوچ دفعه دوشا گیریردیم. آنام منیم بو قدر یویونماغیما دئیینیب بیر گون دوز کیمی ارییه‌جه‌ییمی دئییردی. من دوز کیمی ارییه بیله‌جه‌ییمی دوشونموشدوم و آنامین، اصلینده نییه یویونماغیما اعتراض ائتدییینی گرچک سببینی بیلیردیم. بؤیوموشدوم و هر آی مئنسترواسیا(آی باشی) اولوردوم. ۵# آنام بونو بیلیردی. حال بو کی من ایلک دفعه بونونلا قارشیلاشاندا سحر قالخیب تومانیمدا قان لکه‌سی گؤره‌نده چوخ قورخموشدوم و اؤله‌جه‌ییمی دوشونوب، آغلامیشدیم. آنام منه نه‌سه سؤیله‌مه‌میشدی. مکتبده‌سه بونلاری بیزه اؤیره‌ده‌جک مشغله‌نین اولوب، اولمادیغینی تام اولاراق بیلمیردیم. اوغلانلارلا قیزلارین آیریلدیغی درسده سه، گولناز معللیم بیزه نه‌سه دئمیردی.

زبان ترکی، زبانی فلسفی است     رحمان پوراکبر خیاوی-روشن خیاوی     دکترای فیلولوژی-Ph.D     ۉارماق-varmaq، ۉارماvarma-، ۉارمان-varman، ۉارمادا-Varmada     بودن، شدن، هستن، هستنده، هستومند، در جهان هستن     یونانی: اذتینεστιν، استینεστιν     انگلیسی:  to be, being, there is     آلمانی: es gibt, Dasein    ترکی استانبولی: اوْراداکؽ ۉارلؽق-Oradakı-Varlık     در بخش دوم این نوشته، گفتیم که در حوزه و محدوده ی بحث ما، یعنی توانایی زبان ترکی آذربایجانی در برگرداندن و رساندن مفاهیم و اصطلاحات و موضوعات مختلف فلسفی، باید بیشتر و به شکلی مدلل و بر اساس قواعد و قوانین دانش فیلولوژی سخن بگوییم. لذا ما چند واژه ی مصطلح ترکی آذربایجانی را با مقابل های همان کلمات در زبان یونانی مورد مقایسه و بررسی قرار می دهیم. با این اشاره که، باید به یاد داشته باشیم که زبان یونانی در طول تاریخ، زبانی فلسفی و برای بیان مفاهیم فلسفی معرفی و شناخته شده و از طرف همه ی فلاسفه ی جهان مورد قبول واقع شده است، بطوریکه برای هر فلسفه ورز راستین، فراگیری زبان یونانی جز ضروریات بوده، آنهم برای استفاده ی مستقیم از متون فلسفی فلاسفه ی نخستین یونان، مانند آثار افلاطون و ارسطو و...در بررسی زندگینامه ی «حضرت مولانا» هم با گزارشاتی مواجه می‌شویم مبنی براینکه آن فیلسوف شعرسرای پرآوازه برای فراگیری زبان یونانی به کلیسایی در حومه ی قونیه می رفته و از کشیش کلیسا زبان یونانی فرامی گرفته است... به هر حال...     همچنین نگارنده در دو پاره ی پیشین این نوشته به این موضوع اشاره کردم که در جریان ترجمه ی کتاب «هستی و زمان-Zein und Zeit» «مارتین هایدگر» دریافتم که زبان ترکی آذربایجانی از ظرفیت و توانایی فوق‌العاده ای برای ترجمه ی متون فلسفی برخوردار است. در واقع این زبان با خزینه ی غنی و بسیار انعطاف پذیر و پایان ناپذیر لغوی خود، می تواند معادل های بسیار رسا و روشنی برای کلمات و اصطلاحات فلسفی ارائه نماید و در اختیار ما بگذارد.     اینک برای نشان دادن توانایی «زبان ترکی آذربایجانی»، ما سه کلمه ی این زبان را در مقابل و معادل سه کلمه  ی یونانی قرار می دهیم و ضمن اشاراتی به اتیمولوژی هر کلمه، مفاهیم و معانی آن ها را هم مورد بررسی و مقایسه قرار می دهیم. این سه عبارتند از:     سه کلمه ی ترکی آذربایجانی:     ۱- «تیکمک-tikmek، توْخوماق-toxumaq»(ریشه ی هر دو مصدر یکی است)     ۲- «بیتیرمک-bitirmek، بۆتۆرمک-bütürmek»     ۳- «آرتماق-artmaq، آرتؽرماق-artırmaq»(در وجوه مختلف)     و سه کلمه ی یونانی معادل و مقابل آن ها، هم از جهت معنایی و هم از جهت لفظی عبارتند از:     ۱- «تئخنو، تئخنه-techne, techno»     ۲- «پوئسئس-poiesis، پوئتری-poetry»     ۳- «آرت-art»     در اینجا ادامه ی توضیحات در باره ی واژه های بالا را به بخش بعدی وامی گذارم، اما مطلبی را که می بایستی در پاره ی پیشین توضیح می دادم و فراموش شده بود، می نویسم.     من در ترجمه ی کلمه ی آلمانی «Dasein» بعد از کنکاش فراواوان متوجه شدم که کلمه ی «ۉارمادا-Varmada» مناسب ترین برگردان برای آن می تواند باشد. «ۉارمادا» یعنی: بودن در هستی، حضور قیامی در ساحت هستی، تجلی در هستی آنهم در همه جا و همه زمان، با این توضیح که حضور انسان در ساحت هستی قیامی است، یعنی انسان در آنات و لحضات و در همه جای هستی حضور دار. و هستی «ملجا تجلی انسان» است، پس «ۉارمادا»: بودن در ساحت هستی است. اینجا نباید «بودن» را با «شدن» اشتباه بگیریم. «شدن» سابقه ی «بودن» دارد، بوده اما حالا تبدیل به چیز دیگری شده، اما «بودن» سابقه حضور و بودن-هستن را نداشته است، اما اکنون «هست و بود» شده است. مثل انسان که بودنش به قول «هایدگر» به این جهان پرتاب شده است...     این اشاره را هم بکنم که در ترکی آذربایجانی مصدر «ۉارماق-varmaq» چندان مصطلح نیست، اما به جای آن بیشتر مصدر «اوْلماق» را به کار می برند، در حالیکه این دو باهم فرق اساسی دارد...     ...ما باز در این موضوع سخن خواهیم گفت...       ادامه دارد    https://t.me/Adabiyyatsevanlar

نبی خزری گل بؤلک دونیانی ایکی لیکده بیز‍‍، دره منه دوشسون ، داغی سن گؤتور ، قالسین یئر اوزونده قوشا ایزیمیز ، قارا منه دوشسون ، آغی سن گؤتور ، ایلین اوولادییق یازلا قیش کیمی ، فصیللر یاشاسین یاناشی منده ، بیز کی بیر یئرده ایک گؤزله قاش کیمی ، گؤزلر سنده قالسین گؤز یاشی منده ، گوندوزو گئجه نی عزیز ساخلایاق ، گونش سنه دوشسون ، آی منه قالسین ، جوشغون سئللر کیمی بیرگه چاغلایاق ، دنیز سنین اولسون ، چای منه قالسین ، بیزیک بو دونیایا سنینله شریک ، بیزسیز نه قیش گولر ، نه ده کی باهار ، حیاتدا هر شئی بؤله بیلریک ، آما بؤلونمیین بیر سئوگیمیز وار https://t.me/Adabiyyatsevanlar